Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

sin resumen de edición
Línea 8: Línea 8:  
#E maxtak una’tob’ uk’anpesob’ ub’ijrar ojronerob’ tama uyojroner ob’. Una’ta utz’ijb’ob’ yi o’jronob’ tamar taka inte’ janb’yarir.
 
#E maxtak una’tob’ uk’anpesob’ ub’ijrar ojronerob’ tama uyojroner ob’. Una’ta utz’ijb’ob’ yi o’jronob’ tamar taka inte’ janb’yarir.
   −
== ==
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
Una’tanwa’r uyokir utz’ijb’anar, uk’ani ukansena’r kochwa’ uk’ani tz’ijb’ab’ir e ojroner Ch’orti’.  
 
Una’tanwa’r uyokir utz’ijb’anar, uk’ani ukansena’r kochwa’ uk’ani tz’ijb’ab’ir e ojroner Ch’orti’.  
Línea 1719: Línea 1718:     
==E b’ijnusyaj==
 
==E b’ijnusyaj==
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
La oración  
 
La oración  
   Línea 1733: Línea 1732:     
K’anpes me’yra tz’ijb’ayaj takarob’ b’an e jun xe’ uk’ab’a kayuxinar, ub’ijrar e ojronerob’, twa’tixe ajkanwarob’ uchob’ e sajkmayaj.
 
K’anpes me’yra tz’ijb’ayaj takarob’ b’an e jun xe’ uk’ab’a kayuxinar, ub’ijrar e ojronerob’, twa’tixe ajkanwarob’ uchob’ e sajkmayaj.
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
Ukani utz’ijb’a inb’utz b’ijnusyaj .  
 
Ukani utz’ijb’a inb’utz b’ijnusyaj .  
Línea 1742: Línea 1740:  
   
 
   
 
'''Kakanwi’k erob’:'''  
 
'''Kakanwi’k erob’:'''  
   
<poem>
 
<poem>
 
Tara war inpatna  
 
Tara war inpatna  
 
Ixe´n sajmi ta xanb’ar  
 
Ixe´n sajmi ta xanb’ar  
 
Kone’r ayntz’i’x  
 
Kone’r ayntz’i’x  
Ejk’ar katijres e uyotot e winik.  
+
Ejk’ar katijres e uyotot e winik. [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
 
</poem>
 
</poem>
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
   
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
'''Inpatna nib’ajner:'''  
   Línea 1756: Línea 1752:  
*Inwirse e ajkanseyaj, twa’ uwira jay inb’utz.
 
*Inwirse e ajkanseyaj, twa’ uwira jay inb’utz.
    +
==E b’ijnusyaj xe’ umukres==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
  −
==E b’ijnusyaj xe’ umukres==
  −
   
Oraciones negativas  
 
Oraciones negativas  
   Línea 1765: Línea 1759:     
Ch’ujkun jay tuno’r e ajkanwa’rob’ utz’ijb’ob’ tu’junob’ yi upejkob’ ub’an.
 
Ch’ujkun jay tuno’r e ajkanwa’rob’ utz’ijb’ob’ tu’junob’ yi upejkob’ ub’an.
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
Una’ta utz’ijb’a e b’ijnusyaj xe’ umukres xe’ war amunuy o’ xe’ a’xin anumuy.
 
Una’ta utz’ijb’a e b’ijnusyaj xe’ umukres xe’ war amunuy o’ xe’ a’xin anumuy.
Línea 1771: Línea 1764:  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]  
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]  
 
Nakpat aren twa’ ja’xirob’ ub’inwikob’ mojrix b’ijnusyajob’ yi utz’ijb’ikob’ tu junob’.
 
Nakpat aren twa’ ja’xirob’ ub’inwikob’ mojrix b’ijnusyajob’ yi utz’ijb’ikob’ tu junob’.
   
<poem>
 
<poem>
 
Matuk’a ak’ajna  
 
Matuk’a ak’ajna  
Línea 1779: Línea 1771:  
Me’rato inb’ijnu inch’ab’u e pa’.
 
Me’rato inb’ijnu inch’ab’u e pa’.
 
</poem>
 
</poem>
  −
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
   
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
*Inpojro tama inte’ jun e b’ijnusyaj xe’ umukres e numerob’.  
 
*Inpojro tama inte’ jun e b’ijnusyaj xe’ umukres e numerob’.  
 
*Nakpat intz’ijb’a ta nijun.  
 
*Nakpat intz’ijb’a ta nijun.  
*Inwirse e ajkanseyaj, twa’ uwira jay inb’utz.  
+
*Inwirse e ajkanseyaj, twa’ uwira jay inb’utz.
    +
==E b’ijnusyaj te ub’syaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
  −
==E b’ijnusyaj te ub’syaj==
  −
   
Oraciones interrogativas  
 
Oraciones interrogativas  
   Línea 1796: Línea 1783:     
Twa’ e ajkanwa’r ukani inb’utz uyub’i ache tu’tob’ twa’ uwirob’ kochwa’ ak’anpesta yi tuk’ot aro’npa ub’syajob’.
 
Twa’ e ajkanwa’r ukani inb’utz uyub’i ache tu’tob’ twa’ uwirob’ kochwa’ ak’anpesta yi tuk’ot aro’npa ub’syajob’.
  −
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
Ub’in taka awajkanseyaj jay achekta mojrix ub’syaj.  
 
Ub’in taka awajkanseyaj jay achekta mojrix ub’syaj.  
 
Sikb’an a’xin taka e mojr pak’ab’ob e ub’syaj xe’ uchob’ tya’ ojronob’.
 
Sikb’an a’xin taka e mojr pak’ab’ob e ub’syaj xe’ uchob’ tya’ ojronob’.
   −
   
'''Kakanwi’k e’ra'''  
 
'''Kakanwi’k e’ra'''  
 
+
:¿Ti’n uyotot atata’?  
<poem>
+
:¿Tuk’a twa’ akak’uxi kone’r ?  
¿Ti’n uyotot atata’?  
+
:¿Tuk’ot intaka ixana?  
¿Tuk’a twa’ akak’uxi kone’r ?  
+
:¿Tya’ turu atu’ kone’r?  
¿Tuk’ot intaka ixana?  
  −
¿Tya’ turu atu’ kone’r?  
  −
</poem>
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|95px]]
Línea 1817: Línea 1798:  
*Kab’ijnu mojrix ojronerob’ twa’ kach’ijse uyokir kana’tanyaj tama e kanwa’r ira.  
 
*Kab’ijnu mojrix ojronerob’ twa’ kach’ijse uyokir kana’tanyaj tama e kanwa’r ira.  
 
*Nakpat katz’ijb’a tikajun.  
 
*Nakpat katz’ijb’a tikajun.  
*Kawirse e ajkanseyaj, twa’ uwira jay inb’utz.  
+
*Kawirse e ajkanseyaj, twa’ uwira jay inb’utz.
    +
==Kocha’tir e ojroner xe’ b’ojb’ir u’t==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
==Kocha’tir e ojroner xe’ b’ojb’ir u’t==
  −
   
‘El adjetivo. El adjetivo común  
 
‘El adjetivo. El adjetivo común  
    
Kansen e maxtak tuk’a tuk’a k’ab’a’rirob’ achekta yi xe’ uyajk’o’n kana’ta kochu’t e ayanirob’.
 
Kansen e maxtak tuk’a tuk’a k’ab’a’rirob’ achekta yi xe’ uyajk’o’n kana’ta kochu’t e ayanirob’.
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
Una’ta uyokir e kochwa’tir e ojroner xe’ b’ojb’ir u’t.  
 
Una’ta uyokir e kochwa’tir e ojroner xe’ b’ojb’ir u’t.  
Línea 1832: Línea 1811:  
   
 
   
 
'''Kakanwi’k e’ra:'''
 
'''Kakanwi’k e’ra:'''
 +
:Saksak
 +
:K’ank’an
 +
:Yaxax
 +
:Takin
 +
:K’ox
   −
<poem>
+
Taka e ojronerob’ ira uyub’i akanse twa’ e maxtak utz’ijb’a e b’ijnusyaj ub’an:  
Saksak
+
:'''K’anka’n''' upik e ixik.  
K’ank’an
+
:'''Takin''' usi’ e winik.  
Yaxax
+
:'''Yaxax''' uyopor te’.
Takin
  −
K’ox
  −
</poem>
  −
 
  −
 
  −
Taka e ojronerob’ ira uyub’i akanse twa’ e maxtak utz’ijb’a e b’ijnusyaj ub’an:  
  −
 
  −
<poem>
  −
'''K’anka’n''' upik e ixik.  
  −
'''Takin''' usi’ e winik.  
  −
'''Yaxax''' uyopor te’.
  −
</poem>
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|95px]]  
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|95px]]  
Línea 1856: Línea 1828:  
*Katz’ijb’a ta nijun e b’inusyaj xe’ kakanwi’x.
 
*Katz’ijb’a ta nijun e b’inusyaj xe’ kakanwi’x.
    +
==U’tirach e ojroner==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
==U’tirach e ojroner==
  −
   
Posicionales  
 
Posicionales  
   Línea 1877: Línea 1848:     
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (118).png|right|400px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (118).png|right|400px]]
<poem>
+
:kotwa’n  
kotwa’n  
+
:nachar  
nachar  
+
:tonor  
tonor  
+
:kachar  
kachar  
+
:kotor  
kotor  
+
:turu  
turu  
+
:wa’r  
wa’r  
+
:pakwa’n  
pakwa’n  
+
:jawar
jawar
  −
</poem>
  −
 
     −
Kachik e b’ijnusyaj ub’an:  
+
<u>Kachik e b’ijnusyaj ub’an: </u>
   −
 
+
:'''Kotor''' e winik tu’t e katata’.  
<poem>
+
:'''Nachar''' e te’  
'''Kotor''' e winik tu’t e katata’.  
+
:'''Pakwa’n''' e ak’ach tu sijk.  
'''Nachar''' e te’  
+
:'''Jawar''' war awayan e winik.
'''Pakwa’n''' e ak’ach tu sijk.  
  −
'''Jawar''' war awayan e winik.
  −
</poem>
  −
      
'''Kapatna Komon:'''  
 
'''Kapatna Komon:'''  
    
*Inpejku’t e b’ijnusyaj xe’ tz’ijb’ab’ir tichan  
 
*Inpejku’t e b’ijnusyaj xe’ tz’ijb’ab’ir tichan  
*Yi inb’ijnu mojr b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe’ katz’ijb’a tichan.  
+
*Yi inb’ijnu mojr b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe’ katz’ijb’a tichan.
    +
==Utz’aknib’ e ojronerob’==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
  −
==Utz’aknib’ e ojronerob’==
  −
   
Los clasificadores  
 
Los clasificadores  
   Línea 1927: Línea 1889:  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (120).png|right|150px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (120).png|right|150px]]
 
B’an kochwa’ e’ra:
 
B’an kochwa’ e’ra:
 
+
:'''Nixi’'''  
<poem>
+
:'''Ixkajr'''  
'''Nixi’'''  
  −
'''Ixkajr'''  
  −
</poem>
  −
 
      
Nominales  
 
Nominales  
*'''te’'''
+
:'''te’'''
*'''pa’'''
+
:'''pa’'''
   −
   
kochwa’ ak’anpespa taka e ayanir xe’:  
 
kochwa’ ak’anpespa taka e ayanir xe’:  
   −
*'''wojr'''  
+
:'''wojr'''  
*'''wororoj'''  
+
:'''wororoj'''  
*'''pojk'''
+
:'''pojk'''
   −
   
Ak’anpespa taka e ayanir xe’ kochwa’ erob’.
 
Ak’anpespa taka e ayanir xe’ kochwa’ erob’.
 
   
 
   
*tzajk  
+
:tzajk  
*pojk  
+
:pojk  
*poroj  
+
:poroj  
*xejr  
+
:xejr  
*tzejp  
+
:tzejp  
*tzuy
+
:tzuy
    
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
Línea 1960: Línea 1916:  
*Inpejku’t e b’ijnusyaj xe’ tz’ijb’ab’ir tichan  
 
*Inpejku’t e b’ijnusyaj xe’ tz’ijb’ab’ir tichan  
 
*Inturan inb’ijnu tuk’a mojr b’ijnusyaj intz’ijb’a ta nijun.  
 
*Inturan inb’ijnu tuk’a mojr b’ijnusyaj intz’ijb’a ta nijun.  
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.  
+
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
 
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
      
==Mixu’ ojroner taka e k’ab’ob’==
 
==Mixu’ ojroner taka e k’ab’ob’==
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
Sintagma nominal
 
Sintagma nominal
 
   
 
   
Línea 1972: Línea 1926:     
Kakanwi’k e’ra.
 
Kakanwi’k e’ra.
+
:'''E ixik axana'''  
'''E ixik axana'''  
+
:'''E tzyob’ kormob’'''  
'''E tzyob’ kormob’'''  
+
:'''E mis awayan'''
'''E mis awayan'''
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
 
'''Inpatna tama e otot Kanseyaj:'''  
 
'''Inpatna tama e otot Kanseyaj:'''  
- Komon taka e ajkanseyaj, inpejku’t e b’ijnusyaj xe’ kansene’n b’ajxan.  
+
*Komon taka e ajkanseyaj, inpejku’t e b’ijnusyaj xe’ kansene’n b’ajxan.  
- U’nb’i taka e ajkanseyaj yaj achekta mojr b’ijnusyaj.
+
*U’nb’i taka e ajkanseyaj yaj achekta mojr b’ijnusyaj.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
   
==Uyuxinar uk’ajna’rirob’ e ojronerob’==
 
==Uyuxinar uk’ajna’rirob’ e ojronerob’==
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
Sintagma verbal.Tipos de Sintagma verbal  
 
Sintagma verbal.Tipos de Sintagma verbal  
   Línea 1993: Línea 1945:  
Tama e’ra acheksunpa jay war ojron taka inte’ erachir o’ maja’x.
 
Tama e’ra acheksunpa jay war ojron taka inte’ erachir o’ maja’x.
   −
<poem>
+
:'''Watar sajmi e sitz’'''  
'''Watar sajmi e sitz’'''  
+
:'''Xujra e te’'''  
'''Xujra e te’'''  
+
:'''Tejna e si’.''' Tajchna e si’.  
'''Tejna e si’.''' Tajchna e si’.  
  −
</poem>
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
Línea 2005: Línea 1955:  
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
 
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
   
==Numuy==
 
==Numuy==
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
Voz pasiva  
 
Voz pasiva  
   Línea 2013: Línea 1962:     
E kanseyaj xe’ twa’ ache, ja’x tya’ ne’t uk’ani twa’ acheksu numuy.
 
E kanseyaj xe’ twa’ ache, ja’x tya’ ne’t uk’ani twa’ acheksu numuy.
  −
'''K’ejcha tari e ak’ach'''
  −
'''Sujta e Ijch’ok-'''
     −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
+
:'''K’ejcha tari e ak’ach'''
 +
:'''Sujta e Ijch’ok-'''[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
 +
 
 
'''Inpatna nib’ajner:'''
 
'''Inpatna nib’ajner:'''
 
   
 
   
Línea 2023: Línea 1971:  
*Intz’ijb’a ta nijun.  
 
*Intz’ijb’a ta nijun.  
 
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
 
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
      
==E ojroner tya’ kak’anpes e N y M tama e b’ijnusyaj==
 
==E ojroner tya’ kak’anpes e N y M tama e b’ijnusyaj==
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
Voz antipasiva
 
Voz antipasiva
   Línea 2036: Línea 1982:  
   
 
   
 
Una’ta tuk’a ojronerob’ uk’eche e NyM tama utz’ijb’ayaj e ojroner.  
 
Una’ta tuk’a ojronerob’ uk’eche e NyM tama utz’ijb’ayaj e ojroner.  
 +
:'''E’ron e ixik.'''
 +
:'''war achonma e pak’ab’.-'''
 +
:'''E Chunpi’ war awe’.'''
   −
<poem>
  −
'''E’ron e ixik.'''
  −
'''war achonma e pak’ab’.-'''
  −
'''E Chunpi’ war awe’.'''
  −
</poem>
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (123).png|center|250px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (123).png|center|250px]]
   Línea 2049: Línea 1993:  
*Intz’ijb’a ta nijun.  
 
*Intz’ijb’a ta nijun.  
 
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
 
*Ejk’ar inwirse e ajkanseyaj.
 +
 +
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_ch'orti']]