nuke, Administradores
30 170
ediciones
Cambios
Busca en cnbGuatemala con Google
Nuestro idioma en la escuela/Popti'/Escritura-expresión escrita (editar)
Revisión del 04:23 2 dic 2017
, hace 6 añossin resumen de edición
==Xa hu stihniloj tzet yekoj hunuj sya’tajil chila,==
==Xa hu stihniloj tzet yekoj hunuj sya’tajil chila,==
maka hunuj tzet xuhi, xa huhujpax yu yalnoj tzet chu yokoj yanhal hunuj tzet tz’ib’nheb’iltu’.
maka hunuj tzet xuhi, xa huhujpax yu yalnoj tzet chu yokoj yanhal hunuj tzet tz’ib’nheb’iltu’.
Explica el problema, la acción y la resolución de un relato.
''Explica el problema, la acción y la resolución de un relato.''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|110px]]
Jila’wej tzet chal hune’ tzet tz’ib’nheb’ilti’ la:
Jila’wej tzet chal hune’ tzet tz’ib’nheb’ilti’ la:
No’ burro b’oj ya’komam (ik’ti’)
'''No’ burro b’oj ya’komam (ik’ti’)'''
Yet hunek ay hune’ ni’an burro, tolob’ kaw isaxakan no’, xb’eyk’oj no’ munil, yaj kaw isaxakan no’xin, matxa b’ay ch’ek’kanoj no’ munlahoj. Wal no’ chehti’ chin toj hin potx’o’ no’an, xhi ya’ mama’ yahaw no’, maka chin tzepa’kan no’an, xhi ya’ mama’.
Yet hunek ay hune’ ni’an burro, tolob’ kaw isaxakan no’, xb’eyk’oj no’ munil, yaj kaw isaxakan no’xin, matxa b’ay ch’ek’kanoj no’ munlahoj. Wal no’ chehti’ chin toj hin potx’o’ no’an, xhi ya’ mama’ yahaw no’, maka chin tzepa’kan no’an, xhi ya’ mama’.
Elojab’ b’elti’, xhi no’, xtokanoj no’ ni’an burro tu’xin, yaj aykoj no’ yinh b’elxin, kaw sikinajxa no’, tolob’ x’ek’ no’ xol hun ni’an telajb’al. Tolob’ xilni no’ hune’ ni’an xik, ni’an xiktu’ yamigoxakan no’xin. Tonh winhan, xtopax no’ b’ay hunxa ni’an telajb’al. Xilni no’ hune’ no’ ni’an b’ah, xlonikantoj no’ ni’an conejo, yuxinto, haxa no’ b’ahtu’ yamigo no’ burrotu’.
Elojab’ b’elti’, xhi no’, xtokanoj no’ ni’an burro tu’xin, yaj aykoj no’ yinh b’elxin, kaw sikinajxa no’, tolob’ x’ek’ no’ xol hun ni’an telajb’al. Tolob’ xilni no’ hune’ ni’an xik, ni’an xiktu’ yamigoxakan no’xin. Tonh winhan, xtopax no’ b’ay hunxa ni’an telajb’al. Xilni no’ hune’ no’ ni’an b’ah, xlonikantoj no’ ni’an conejo, yuxinto, haxa no’ b’ahtu’ yamigo no’ burrotu’.
Xto no’ xin, xto no’ yinh b’el, tolob’ ay hune’ ni’an granja la, x’apni no’ ni’an burrotu’ b’oj no’ ni’an b’ahtu’, sq’amb’en no’, ¿tzimi ta sje he k’ul honh he yitojan?, to chonh potx’lax yehan, xhi no’ burro. Xto no’ ni’an chiyo, tolob’ xtokan no’, xilnipax no’ hun no’ ni’an mis. Tonhwej te yinh, xto no’xin, x’apni no’ b’ay hune’ ni’an nhah, xilni no’ mach maka, x’oktoj no’, ta’an hat x’apni heb’naj elq’om skutxb’anoj smelyu b’etu’. Xilni heb’naj, xib’tentoj no’ heb’naj, xanikan heb’naj smelyu, lahwitu’xin x’apnipax heb’naj, xhto honh huluj xhi heb’naj.
Xto no’ xin, xto no’ yinh b’el, tolob’ ay hune’ ni’an granja la, x’apni no’ ni’an burrotu’ b’oj no’ ni’an b’ahtu’, sq’amb’en no’, ¿tzimi ta sje he k’ul honh he yitojan?, to chonh potx’lax yehan, xhi no’ burro. Xto no’ ni’an chiyo, tolob’ xtokan no’, xilnipax no’ hun no’ ni’an mis. Tonhwej te yinh, xto no’xin, x’apni no’ b’ay hune’ ni’an nhah, xilni no’ mach maka, x’oktoj no’, ta’an hat x’apni heb’naj elq’om skutxb’anoj smelyu b’etu’. Xilni heb’naj, xib’tentoj no’ heb’naj, xanikan heb’naj smelyu, lahwitu’xin x’apnipax heb’naj, xhto honh huluj xhi heb’naj.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(194).png|center|300px]]
Xab’en ni’an burroxin, xa’ni listohal sb’a no’ la. Tolob’ no’ ni’an burrotu’ xkan no’ yinhtaj pulta, wal no’ ni’an chiyotu’ x’ahtoj no’ swi’nhah, wal no’ misxin x’ok no’ stiq’a’, x’ok no’ b’ah yinhtaj no’ burrotu’. Tolob’ ha’ yet x’apni heb’naj elq’om, ha shajni heb’naj pulta, xrinhla yeltoj yoj no’ burro yinh heb’naj, x’ek’ pak’na naj, hunxa naj x’apni naj, stzujb’an na naj sik’ yalni, xa’nina tzanhna no’ mis yinh sat naj, kajxanhe linhlo xuluj naj, xto naj hakti’la, x’elkantoj naj yinhtaj nhah, x’oq’kanh no’ chiyo. Haktu’ xu stzab’lax heb’naj, x’ilaxtoj heb’naj kapiltu.
Lawitik’a ko tz’ib’nhenti’xin, kat jok ko q’amb’enoj tzet yekoj maktaj aykoj stz’ajoj hun tzet xjalti’.
Lawitik’a ko tz’ib’nhenti’xin, kat jok ko q’amb’enoj tzet yekoj maktaj aykoj stz’ajoj hun tzet xjalti’.
Chu ko q’amb’enpax tet nixhtej unin maktaj q’a’ yilal ch’a’lax b’inahoj, b’oj tzet xu yok yanhal sya’tajil xhallax b’eti’.
Chu ko q’amb’enpax tet nixhtej unin maktaj q’a’ yilal ch’a’lax b’inahoj, b’oj tzet xu yok yanhal sya’tajil xhallax b’eti’.
Munil:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
'''Munil:'''
Lahwitik’a ko tz’ib’nhenti’xin, kat jok ko q’amb’enoj tzet yekoj maktaj aykoj stz’ajoj hun tzet xjal ti’.
Lahwitik’a ko tz’ib’nhenti’xin, kat jok ko q’amb’enoj tzet yekoj maktaj aykoj stz’ajoj hun tzet xjal ti’.
Chu ko q’amb’enpax tet nixhtej unin maktaj q’a’ yilal ch’a’lax b’inahoj, b’oj tzet xu yok yanhal sya’tajil xhallax b’eti’.
Chu ko q’amb’enpax tet nixhtej unin maktaj q’a’ yilal ch’a’lax b’inahoj, b’oj tzet xu yok yanhal sya’tajil xhallax b’eti’.
#¿Tzet sya’tajil xhjil sat hun ik’ti’ti’ che yab’e?
Escritura de pequeños textos para responder a preguntas de autoconocimiento, por ejemplo: La época del año que más me gusta..., La fiesta de mi comunidad que más me gusta..., Yo prefiero que pase esto..., A mí no me gusta que..., En mi salón de clases pasa lo siguiente..., En el patio de la escuela jugamos a ..., En la cocina de la escuela nos organizamos así: ..., Esta semana tuve un día especial...
#¿Tzet yanhalil hun sya’tajilti’ x’oki?
==B’etetti’ chonh okoj ko tz’ib’nhenoj tz’ulik teq’anoj tzoti’, yu sq’amb’en sb’a nixhtej unin hej q’amb’eb’al, yu ya’ni kwenta hantaj tzet yohtaj, haka’na hunq’ahanti’ la:==
''Escritura de pequeños textos para responder a preguntas de autoconocimiento, por ejemplo: La época del año que más me gusta..., La fiesta de mi comunidad que más me gusta..., Yo prefiero que pase esto..., A mí no me gusta que..., En mi salón de clases pasa lo siguiente..., En el patio de la escuela jugamos a ..., En la cocina de la escuela nos organizamos así: ..., Esta semana tuve un día especial...''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|110px]]
Hune’ majan munilti’ q’a’ ya’tajto ye tet nixhtej unin, haxkam xa okoj tuknuj stxumnuj teq’an tzoti’ yu yab’cha tzet choche stz’ib’nhe’. Haxkam tzet yohtajxa, ha’ syeltoj yinh tzet stz’ib’nhe’.
Hune’ majan munilti’ q’a’ ya’tajto ye tet nixhtej unin, haxkam xa okoj tuknuj stxumnuj teq’an tzoti’ yu yab’cha tzet choche stz’ib’nhe’. Haxkam tzet yohtajxa, ha’ syeltoj yinh tzet stz’ib’nhe’.
Munil:
a) Yulb’al hab’il, tzet q’inalil q’a’ choche yila’:
'''Munil:'''
<poem>
'''a) Yulb’al hab’il, tzet q’inalil q’a’ choche yila’:'''
ta nhab’il maka waresmahil.
ta nhab’il maka waresmahil.
b’) Tzet q’inhal ch’ek’tzelax yul konhob’ q’a’ xhwochehan
'''b’) Tzet q’inhal ch’ek’tzelax yul konhob’ q’a’ xhwochehan'''
Walinan q’a’ xhwoche yet ch’ek’tzelax q’inh Candelaria b’oj yet ch’ok kanhalan.
Walinan q’a’ xhwoche yet ch’ek’tzelax q’inh Candelaria b’oj yet ch’ok kanhalan.
ch) Q’a’ k’ultomi ta chu hunti’ yul konhob’ la:
'''ch) Q’a’ k’ultomi ta chu hunti’ yul konhob’ la:'''
Oxhimi kam xhwatx’elax hej b’eh, haxkam kaw ch’ixanb’i yet ch’ok ha’ nhab’, b’oj hunxa, oxhimi mach b’aq’inh xhjila’ hej potx’wal b’oj hej stx’ojal b’eti’.
Oxhimi kam xhwatx’elax hej b’eh, haxkam kaw ch’ixanb’i yet ch’ok ha’ nhab’, b’oj hunxa, oxhimi mach b’aq’inh xhjila’ hej potx’wal b’oj hej stx’ojal b’eti’.
ch’) Wal hinan mach woche hunti’an la:
'''ch’) Wal hinan mach woche hunti’an la:'''
Yet kaw ay heb’ya’ alkal ch’elq’antoj smelyu konhob’, yet kaw ay anma xhpohlikoj yinh yetb’i, b’oj yet matzet slo nixhtej unin.
Yet kaw ay heb’ya’ alkal ch’elq’antoj smelyu konhob’, yet kaw ay anma xhpohlikoj yinh yetb’i, b’oj yet matzet slo nixhtej unin.
e) Xhwil yuni hunti’ yul hin kuyuman la:
Nixhtej unin q’a’ anmaxa ch’ok smaq’noj nixhtej unin txanto, mat kaw k’uluj stz’aj itah (refacción) ch’a’lax jet.
'''e) Xhwil yuni hunti’ yul hin kuyuman la:'''
h) Stinhal hin kuyum, chonh sajchi b’oj nixhtej wetb’i hunq’ahan sajachti’an la:
Nixhtej unin q’a’ anmaxa ch’ok smaq’noj nixhtej unin txanto, mat kaw k’uluj stz’aj itah (refacción) ch’a’lax jet.
'''h) Stinhal hin kuyum, chonh sajchi b’oj nixhtej wetb’i hunq’ahan sajachti’an la:'''
Kaw k’ulch’an ko sajchikanh eb’ab’ahilan, tzumb’eb’al, watx’e’ itah, b’oj yaq’b’ilxa.
Kaw k’ulch’an ko sajchikanh eb’ab’ahilan, tzumb’eb’al, watx’e’ itah, b’oj yaq’b’ilxa.
Xhko yamb’a kob’a ko munla yul skusinahil ko kuyum hakti’an la:
Xhko yamb’a kob’a ko munla yul skusinahil ko kuyum hakti’an la:
Xhko yetz’e ko txikni ululan, ko txikni itahan, b’oj janikoj q’a’an.
Xhko yetz’e ko txikni ululan, ko txikni itahan, b’oj janikoj q’a’an.
i) Yulb’al hun ho’ tz’ayik kuyumti’, kaw xwochekan hun tzet xwa’le ti’an la:
'''i) Yulb’al hun ho’ tz’ayik kuyumti’, kaw xwochekan hun tzet xwa’le ti’an la:'''
Yet xkin apni b’ayinan, ay hun ya’komi’ x’apni stxonhnoj shos no’ chiyo tet hin mi’an, machxin chuyu ya’ hin mi’ b’oj ya’komi’tu sb’iswayi, yuxinto hayin xwal tet heb’ya’ hantaj ch’elikoj stohol no’ hos xi’ hin mi’an.
Yet xkin apni b’ayinan, ay hun ya’komi’ x’apni stxonhnoj shos no’ chiyo tet hin mi’an, machxin chuyu ya’ hin mi’ b’oj ya’komi’tu sb’iswayi, yuxinto hayin xwal tet heb’ya’ hantaj ch’elikoj stohol no’ hos xi’ hin mi’an.
Kaw yilal ta sunil nixhtej unin stz’ib’nhenoj spaj q’amb’eb’al sat yum, haxinwal skwentaxa yichenojkanh hej teq’an tzoti’ maka hej ik’ti’.
Kaw yilal ta sunil nixhtej unin stz’ib’nhenoj spaj q’amb’eb’al sat yum, haxinwal skwentaxa yichenojkanh hej teq’an tzoti’ maka hej ik’ti’.
#Kaw yilal ta hexxa kam che tz’ajb’a maka kam che tz’ib’nhe yib’anhiloj tzet xax jila.
Redacción y escritura de: Resúmenes, leyenda, biografías.
#Tzet hunujxa yeb’al munil chu he watx’eni.
==Xa huhuj yu stz’ib’nhenoj maka swatx’enoj:==
syilalil hunuj tzet xhjila maka xhko tz’ib’nhe, hej ik’ti’ maka stz’ib’nhenoj yib’anhiloj tzet xu hunuj maka.
''Redacción y escritura de: Resúmenes, leyenda, biografías.''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|110px]]
Hune’ majan munilti’, xaxtik’a ko tzab’ ayxanayi, yuxinto wal b’eti’, choche ta kam xhjakoj yip ko kuyni. Xhko kuy tzet chu ko tz’ib’nhen slahob’al maka stxumb’anil hunuj teq’an tzoti’, tzet chu ko tz’ib’nhen hunuj ik’ti’, maka yet xhko tz’ib’nhen yib’anhiloj hunuj maka.
Hune’ majan munilti’, xaxtik’a ko tzab’ ayxanayi, yuxinto wal b’eti’, choche ta kam xhjakoj yip ko kuyni. Xhko kuy tzet chu ko tz’ib’nhen slahob’al maka stxumb’anil hunuj teq’an tzoti’, tzet chu ko tz’ib’nhen hunuj ik’ti’, maka yet xhko tz’ib’nhen yib’anhiloj hunuj maka.
Munil:
'''Munil:'''
#Awejay ay b’elan tzoti’ yaj che maj he tihniloj tzet xe txum yinh tzet xko kuy ti’nanh.
#Tz’ib’nhewej hunuj ik’ti’ he yohtaj.
#Tz’ib’nhewejay yib’anhiloj sq’inal ya’ Trinidad Delfin b’oj ya’ Hermelindo.
Yaj b’ab’el xhko tihiloj chub’il yilal ko tz’ib’nhenti’, haxkam tx’ihal tzet k’ul xakanoj heb’ya’ jet.
Yaj b’ab’el xhko tihiloj chub’il yilal ko tz’ib’nhenti’, haxkam tx’ihal tzet k’ul xakanoj heb’ya’ jet.
==Tz’ib’loj hej b’ittzoti’:==
Wal ti’nanhxin, xa sje ko kuynuj nixhtej unin, stz’ib’nhen hej b’ittzoti’, yu kam stxumniloj chub’il sunil chu juni yul jab’xub’al.
Wal ti’nanhxin, xa sje ko kuynuj nixhtej unin, stz’ib’nhen hej b’ittzoti’, yu kam stxumniloj chub’il sunil chu juni yul jab’xub’al.
Redacción de poesía.
''Redacción de poesía.''
Jila’wej hun yeb’al munilti’ la:
Jila’wej hun yeb’al munilti’ la:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
Hex unin, wal ti’nanh, hexxa che tz’ib’nhe’ hunuj b’it tzoti’ kat he yalnoj jab’e’.
Hex unin, wal ti’nanh, hexxa che tz’ib’nhe’ hunuj b’it tzoti’ kat he yalnoj jab’e’.
Ha’ Niman (b’ittzoti’)
'''Ha’ Niman (b’ittzoti’)'''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(200).png|right|250px]]
<poem>
Kaw k’ulch’an
Kaw k’ulch’an
Tzimi ta chin q’ayoj
Tzimi ta chin q’ayoj
Nan b’aya, haxkam hunun tz’ayik
Nan b’aya, haxkam hunun tz’ayik
Masan chin b’eyk’oj axhnojan.
Masan chin b’eyk’oj axhnojan.
Tzimi ta sunil b’ay
Tzimi ta sunil b’ay
Kaw k’ulch’an sk’ul komam Jahaw
Kaw k’ulch’an sk’ul komam Jahaw
Haxkam wal walnihan,
Haxkam wal walnihan,
B’eti’ xkankan sk’ulch’anil satkanh
B’eti’ xkankan sk’ulch’anil satkanh
Ta cha wila, kochnhe satkanh
Ta cha wila, kochnhe satkanh
Xhjila, yet chonh apni sti’ha’
Xhjila, yet chonh apni sti’ha’
Kaw yax paq’po jilni ha’ha’
Kaw yax paq’po jilni ha’ha’
Kaw chin tzan wilnihan.
Kaw chin tzan wilnihan.
Yet xhwilni yek’ ha’ha’an,
Yet xhwilni yek’ ha’ha’an,
Ay wala’an mach b’elwi ha’
Ay wala’an mach b’elwi ha’
Haxkam wak’amta ay b’aq’inh
Haxkam wak’amta ay b’aq’inh
Xhtanhoj ha’.
Xhtanhoj ha’.
Yaj xhwalnipaxan,
Yaj xhwalnipaxan,
Tita’ka ay yaq’b’ilxa hej konhob’
Tita’ka ay yaq’b’ilxa hej konhob’
Maka hej wayanhb’al b’ay ch’ek’ ha’
Maka hej wayanhb’al b’ay ch’ek’ ha’
Ta chaltu’, kaw k’ul,
Ha’ stx’ojal, to aykoj stanhay ha’
Ha’ stx’ojal, to aykoj stanhay ha’
Haxkam kaw ch’ilaxk’oj hej te’te’ ay sti’laj,
Haxkam kaw ch’ilaxk’oj hej te’te’ ay sti’laj,
Xa ilaxpaxtoj ha’ nahatlaj
Xa ilaxpaxtoj ha’ nahatlaj
Yu shayelax hej tz’unub’.
Yu shayelax hej tz’unub’.
Kolwahojonh yinh ha’ha’ti’,
Kolwahojonh yinh ha’ha’ti’,
Haxkam cha’ ha’ q’inal jet.
Haxkam cha’ ha’ q’inal jet.
Tajkato yet xhjilnoj
Tajkato yet xhjilnoj
Hanik’xanhe ha’ ch’ek’oj.
Hanik’xanhe ha’ ch’ek’oj.
Munil:
</poem>
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
'''Munil:'''
Choche ta kaw chilkan ya’ kuywahom ta xax kankan hunti’ yul swi’ nixhtej unin haxinwal cha’a’koj smunil.
Choche ta kaw chilkan ya’ kuywahom ta xax kankan hunti’ yul swi’ nixhtej unin haxinwal cha’a’koj smunil.
#¿Tzet chu ko tz’ib’nhen hunuj b’ittzoti’?
Escribe pequeños textos para uso en publicaciones periódicas: periódico mural, periódico, semanario, boletín, revista.
#Wal ti’nanh hexxa che tz’ib’nhe hunuj.
==Xa hu stz’ib’nhen hunuj teq’an tzoti’ ch’oknojkoj==
stz’ib’nhelaxoj yul hunuj yab’ixb’al xhlak’b’alax yinh sb’itz’ab’il kuyum, ab’ixb’al, ab’ixb’al ch’eliloj shujb’ixal, hum b’ay ch’eltij hej echele, b’oj yaq’b’ilxa.
'''Escribe pequeños textos para uso en publicaciones periódicas: periódico mural, periódico, semanario, boletín, revista.'''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|110px]]
Ta xhko txumu, q’a’ ya’tajto ye stxumnuj nixhtej unin tzet smunlab’anil hunq’ahan tzeteti’, yuxinto choche ta xhjakoj janma kokuyni yinh kaw k’ul, haxinwal stxumu’luj.
Ta xhko txumu, q’a’ ya’tajto ye stxumnuj nixhtej unin tzet smunlab’anil hunq’ahan tzeteti’, yuxinto choche ta xhjakoj janma kokuyni yinh kaw k’ul, haxinwal stxumu’luj.
Ti’nanhxin xhko kuy nixhtej unin stz’ib’nhen hunuj teq’an tzoti’ haka’ ab’ix chutehayoj, haxinwal xhjiche’paxkoj nixhtej unin yinh stz’ib’nhen hej ab’ix cha’a’ yohtajnhe’ anma.
Ti’nanhxin xhko kuy nixhtej unin stz’ib’nhen hunuj teq’an tzoti’ haka’ ab’ix chutehayoj, haxinwal xhjiche’paxkoj nixhtej unin yinh stz’ib’nhen hej ab’ix cha’a’ yohtajnhe’ anma.
Munil
'''Munil'''
Wal ti’nanhxin, tz’ib’nhewej hunuj ab’ix hununex, katxin xin ko lak’b’an sat hune’ nimej humti’ kat janipaxkoj sat b’itz’ab’.
Wal ti’nanhxin, tz’ib’nhewej hunuj ab’ix hununex, katxin xin ko lak’b’an sat hune’ nimej humti’ kat janipaxkoj sat b’itz’ab’.
Itz’at che yutepax heb’a, haxkam xhko tz’ib’nhe’ hej ab’ix hujb’ixtaj ch’elojtij yul ko kuyumti’.
Itz’at che yutepax heb’a, haxkam xhko tz’ib’nhe’ hej ab’ix hujb’ixtaj ch’elojtij yul ko kuyumti’.
Wal ti’nanh, xhko tz’ajb’a’wejpax hej ab’ix ch’elojtij yul ab’ixb’al b’ay q’a’ ch’eltij hej echele.
Wal ti’nanh, xhko tz’ajb’a’wejpax hej ab’ix ch’elojtij yul ab’ixb’al b’ay q’a’ ch’eltij hej echele.
==Xa huhuj yu stz’ib’loj sat hunuj ab’ixb’al b’ay chu sta’woj tzet tz’ib’nheb’il b’etu’.==
Escritura de un diario interactivo.
'''Escritura de un diario interactivo.'''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|110px]]
Q’a’ ya’tajto ye hun majan munilti’, yuxinto wal ti’nanh che watx’e maka che yichekanh hunujxa ik’ti’, haka’ hun xhjala’ti’ la, haxinwal xhjilpaxoj ta yeli lanhan skanti’ yul he wi’. Kaw yilal hunti’, hakxami ha’ xhalnoj jet tzet hunujxa b’ay chonh ek’toj.
Q’a’ ya’tajto ye hun majan munilti’, yuxinto wal ti’nanh che watx’e maka che yichekanh hunujxa ik’ti’, haka’ hun xhjala’ti’ la, haxinwal xhjilpaxoj ta yeli lanhan skanti’ yul he wi’. Kaw yilal hunti’, hakxami ha’ xhalnoj jet tzet hunujxa b’ay chonh ek’toj.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
Ko kuyu’wejti’xin la:
Ko kuyu’wejti’xin la:
Naj isala winaj (ik’ti’)
'''Naj isala winaj (ik’ti’)'''
Hune’ naj la, xto naj yul nhahch’en la, xilnihatoj naj swi’te’ ayatoj hun ixix, sq’amb’en naj tet ix, ¿tzet hunti’? xhi naj, nab’eb’al k’ule, xhi naj tet ix. X’oktoj naj yul nhahxin, ¿tzet hunti’?, xhipax naj, komo swatx’e naj hun te’ kaxha, x’aytoj naj yul, matxa xhb’ili, haxkam ya’xa sk’ul.
Hune’ naj la, xto naj yul nhahch’en la, xilnihatoj naj swi’te’ ayatoj hun ixix, sq’amb’en naj tet ix, ¿tzet hunti’? xhi naj, nab’eb’al k’ule, xhi naj tet ix. X’oktoj naj yul nhahxin, ¿tzet hunti’?, xhipax naj, komo swatx’e naj hun te’ kaxha, x’aytoj naj yul, matxa xhb’ili, haxkam ya’xa sk’ul.
Tonhe xhhek’ob’tajnhelax volumen kat yoq’ixin, xhipax naj hakti’ la, k’ultik’a, xhipax ix. B’ak’anab’ aya x’eltij ix, yahpaxtoj ix yul hunxa te’ nhah, yahpaxtoj ix yilnoj ix hunxa te’ te’ la. Ay hune’ txowe ahaytoj yul la, tzet ahaytoj yulti’, xhipax ix tet naj. Hune’ tz’ajb’alk’ule, macha b’ejtzotoj, haxkam tajka ch’oq’kanh yul, haxkam ya’ sb’ilelaxpax ni’anti’ mach tonhetik’a xhb’ilelaxi, haxkam mach yul yinh svolumen, xhi naj.
Tonhe xhhek’ob’tajnhelax volumen kat yoq’ixin, xhipax naj hakti’ la, k’ultik’a, xhipax ix. B’ak’anab’ aya x’eltij ix, yahpaxtoj ix yul hunxa te’ nhah, yahpaxtoj ix yilnoj ix hunxa te’ te’ la. Ay hune’ txowe ahaytoj yul la, tzet ahaytoj yulti’, xhipax ix tet naj. Hune’ tz’ajb’alk’ule, macha b’ejtzotoj, haxkam tajka ch’oq’kanh yul, haxkam ya’ sb’ilelaxpax ni’anti’ mach tonhetik’a xhb’ilelaxi, haxkam mach yul yinh svolumen, xhi naj.
Yaj tzet yetu’, xhipax ix, matzet tz’ajb’alk’ule xhipax naj tet ix, ah xhi ix, yaj tzet hun xhb’ilihaytoj yul, xhipax ix, macho tonhe ma hopcha stu’ail te’ kaxha, xhi naj, ah, xhi ix hakti’ la. Yaypaxtij ix la, tzet ib’il hawu ma wil b’eti’ la, matzet, tonhe ma hin b’eyk’oj hin loq’o’ hune’ ni’an te’an la, ma waytojan la, tonhe ma wilan ta chab’e wa’aytojan la.
Yaj tzet yetu’, xhipax ix, matzet tz’ajb’alk’ule xhipax naj tet ix, ah xhi ix, yaj tzet hun xhb’ilihaytoj yul, xhipax ix, macho tonhe ma hopcha stu’ail te’ kaxha, xhi naj, ah, xhi ix hakti’ la. Yaypaxtij ix la, tzet ib’il hawu ma wil b’eti’ la, matzet, tonhe ma hin b’eyk’oj hin loq’o’ hune’ ni’an te’an la, ma waytojan la, tonhe ma wilan ta chab’e wa’aytojan la.
Ayanhtoj nan, xhi naj tet ix, k’ultik’a xhipax ix tet naj, yaypaxtoj ix, xpahnaytoj naj ch’en lawuxh yib’anh ix, tunhnaytoj naj ix sat witz la, yaykantoj ix xol ha’ha’ la. Yulxa ko konhob’ ayto ix, yinihaytij heb’naj gringo ix, mak hune’ xhb’ilihaytoj yul te’ kaxha, xhipax ix tet naj hakti’ la, makxami, xhipax naj la. Xinikanh heb’naj ch’en lawuxh, hayinan ma wilaytoj hune naj, xanikoj naj hune’ sate yechel yinh hin b’ulan, aykoj yechel, ma hin yanihaytoj naj yul kaxha, ma hin titan xin, xhipax ix hakti’ la.
Ayanhtoj nan, xhi naj tet ix, k’ultik’a xhipax ix tet naj, yaypaxtoj ix, xpahnaytoj naj ch’en lawuxh yib’anh ix, tunhnaytoj naj ix sat witz la, yaykantoj ix xol ha’ha’ la. Yulxa ko konhob’ ayto ix, yinihaytij heb’naj gringo ix, mak hune’ xhb’ilihaytoj yul te’ kaxha, xhipax ix tet naj hakti’ la, makxami, xhipax naj la. Xinikanh heb’naj ch’en lawuxh, hayinan ma wilaytoj hune naj, xanikoj naj hune’ sate yechel yinh hin b’ulan, aykoj yechel, ma hin yanihaytoj naj yul kaxha, ma hin titan xin, xhipax ix hakti’ la.
Haq’b’alil ma hin tiraytij naj ayinan, xhipax ix la, xtopax naj yilnoj hunxa konhob’ la, b’aytik’apax ay ix la, yilni naj ix, wak’a’ sat ni’an wixalan aykoj yinh ha sat, machoj xhipax ix, yaj mak ha wixal xin, mach maka tonhe, ma pillaxkan hune’ ix, ma tit ix yul ha’ ha’, haq’b’alil ma pilaytijan ix hune’ ix, kaw chin oq’an yinh ix, ta’an tonhe ma hin yeta naj an, yaj hayinan ma hin ha pilaytijan ix, machina wiytijan.
Haq’b’alil ma hin tiraytij naj ayinan, xhipax ix la, xtopax naj yilnoj hunxa konhob’ la, b’aytik’apax ay ix la, yilni naj ix, wak’a’ sat ni’an wixalan aykoj yinh ha sat, machoj xhipax ix, yaj mak ha wixal xin, mach maka tonhe, ma pillaxkan hune’ ix, ma tit ix yul ha’ ha’, haq’b’alil ma pilaytijan ix hune’ ix, kaw chin oq’an yinh ix, ta’an tonhe ma hin yeta naj an, yaj hayinan ma hin ha pilaytijan ix, machina wiytijan.
Matxa chin tohan tawinhan, ilk’anab’ xa wetinanhanla, nimejxa hin txonhan, hunq’ahan heb’naj gringo ma a’ni, xhi ix tet naj. Yaj altij hunxa ni’an wuk’ehan, xhi naj, yaniltij ix hunxa ni’an yuk’e naj, yaj kaw ch’oq’pax naj, to naj xin, yaypaxtij naj, yilni naj hune’ cheh ahaytoj no’ usmij yul, txonhnitoj naj, yalni naj, ay hune’ hin avion la ma hin loq’an, cinco mil ma wa’an ch’en, loq’wej ch’en.
Matxa chin tohan tawinhan, ilk’anab’ xa wetinanhanla, nimejxa hin txonhan, hunq’ahan heb’naj gringo ma a’ni, xhi ix tet naj. Yaj altij hunxa ni’an wuk’ehan, xhi naj, yaniltij ix hunxa ni’an yuk’e naj, yaj kaw ch’oq’pax naj, to naj xin, yaypaxtij naj, yilni naj hune’ cheh ahaytoj no’ usmij yul, txonhnitoj naj, yalni naj, ay hune’ hin avion la ma hin loq’an, cinco mil ma wa’an ch’en, loq’wej ch’en.
K’ultik’a, xhipax hunq’ahan heb’naj, yanikoj naj, ta’an no’ usmij ahaytoj yul la, x’ahtoj heb’naj yib’anh no’ la, yaj yet x’eltij no’ usmij xin, xtitk’ay heb’naj, xkam heb’naj.
K’ultik’a, xhipax hunq’ahan heb’naj, yanikoj naj, ta’an no’ usmij ahaytoj yul la, x’ahtoj heb’naj yib’anh no’ la, yaj yet x’eltij no’ usmij xin, xtitk’ay heb’naj, xkam heb’naj.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(205).png|center|300px]]
''Munil:''
Ti’nanhxin, hexxa chex okoj he yanojayoj hunujxa ab’ixb’al haka’ hun xjayojti’, yaj oxeb’ tz’ayikto b’ay che yeb’ wetan, ta ay tzet mache txumu chu he q’amb’en wetan.
==Xa hun stz’ib’nhenoj tzet==
swatx’ekoj yul swi’ maka yalnoj tzet yelapno ye hun tzet tz’ib’nheb’il xila maka xab’etu’. Yinhti’, chuhuj yu stxumnujiloj tzet chaliloj jet maka tzet xhko kuy yinh ik’ti’ chij Naj isala winaj.
''Escribe inferencias y conclusiones a partir de un texto escuchado o leído.''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|110px]]
Ta xhji’ wkwenta b’eti’, ch’ahtoj smalil sya’tajil ko munlanhenti’, haxkam matxatajnhe jilni hunuj tzet tz’ib’nheb’il, to xa sje ta skwentaxa nixhtej unin stz’ib’nhen tzet stxum yib’anhiloj tzet xila maka xab’e.
Escribe inferencias y conclusiones a partir de un texto escuchado o leído.
Ta xhji’ wkwenta b’eti’, ch’ahtoj smalil sya’tajil ko munlanhenti’, haxkam matxatajnhe jilni hunuj tzet tz’ib’nheb’il, to xa sje ta skwentaxa nixhtej unin stz’ib’nhen tzet stxum yib’anhiloj tzet xila maka xab’e.
'''Munil:'''
Munil:
#¿Tzet xe txum yinh hune’ ik’ti’ xjab’e?
#¿Chu he yalni ninoj jet tzet yelapnoj ye skuyb’anil?
#Tz’ib’nhewej tzet xe yi’a.
==Chuhuj yu yichenojkanh maka, yoknojkoj hunuj echele yu syenojiltoj tzet tz’ib’nheb’il, xa huhujpax yu syixmanoj maka shojb’anoj yinh haka’ kaw yub’anil.==
<poem>
Haka’na hunq’ahan tzoti’ti’ la:
Haka’na hunq’ahan tzoti’ti’ la:
Ohtajb’al
Ohtajb’al
Q’amb’eb’al
Q’amb’eb’al
Kuywuj
Kuywuj
Tzet wohtajan
Tzet wohtajan
Tzet xhwoche hin kuyu’
Tzet xhwoche hin kuyu’
Tzet xin kuyu
Tzet xin kuyu
Utiliza y diseña organizadores lógicos o gráficos para presentar distintos tipos de información, por ejemplo:
</poem>
Saber Preguntar Aprender •
Lo que yo sé Lo que quiero aprender Lo que yo he aprendido •
''Utiliza y diseña organizadores lógicos o gráficos para presentar distintos tipos de información, por ejemplo:''
Necesito más información sobre: •
Quisiera que me explicaran mejor: •
*''Saber Preguntar Aprender''
Otros organizadores gráficos, por ejemplo: Tipo flor, tipo telaraña, tipo cuadro sinóptico. •
*''Lo que yo sé Lo que quiero aprender Lo que yo he aprendido''
*''Necesito más información sobre:''
*''Quisiera que me explicaran mejor:''
*''Otros organizadores gráficos, por ejemplo: Tipo flor, tipo telaraña, tipo cuadro sinóptico.''
Ta ha’ jekoj chaltu’, chuhuj yu stz’ib’nhenoj hunq’ahanti’ la’i:
Ta ha’ jekoj chaltu’, chuhuj yu stz’ib’nhenoj hunq’ahanti’ la’i:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
Xhwochehan ta kam xhtihlaxiloj wet tzet yelapnoj ye hunti’an la.
Xhwochehan ta kam xhtihlaxiloj wet tzet yelapnoj ye hunti’an la.
Oxhimi ta kam xhallax wetan.
Oxhimi ta kam xhallax wetan.
Hunujxa tzet chu ko watx’enkoj hej echele yu ko yeniltoj hej tzet tz’ib’nheb’il: haka’na hunuj haka’ haq’b’al, syilalilnhe hunuj tzet tz’ib’nheb’il, maka yaq’b’ilxa hej tzetet.
Hunujxa tzet chu ko watx’enkoj hej echele yu ko yeniltoj hej tzet tz’ib’nheb’il: haka’na hunuj haka’ haq’b’al, syilalilnhe hunuj tzet tz’ib’nheb’il, maka yaq’b’ilxa hej tzetet.
Munil:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
Chu ko q’amb’en tet nixhtej unin tzet hunujxa yohtaj sk’ub’ani maka stxolb’an hej smunil yul kuyum maka yul yatut.
'''Munil:'''
Chu ko q’amb’en tet nixhtej unin tzet hunujxa yohtaj sk’ub’ani maka stxolb’an hej smunil yul kuyum maka yul yatut.
#Watx’ewej hunuj kanhtxukut b’ay che tiha’loj tzet xko kuy ti’nanh.
#Hunujxa tzet chu sk’ub’alax maka syixmalax hej tzetet b’ayex.
#Ko yamb’a’wej kob’a komunlanhenoj tzet xhq’anlax jet b’eti’.