CNB

Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

Nuestro idioma en la escuela/Popti'/Vocabulario (editar)

Revisión del 02:46 4 dic 2017

27 999 bytes añadidos ,  hace 6 años
sin resumen de edición
Línea 500: Línea 500:  
#Halwej hunujxa tzoti’ti’ wetan, ta mach xjayoj b’eti’
 
#Halwej hunujxa tzoti’ti’ wetan, ta mach xjayoj b’eti’
   −
'''2.3. Wal ti’nanh xin, xhjiche’ ko kuynuj nixhtej unin yinh hej'''
+
==Wal ti’nanh xin, xhjiche’ ko kuynuj nixhtej unin yinh hej==
 
tzoti’ ay yelapohal yinh tzet ay yul kuyum b’ay
 
tzoti’ ay yelapohal yinh tzet ay yul kuyum b’ay
 
xhkuywi, spolil kuyum b’ay ayiktoj, tzet ay sk’atanh, tzetaj xhla hu, haka’na shajni yum yinh hunuj sb’isil xaj hum.
 
xhkuywi, spolil kuyum b’ay ayiktoj, tzet ay sk’atanh, tzetaj xhla hu, haka’na shajni yum yinh hunuj sb’isil xaj hum.
Línea 513: Línea 513:  
Yaj hej tzoti’ xhja’a’yoj b’eti’ xhja’a’ b’inahoj sunil tzet ch’oknikoj yu nixhtej unin yinh kuyu’ hum, b’oj tzet chu ko yamb’an nixhtej unin skuyni hej tzet xhja’ skuyu’, haxkam ay yelapnoti’. Chu xin ya’ kuywahom yichikoj skuyni sb’a yinh schejni nixhtej unin yub’ hunuj tzetet. Matnhetaj xin hej tzoti’ ahay b’eti’ chu yoknikoj yu ya’, sje tato yamanxa b’oj nixhtej unin chu ssayni ya’ yaq’b’ilxa hej tzoti’.
 
Yaj hej tzoti’ xhja’a’yoj b’eti’ xhja’a’ b’inahoj sunil tzet ch’oknikoj yu nixhtej unin yinh kuyu’ hum, b’oj tzet chu ko yamb’an nixhtej unin skuyni hej tzet xhja’ skuyu’, haxkam ay yelapnoti’. Chu xin ya’ kuywahom yichikoj skuyni sb’a yinh schejni nixhtej unin yub’ hunuj tzetet. Matnhetaj xin hej tzoti’ ahay b’eti’ chu yoknikoj yu ya’, sje tato yamanxa b’oj nixhtej unin chu ssayni ya’ yaq’b’ilxa hej tzoti’.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(38).png|center|300px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(38).png|right|300px]]
    
{|style="width:60%; font-size:11px"
 
{|style="width:60%; font-size:11px"
Línea 1768: Línea 1768:  
B’etetti’, k’ulmi ta chitoj ya’ kuywahom nixhtej unin yilnoj tzetajyet chila’ yul konhob’ maka wayanhb’al, chi’a’toj yila’ kapiltu, yatuttiyoxh, hej ha’oq’, maka hujunxa tzet yilal ye tet anma yul konhob’, chu xin ya’ yuniti’ la:
 
B’etetti’, k’ulmi ta chitoj ya’ kuywahom nixhtej unin yilnoj tzetajyet chila’ yul konhob’ maka wayanhb’al, chi’a’toj yila’ kapiltu, yatuttiyoxh, hej ha’oq’, maka hujunxa tzet yilal ye tet anma yul konhob’, chu xin ya’ yuniti’ la:
   −
#Chitoj ya’ nixhtej unin syenoj kapiltu tet, q’a’ k’ultutik’ampaxoj ta xhtzoteloj ya’ tet heb’ya’ kapiltu b’oj nixhtej unin, haxinwal ch’ichikoj
+
#Chitoj ya’ nixhtej unin syenoj kapiltu tet, q’a’ k’ultutik’ampaxoj ta xhtzoteloj ya’ tet heb’ya’ kapiltu b’oj nixhtej unin, haxinwal ch’ichikoj stxumni tzet yuxinto ay kapiltu, tzet smunil, tzet b’ay chonh skolo, b’oj yaq’b’ilxa.
−
stxumni tzet yuxinto ay kapiltu, tzet smunil, tzet b’ay chonh skolo, b’oj yaq’b’ilxa.
   
#Xhto ek’oj paxhyal yul konhob’ maka wayanhb’al kat sto illaxoj hunuj ehob’al maka hunuj tzetet kaw yilal ye yul konhob’, hej ha’oq’, maka hunuj kaw ch’a’lax b’inahoj yu komam komi’.
 
#Xhto ek’oj paxhyal yul konhob’ maka wayanhb’al kat sto illaxoj hunuj ehob’al maka hunuj tzetet kaw yilal ye yul konhob’, hej ha’oq’, maka hunuj kaw ch’a’lax b’inahoj yu komam komi’.
 
#Xhtojpax yilnoj hej yatuttiyoxh (evangelico maka católico), kat yillaxoj tzet lahan b’oj tzet mat lahanoj.
 
#Xhtojpax yilnoj hej yatuttiyoxh (evangelico maka católico), kat yillaxoj tzet lahan b’oj tzet mat lahanoj.
 
#Stzujanilxa xin, kat yokoj ya’ kuywahom tzoteloj maka sq’umlanoj sb’a b’oj nixhtej unin tzet skuy yet xb’eyk’oj paxhyal muniltu’.
 
#Stzujanilxa xin, kat yokoj ya’ kuywahom tzoteloj maka sq’umlanoj sb’a b’oj nixhtej unin tzet skuy yet xb’eyk’oj paxhyal muniltu’.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(51).png|center|300px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(51).png|center|400px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 
'''Sq’axepal ko nimanil'''
 
'''Sq’axepal ko nimanil'''
Línea 1783: Línea 1782:     
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
oje (penek)
 +
q’ab’e
 +
ti’e
 +
wi’e
 +
nuq’e
 +
iximale
 +
ehe
 +
sb’aq’sate
 +
b’ule
 +
b’ajile
 +
palanhe
 +
xilti’e
 +
tz’umale
 +
chik’ile
 +
iktaje
 +
mise
 +
muxuke
 +
tronco
 +
tx’unhkub’
 +
woswos
 +
yulk’ule
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
txame
 +
txikine
 +
sate
 +
xilwi’e
 +
isk’aje
 +
k’ule
 +
anmahe
 +
ichinhe
 +
aq’e
 +
nimanile
 +
wixik’e
 +
yutze
 +
chib’ehale
 +
hose
 +
ha’e
 +
motxe
 +
stxamk’ule
 +
tx’anhkantza’
 +
witx’i’e
 +
xilsate
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:left"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil'''
 +
 +
B’ab’el ch’okoj ya’ kuywahom yalnoj tzetaj smunil maka tzet yuxinto ay sq’axepal ko nimanil.
 +
#¿Tzet taxka b’ay ch’oknikoj joj?
 +
#¿Tzet taxka b’ay ch’oknikoj koq’ab’?
 +
#Xhjala’wej syilalil ye sq’axepal ko nimanil ti’nanh, chu he yanihayoj sat he yum tzet xhwala’ ti’nanhan, xhinahoj ya’ kuywahom tet nixhtej unin.
 +
 +
'''Joj b’oj koq’ab’'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
b’elwoj
 +
sajchoj
 +
anhewoj
 +
maq’wahoj
 +
ijwahoj
 +
munlahoj
 +
ek’oj
 +
e’oltoj joj
 +
kanhalwoj
 +
patada
 +
tx’ejwoj
 +
tzab’wahoj
 +
munlahoj
 +
wa’oj
 +
tz’iswoj
 +
pajwahoj
 +
watx’e’ tzetet
 +
aho’koj tzetet
 +
ahomkanh nhah
 +
anhloj
 +
a’wahoj
 +
b’ahwahoj
 +
b’aq’o’ wale’
 +
howalloj
 +
janihatoj
 +
k’otzwoj
 +
k’utxwoj
 +
loq’woj
 +
t’okwoj
 +
tz’unwuj
 +
uxwoj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
a’o’koj xanhab’e
 +
ahojtoj
 +
lijwahoj
 +
tz’itwoj
 +
elojkanh
 +
jahtoj
 +
linhwoj
 +
t’ujwuj
 +
xewoj
 +
tz’ib’loj
 +
tx’ahwoj
 +
tzok’wahoj
 +
maq’woj
 +
tzepwahoj
 +
jinik’oj
 +
ahoktoj
 +
aho’toj tzetet
 +
a’okoj enhele
 +
axhnoj
 +
b’aq’o’ karo
 +
chelwoj
 +
iho’kanh q’alem
 +
ja’noj
 +
k’upwoj
 +
latz’woj
 +
sajchoj
 +
t’unhwoj
 +
uk’wuj
 +
xihwoj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:left"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Hakpaxtu’ b’eti’ xa ichoj ya’ kuywahom yilwenoj skuynujna nixhtej unin yinh hej uteb’al, chalilojti’ chub’il chila’ tzet chu yuni b’oj yoj b’oj sq’ab’. Haknhetu’ chu yichojkoj nixhtej unin stxumnuj chub’il chu ko munlanhenpaxti’ yul jab’xub’al, matnhetaj yinh komon ab’xub’al chu ko kuyni. Ta chaltu’, chila’ nixhtej unin chub’il aypax smay jab’xub’al, kat ya’nojpax syilalil skuylax tet yul jab’xub’al.
 +
#¿Tzet taxka chu juni yinh joj?
 +
#¿Tzet taxka chu juni yinh koq’ab’?
 +
#¿Taxka ch’oknikoj joj b’oj koq’ab’ ko kolni komam komi’ yinh munil che yab’e?
 +
#Tonhwej yinhtaj kuyum yu kam ko kuyni yib’anhilojti’.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ko ti’ b’oj tzet jilni hunuj tzetet'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
wa’oj (lowoj)
 +
xub’loj
 +
kach’wahoj
 +
halwoj
 +
uk’woj
 +
jiniloj
 +
maywahoj
 +
tx’anoj
 +
tz’ulik stel
 +
b’aq’ich
 +
saj stz’umal
 +
ixnamtaj jilni
 +
k’ulch’an
 +
how
 +
q’opotaj sat
 +
tzeb’om
 +
ay xil swi’
 +
kistal
 +
k’ul sk’ul
 +
mach sxanhab’
 +
mach yoj
 +
motz’tajnhe
 +
tzet stzoteli
 +
tx’oj sat
 +
tz’ulik stxikin
 +
tz’ulik yinh
 +
yajla anma
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
tzoteloj
 +
awoj
 +
b’itloj
 +
tzub’loj
 +
b’ahwahoj
 +
k’uxwuj
 +
sajach
 +
xhitloj
 +
nimej stel
 +
b’aj
 +
k’ej stz’umal
 +
k’otol
 +
b’ajtajnhe
 +
k’ej xil swi’
 +
q’an xil swi’
 +
ay syab’il
 +
chixla anma
 +
kotxan spenek
 +
k’ulla anma
 +
mach xilswi’
 +
mekoj
 +
sat k’oh
 +
tiyoxhlom
 +
tz’on
 +
tz’ulik xil swi’
 +
tz’ulik yoj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:left"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
B’etetti’ xhjiche’paxkoj ko kuynuj nixhtej unin yinh sunil xhla hu juni yinh koti’, hej uteb’al ch’eltoj yinh koti’, xhjala’ tet ta ch’okoj stzotenoj hej b’it tzoti’, b’itloj maka yalnoj hunuj tzet k’ul, haktu’ chu ko yenoj tet chub’il yilal yepax ko kuyni kob’a
 +
yinh jab’xub’al.
 +
 +
Xhjala’pax tet chub’il chu jalnik’oj tzet jilni hunuj tzetet (adjetivo), yuxinto xhko hojb’a’ yaq’b’ilxa hej tzoti’ smajti’.
 +
 +
Xhjala’ tet nixhtej unin ta chonh to kotz’onhb’anoj kob’a yul paxhyalb’al maka sti’ ha’niman, yinhxa ya’ kuywahom ay yilni b’ay chi’a’toj nixhtej uin, kat koq’annoj tet ta ch’ok yalnoj tzet jilni asun, tzet jilni anma ch’ek’i, tzet jilni ha’niman, hej te’te’, q’alem, sunil chila’.
 +
 +
Haxinwal ch’ohtajnhenojpax tzet jilni yul skonhob’ maka swayanhb’al, b’oj hunxa, xa huhujpax yu yalnoj tzet jilni hunujxa tzetetal.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Hej tzoti’ ch’oknikoj jalni sb’ih itah'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
hub’al
 +
kulixh
 +
tzes
 +
ixpix
 +
lawanixh
 +
hos
 +
tzuy
 +
is
 +
kulixh txitam
 +
wakax
 +
koson
 +
manhku’
 +
kape
 +
wah
 +
itah
 +
lahanxhexh
 +
mab’al
 +
repoyo
 +
tulisna
 +
utxum
 +
b’ah
 +
kay
 +
kolb’iq’
 +
yal ixim
 +
pon
 +
aros hub’al
 +
awas
 +
ch’ech
 +
chulul
 +
dulce
 +
Intam
 +
ixim ixim
 +
koko
 +
lob’ehal te’
 +
maniya
 +
mox
 +
pahla lahanxhexh
 +
papaya
 +
peq’al
 +
q’aw
 +
saj itah
 +
sandía
 +
pepino
 +
tunuk
 +
tx’atal
 +
tz’inte’
 +
yal wale’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
tx’ab’in
 +
muh
 +
chib’eh
 +
Tz’oloh
 +
chiyo
 +
rabano
 +
aros
 +
zanahoria
 +
salwinaj
 +
fideo
 +
kulantro
 +
seboya
 +
remolacha
 +
ahan
 +
kenya
 +
lima
 +
maj
 +
saj hub’al
 +
tzoyol
 +
alawena
 +
ixkulixh
 +
k’ixhtanh
 +
matzati’
 +
me’
 +
q’o’
 +
asukal
 +
b’itx
 +
ch’ib’
 +
coliflor
 +
ha’ ha’
 +
isaq’
 +
kaplaxh
 +
kuk
 +
lonhkanis
 +
mansan
 +
nabo
 +
panela
 +
paterna
 +
q’antzeb’il chiyo
 +
risito
 +
sajil kulixh
 +
sanh
 +
tanak
 +
tx’at
 +
txitam
 +
ulul
 +
yaxkulixh
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:left"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Chonh okojpax munlahoj b’oj nixhtej unin, lawitik’a yab’enoj hojan tzoti’ xhja’a’ b’inahoj tetti’ xin, kat jokojpax koq’amb’enoj tet:
 +
#¿Taxka ay hunuj sb’ih itah xe yab’e jichan che lo b’ayex?
 +
#¿Taxka ay hunuj sb’ih itati’ maxhto hunekoj che lokoj?
 +
#Halwej jab’e’ hunujxa sb’ih hej itah he yohtaj
 +
#Tonhwej jila’ tzet itahil xhtxonhlax txonhb’al.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Hej tzoti’ ch’oknikoj jalni sb’ih xilq’ape'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
kamixhe
 +
chanhe
 +
Sintahe
 +
calsetin
 +
gorro
 +
brasier
 +
calsonh
 +
b’ok’wi’e
 +
falda
 +
pixe
 +
reboso
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
wexeh
 +
kole
 +
xanhab’e
 +
yulwexeh
 +
pantaloneta
 +
sweter
 +
vestido
 +
chumpa
 +
kepis
 +
playera
 +
uwe
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
 +
<center>
 +
<gallery widths=150px heights=150px>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.3).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.4).png
 +
</gallery>
 +
</center>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Haka’tik’a xu ko munla yalanhtoti’, chu yokoj ya’ kuywahom yalnoj tet nixhtej unin, maka sq’amb’enoj tet ta ay hunujxa xilq’ape xto nahul ju ja’ni b’inahoj, haxinwal q’a’ tx’ihal hej tzoti’ ch’ohtajnhe’.
 +
 +
'''Sb’ih hej no’noq’'''
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
chiyo
 +
ch’ik
 +
wakax
 +
konejo
 +
tunuk
 +
sajcheh
 +
b’alam
 +
kuk
 +
mis
 +
kay
 +
oj
 +
buro
 +
kaj koh
 +
pitzin
 +
ajan
 +
kuwis
 +
xhik
 +
chiw
 +
halaw
 +
ixkab’
 +
kajpum
 +
muk’
 +
txuka
 +
uk’
 +
witwirin
 +
b’ah
 +
eman
 +
ib’
 +
ixpumul
 +
kajxuh
 +
k’ak’amuxh
 +
kapuyo
 +
k’uk’um
 +
lik’ (saltamonte)
 +
max
 +
pinin
 +
snoq’al kab’
 +
tzejlen
 +
tz’isaj
 +
wech
 +
xotx
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
txitam
 +
ccheh
 +
lab’ah
 +
pech
 +
usmij
 +
me’
 +
nam
 +
metxtx’i’
 +
pahtza’
 +
tx’ow
 +
ponhom
 +
us
 +
chap
 +
sanik
 +
ak
 +
xekab’
 +
ballena
 +
ch’ok
 +
homan
 +
jirafa
 +
lujum
 +
mulis
 +
tzojoy
 +
utxum
 +
ahtzoq’
 +
ch’el
 +
ganzo
 +
intam
 +
kaj us
 +
kajxulem
 +
kaplaxh
 +
k’ej ajan
 +
kuyo
 +
lohomkay
 +
palamux
 +
sahb’in
 +
stelajilcheh
 +
tzinhkalu’ (
 +
wayap
 +
xen
 +
yerba
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Cha’a’ smunlanhe’ ya’ kuywahom yitz’atil swi’, kat yilnoj ya’ tzet hunujxa munilal chiche’kanh. Yaj chu yok ya’ sq’amb’enoj tet nixhtej unin:
 +
 +
#¿Taxka ay hunuj no’noq’ xjal sb’ihti’ ay b’ayex?
 +
#¿Taxka ay hunujxa no’noq’ he yohtaj mach xja’ b’inahoj sb’ih?
 +
#¿Taxka sunil hej no’noq’ xjal sb’ihti’ chu ko loni?
 +
#¿Ay no’noq’ti’ chu he yalni sb’ih wetan?
 +
 +
==Chu jichenpaxkoj ko kuyni nixhtej unin chub’il chu ko ch’ib’tzen sb’isil maka janikanh smalil hej stzoti’al jab’xub’al, yet xhja’ni pitzk’ahoj hunuj tzoti’ yinh hunujxa==
 +
Etza q’a’ xikiltaj ni’an ko kuyni nixhtej unin yinhti’, haxkam q’a’ ayxakanh johtajb’al yinh tzet chu swatx’ihayoj maka tzet chu smula hunun sq’axepal hej tzoti’ xhjala.
 +
 +
Yuxinto nixhtej komon tzetet b’ay chu jichenkoj kokuyni nixhtej unin yinhti’ chala, mat yextohoj kaw ya’taj tzet xhko kuy tet.
 +
 +
Haka’na hunq’ahan tzoti’ xhja’a’yoj b’eti’ la’i, yaj nan b’ay q’a’ xhko tiha’loj ninojxa.
 +
 +
'''Chu jichenpaxkoj ko kuyni nixhtej unin chub’il chu ko ch’ib’tzen sb’isil maka janikanh smalil hej stzoti’al jab’xub’al, yet xhja’ni pitzk’ahoj hunuj tzoti’ yinh hunujxa'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
{|style="width:60%; font-size:11px;"
 +
|-
 +
|style="width:33%;"|'''Sxe’al tzoti’'''
 +
|style="width:33%;"|'''stz’ajb’al tzoti’'''
 +
|style="width:33%;"|'''tzoti’ tz’ajan'''
 +
 +
|-
 +
|Saj
 +
|il
 +
|sajil
 +
|}
 +
 +
{|style="width:50%; font-size:11px;"
 +
|-
 +
|style="width:25%;"|'''Chu’'''
 +
|style="width:25%;"|'''jilnipax'''
 +
|style="width:25%;"|'''hunxa tzoti’'''
 +
|style="width:25%;"|'''ox sq’axepal ti’ la:'''
 +
 +
|-
 +
|x-
 +
|saj-
 +
|b’ini
 +
|xsajb’ini
 +
|}
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
Tx’ihal xin chu ko munlanhen haka’ti’la, chaliloj chub’il tx’ihal hej tzoti’ chu swayitij yinh hune’nhe, yuxinto yilal ko kuyni nixhtej unin tzet yub’anil. Hayonh kuywahomxin, sje ta xhko say yaq’b’ilxa hej tzoti’ hakti’.
 +
 +
'''Sb’ih hej no’noq’'''
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
Way
 +
wayanh
 +
waynaj
 +
waytzelom
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
kam
 +
kamnaj
 +
kamom
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
wa’
 +
wa’ob’al
 +
wa’b’al
 +
wa’anh
 +
wa’ilal
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
yax
 +
syaxil
 +
xyaxb’i
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ko nimejnhen sb’isil hej tzoti’'''
 +
 +
Chalilojti’ chub’il chu ko nimejnhen sb’isil stzoti’al jab’xub’al, yaj ay yub’anil hunti’, haxkam chu spitzk’atij hunujxa tzoti’ yinh hunxa, yaj nanxa tzet chaliloj.
 +
 +
Hune’ti’, haka’tik’a xjute jalni yinh ko yeb’al munil, chub’il q’a’ xikiltajto ko kuyni nixhtej unin yinh, haxkami ya’taj ko munlanheni, machxin kaw tx’ihaloj xhjila’ yinhti’, yaj xhjiche’koj ko kuyni yinh, haxinwal yet ch’ahojkanh skuyb’anil, yohtajxa tzet ch’okoj smunlanhenoj.
 +
 +
Haka’na hunq’ahanti’ la:
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
'''si’'''
 +
si’wom
 +
si’wal
 +
 +
'''mul'''
 +
mulwom
 +
mulb’al
 +
 +
'''tx’ah'''
 +
tx’ahwom
 +
tx’ahb’al
 +
 +
'''tz’un'''
 +
tx’unwuj
 +
tz’unom
 +
tz’unb’al
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
'''b’it'''
 +
b’itnob’al
 +
b’itlom
 +
 +
'''potx’'''
 +
potx’wom
 +
potx’b’il
 +
 +
'''axhnoj'''
 +
axhnob’al
 +
axhnom
 +
 +
'''loq’'''
 +
loq’b’al
 +
loq’wom
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
B’etetti’ sje ta ch’ok ya’ kuywahom yichenojkanh yaq’b’ilxa tzet wal yuten sb’a yu skuyniloj nixhtej unin hunq’ahan tzoti’ti’.
 +
 +
Mat tonhk’ahojxin chu ko tz’ib’nheni, to yet aya, ch’okoj ya’ stihnojiloj tet nixhtej unin tzet chu smunlanhelaxi, haxinwal skuyu’luj.
 +
 +
Chala’ ya’ hej sq’axepal tzoti’ ch’oknikoj, haxinwal yet schukilxa ch’okoj yichenojkanh hej tzoti’, matxa xhk’ayojtoj yinh.
 +
 +
==Stxumni hej ak’ tzoti’ b’oj tzet tz’ib’nheb’il yinh hunuj ik’ti’==
 +
 +
Haka’tik’a xu jalni yinh ko yeb’al munil, sat hunxa jum, ta chonh okoj ko yenoj tet nixhtej unin tzet chu ko txumni majan tzoti’ ch’a’lax ko kuyu’.
 +
 +
Wal ti’nanhxin, to xhjala’ hunuj maka kab’oj ik’ti’ tet kuyumhum yu jilnoj hanik’ yekoj yinh stxumni tzet chila, ha’ xhjetk’ulnhe, b’oj tzet chu ko kuyni yinh tzet xhallax tet, haxkam ta xhji’ kwenta, sunil hej ik’ti’, ay tzet xhko kuy yinh. Yuxintik’a to xa’ syilalil
 +
komam komi’ yalni hej ik’ti’ tet yuninal syeyil.
 +
 +
B’eti’, kaw yilal ta ch’okoj ya’ kuywahom yilnoj tzet wal yuten sb’a nixhtej unin yu stxumni tzet yelapnoj ye skuyb’anil ik’ti’.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
Xhjakoj hej ak’ tzoti’ xol tzet xhko tz’ib’nhe yinh hun ik’ti’ti’, kat jilwen skan yul swi’ nixhtej unin tzet chaliloj. Taka machxin xhjakoj hunuj sajach tzoti’ yaja’ nixhtej unin skwentaxa stz’ajb’an tzet machayoj, yaj yilal stxumnuj, haxkam hanik’xanhe tzoti’al mach xko tz’ib’nhe, haka’ yeyoj yinh ko munil yul hunxa jum chonh konlni yinh ti’.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ix unin b’oj tzet xa’le (ik’ti’)'''
 +
 +
Ti’nanh, yet hin titxa kuyuman, xalni hin mam wetan ta chin ah wanoj pethan. Cha wikanh q’alem, xhi ya’. Yaj xwapaxayoj wochan, yuxinto lanhoxanhe
 +
ma hin titan. Lawitik’atu’xin, xkin hul kuyuman, yaja’ matxa xu wanipaxayoj hin tz’ib’an, b’ayk’anab’ aya, haxapax ya’ kuywahom xalni
 +
wetan ta mahin kan yinh kastigohan. Hune’ orahil xkin kanpaxkanan, yaja’ xalnipax ya’ wetan, okanh ha wa’a’paxayoj ha tz’ib’ hunekxa, xhipax ya’ wetan, yuxinto xwij yu ya’an.
 +
 +
Xkin ok wa’a’paxayoj hin tz’ib’ hunekxahan, yaja’ k’ulxa ma wutehayojan, yuxinto matxa tzet xin yute ya’ an.
 +
 +
Yaja’ matxapax hin tz’ib’b’alan, yuxinto xkin eltij hin loq’o’ wetan. Yaj matzet xwal weltijan, hantaj showal ya’, matxatik’a xkin schaktoj ya’ kuyuman.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(70).png|center|300px]]
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
#¿Haywanh mak xhtzotel yinh hun ik’ti’ti’?
 +
#¿Tzet xchejlax yub’ ix ni’an yu smam?
 +
#¿Taxka k’ul ye tzet xal smam ix ni’an tet?
 +
#¿Tzet xe txum yinh ik’ti’ xwal teyet ti’nanhan?
 +
#¿Taxka ay hunuj hex xe ya’le haka’ xa’le ix ni’an?
 +
#Ko kayek’nhewej jik’ti’ hunekxa.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ho’ ni’an b’oj yetb’i (ik’ti’)'''
 +
 +
Yet ewi, yet xkin elan kuyum xkin tohanxin maq’an wanihayoj hin tz’ib’an. Nixhtejalxin la yapni hunxa naj wamigo hin k’atanhan, -tonh om, xhi naj wetan.
 +
 +
Xkin yiltoj najan, a las cuatro maka a las seis xami xkonh okilojan, tonhe konh b’eynaltojanxin la. Ay yaq’b’ilxa heb’naj sajchom pelota, jokilojanxin la, b’ayk’anab’ aya xjilna ninoj telehan hune’ tyempohal. Xkonh okna wayojan, haxa sajb’iloxin la, ma hin ah wanojan, xkin axhnihan, xin tx’ahni hin ti’an, kin titan. Saq’alna xu wapnina kuyuman, ma yaninakoj ya’ kuywahom hune’ tz’ib’ jetan. Ti’nanhxin ma wa’a’koj hune’ b’itan:
 +
 +
Kuywahom, kuywahom, b’elwanh, haxkam aymak chach echman b’ayach.
 +
 +
#¿Tzet xa’le naj ni’an xjab’e yinh hun ik’ti’ ti’?
 +
#¿Tzet taxka wal juten ko b’a yu ko kuyni tzet ahay b’eti’?
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(72).png|center|300px]]
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Yinh hunxa majan munil chub’ ti’nanh, chala’ ya’ kuywahom hun ik’ti’ ti’ tet nixhtej unin, lawitik’atu’ xin, kat yokoj nixhtej unin stz’ajb’anoj hej tzoti’ machayoj xol hun ik’ti’ ti’ haka’ ti’ la:
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ya’ mama’ b’oj no’ ni’an noq’ (ik’ti’)'''
 +
 +
Yet hune’ tz’ayikal xil hun ya’ mama’ hune’ ni’an no’noq’. Choche ya’ mama’ tu’ stzab’a’ no’, yaja’ xto no’ swi’ te’te’.
 +
 +
Hunxa tz’ayikal xtzab’lo no’ yu ya’, yaja’ ta’an matxa xma low no’ hune’ tz’ayikal, yuxinto ma kam no’. Yuxinto b’isk’ulal ye ya’ mama’ yinh no’, yuxinto xsloq’ni ya’ mama’ tu’ hunxa yet. Kaw ay stohol no’, haktu’ xu stzab’nipax ya’ mama’ tu’ hunxa yet hunxa tz’ayikal. Yaja’ ya’ mimi’ yixal
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(73).png|center|300px]]
 +
 +
ya’ mamatu’ mach sje sk’ul ya’ ta ay no’noq’ yul yatut ya’, haxkam kaw chayoj no’ tz’il.
 +
 +
Xto ya’ mama’tu’ swatx’enoj hune’ ni’an ste’ no’, yuxin xtzalakanh ya’ mimi’, matxa ch’ek’ no’ yul yatut ya’ mimi’. Ta’an ya’ mama’tu’ xto ya’ munil hune’ tz’ayikal, yaj ta’an xto nahul yu ya’ mimi’tu’ ya’ni yitah no’, mach ma kam no’ yaj x’ok hune’ yab’il yinh no’.
 +
 +
Etza xkam no’, yaj x’a’lax anh tet no’ yuxinto matxa ma kam no’. Yaj ta’an ix no’, yuxinto xma eh yunin no’. Kaw niman yunin no’ x’ehi, yuxin matxa chab’e te’te’, x’elkantij no’ xol tz’il la, yuxinto xkam no’.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ya’ kuywahom xhalni tet nixhte unin, stzujanil haxa kuyumhum xhalni tzet tzoti’al ch’ok b’ay machayoj.'''
 +
 +
'''Ya’ mama’ b’oj no’ ni’an noq’ (yet munil)'''
 +
 +
Yet hune’ tz’ayikal xil hun ya’ __________ hune’ ni’an no’ _______. Choche ya’ mama’tu’ stzab’a’ ________, yaja’ xto no’ swi’ te’te’.
 +
 +
Hunxa tz’ayikal xtzab’lo no’ yu ________, yaja’ t’an matxa xma low no’ hune’ ________, yuxinto ma kam no’. Yuxinto b’isk’ulal ye ya’______ yinh no’, yuxinto xloq’ni ya’ mama’ tu’ hunxa yet. Kaw ay stohol ____, haktu’ xu stzab’nipax ya’ mama’tu’ hunxa yet hunxa tz’ayikal. Yaja’ ya’ mimi’ yixal ya’ mama tu’ mach sje sk’ul ya’ ta ay no’ _____ yul yatut ya’, haxkam kaw chayoj no’ tz’il.
 +
 +
Xto ya’ mama’ tu’ swatx’enoj hune’ ni’an ste’ no’, yuxin xtzalakanh ya’_______, matxa ch’ek’ _____ yul yatut ya’ mimi’. Ta’an ya’______ tu’ xto ya’
 +
munil hune’ ________, yaj ta’an xto nahul yu ya’ mimi’tu’ ya’ni yitah _______, mach ma kam ______ yaj x’ok hune’ yab’il yinh ______.
 +
Etza xkam no’, yaj x’a’lax anh tet no’ yuxinto matxa ma kam _____. Yaj ta’an ix no’, yuxinto xma eh yunin _______. Kaw niman yunin no’ x’ehi, yuxin
 +
matxa chab’e te’ ______, x’elkantij no’ xol tz’il la, yuxinto xkam ______.
 +
 +
B’eti’ kaw yilal ta ch’ok ya’ kuywahom yilnojpaxoj ta ay hej ak’ tzoti’ x’eliloj yinh ik’ti’, taka matzet xin, skwentaxa ya’ yilnoj tzet wal yuten sb’a yunhe yanikoj ya’ hayeb’oj ak’ tzoti’ xol.
 +
 +
==Stxolb’anil stz’ib’al jab’xub’al==
 +
 +
B’eti’ xhja’a’yoj stxolil stz’ib’b’anil ab’xub’al Popti’, haka’tik’a x’elikoj yet xkonh ek’ ko q’amb’enoj tet nixhtej unin yinh sb’ab’el majan munil. Yaj b’eti’ kanhbe’ tzoti’ xhja’a’yok yu hunun tz’ib’.
 +
 +
'''Hakti’ xin x’elikoj la:'''
 +
 +
'''a, i, o, e, u, n, t, y, x, l, m, j, h, k, b’, w, ch, xh, p, nh, s, k’, q’, tz, tx, tx’, ch’, r, tz’, t’.'''
 +
 +
Chu ko kuynipax nixhtej unin yinhti’, kanhtaj maka ho’o’taj tzoti’ chu ko yamb’an yu hunun tz’ib’
 +
 +
'''Munil b’oj ya’ kuywahom'''
 +
 +
Haxa ya’ kuywahom skwenta snimenjnhenoj sb’isil hantaj tzoti’ stz’ib’nhenoj yu hunun tz’ib’, haxinwal skuy sb’a nixhtej unin yinh, haka’ti’ la:
 +
 +
{| class=wikitable style="width:60%; font-size:12px;"
 +
|-
 +
|style="width:33%;"|
 +
'''a,'''
 +
 +
Anixh
 +
 +
Antun
 +
 +
Atx’b’anh
 +
 +
Alkal
 +
 +
|style="width:34%;"|
 +
'''e,'''
 +
 +
Exhtep
 +
 +
Enhele
 +
 +
 +
Etz’ewal
 +
Echem
 +
 +
|style="width:33%;"|
 +
'''t,'''
 +
 +
Tunuk
 +
 +
Tulumpu’
 +
 +
Tutx
 +
 +
Tanh
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''i,'''
 +
 +
Intam
 +
 +
Ich
 +
 +
Inup
 +
 +
Is
 +
 +
|
 +
'''u,'''
 +
 +
Unin
 +
 +
Utxum
 +
 +
Ulul
 +
 +
Usmij
 +
 +
|
 +
'''y,'''
 +
 +
Yal
 +
 +
Yul
 +
 +
Yax
 +
 +
Yaq’
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''o,'''
 +
 +
Onh
 +
 +
Oj
 +
 +
Oxeb’
 +
 +
Orok
 +
 +
|
 +
'''n,'''
 +
 +
Noq’
 +
 +
Niman
 +
 +
Naxa’
 +
 +
Nohe
 +
 +
|
 +
'''x,'''
 +
 +
Xahan
 +
 +
Xanhab’
 +
 +
Xotx
 +
 +
Xuq’
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''l,'''
 +
 +
Limeta
 +
 +
Lahan
 +
 +
Lutxb’al
 +
 +
Lak’ab’
 +
 +
|
 +
'''b’,'''
 +
 +
B’alam
 +
 +
B’ulan
 +
 +
B’ajal
 +
 +
B’uch
 +
 +
|
 +
'''nh,'''
 +
 +
Nhah
 +
 +
Nhab’
 +
 +
Nhohan
 +
 +
Nhulub’
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''m,'''
 +
 +
Muh
 +
 +
Mab’al
 +
 +
Mik’in
 +
 +
Mansan
 +
 +
|
 +
'''w,'''
 +
 +
Wi’e
 +
 +
Wixaj
 +
 +
Wonhan
 +
 +
Wale’
 +
 +
|
 +
'''s,'''
 +
 +
Sanik
 +
 +
Sintahe
 +
 +
Soq’om
 +
 +
Sam
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''j,'''
 +
 +
Jutx’
 +
 +
Jahan
 +
 +
Job’
 +
 +
Je’
 +
 +
|
 +
'''ch,'''
 +
 +
Chuman
 +
 +
Chuntal
 +
 +
Chatan
 +
 +
Chanhe
 +
 +
|
 +
'''k’,'''
 +
 +
K’ixtanh
 +
 +
K’um
 +
 +
K’oh
 +
 +
K’ah
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''h,'''
 +
 +
Halaw
 +
 +
Holan
 +
 +
How
 +
 +
Homan
 +
 +
|
 +
'''xh,'''
 +
 +
Xhepu
 +
 +
Xhila
 +
 +
Xhoq’an
 +
 +
Xhap
 +
 +
|
 +
'''q’,'''
 +
 +
Q’alem
 +
 +
Q’us
 +
 +
Q’a’
 +
 +
Q’aw
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''k,'''
 +
 +
Kab’
 +
 +
Kalab’
 +
 +
Kamom
 +
 +
Kuman
 +
 +
|
 +
'''p,'''
 +
 +
Pilo
 +
 +
Pilan
 +
 +
Palanh
 +
 +
Ponhom
 +
 +
|
 +
'''tz,'''
 +
 +
Tzuh
 +
 +
Tzulan
 +
 +
Tzimin
 +
 +
Tziltzil
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''tx,'''
 +
 +
Txalawte’
 +
 +
Txalan
 +
 +
Txame
 +
 +
Txim
 +
 +
|
 +
'''ch’,'''
 +
 +
Ch’ik
 +
 +
Ch’im
 +
 +
Ch’iw
 +
 +
Ch’ok
 +
 +
|
 +
'''tz’,'''
 +
 +
Tz’ayik
 +
 +
Tz’ib’
 +
 +
Tz’um
 +
 +
Tz’ahab’
 +
 +
|-
 +
|
 +
'''tx’,'''
 +
 +
Tx’ah
 +
 +
Tx’anh
 +
 +
Tx’unhkub’
 +
 +
Tx’alib’
 +
 +
|
 +
'''r,'''
 +
 +
Rawanh
 +
 +
Rinhan
 +
 +
Retet
 +
 +
|
 +
'''t’,'''
 +
 +
T’unhan
 +
 +
T’iw
 +
 +
T’ija
 +
|}
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
#Tx’ihal munil chi’a’toj, yaj b’eti’ sje ta sq’ana’ ya’ kuywahom ta chala’ nixhtej unin hunun txoltzoti’ yu hunun tzoti’ xjayoj.
 +
#Lawitik’atu’xin, ta chuhi, chu stz’ib’nhenpax sat yum (ta xa hu stz’ib’li).
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
==Stxolb’anil stz’ib’al jab’xub’al==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
Wal ti’nanh, yutik’a skan yul swi’ nixhtej unin tzet xhja’ skuyu’, xhko tz’ib’nhe’ ox hojan tzoti’, yaja’ howeb’ xhjutehayoj hunun.
 +
{| class=wikitable style="width:60%; font-size:12px;"
 +
|-
 +
|style="width:33%;"|
 +
hach,
 +
 +
tx’i’,
 +
 +
Manel,
 +
 +
nhah,
 +
 +
tzoyol
 +
 +
|style="width:34%;"|
 +
tx’at,
 +
 +
usmij,
 +
 +
xanhab’,
 +
 +
uyum,
 +
 +
chiyo
 +
|style="width:33%;"|
 +
lab’ah,
 +
 +
tz’onhkin,
 +
 +
maltin,
 +
 +
b’itz’ab’,
 +
 +
txikine
 +
|}
 +
 +
'''Stxolb’anil stz’ib’al jab’xub’al'''
 +
 +
<div style="width:100%;">
 +
<div style="width:30%; float:left; font-size:11px;">
 +
K’alan
 +
 +
K’olan
 +
 +
K’oh
 +
 +
K’ulch’an
 +
</div>
 +
<div style="width:70%; float:right;">
 +
<gallery widths=150px heights=150px perrow=3>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(79.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(79.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(79.3).png
 +
</gallery>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
<div style="width:100%;">
 +
<div style="width:30%; float:left; font-size:11px;">
 +
Limeta
 +
 +
Lohomkay
 +
 +
Lohan
 +
 +
Linhan
 +
 +
Mab’al
 +
 +
Meb’a’
 +
 +
Mohan
 +
 +
Mohilal
 +
 +
Txikine
 +
 +
Txame
 +
 +
Txowe
 +
 +
Txalaw
 +
 +
Usmij
 +
 +
Ustxum
 +
 +
Uch’e
 +
 +
Uxu’
 +
</div>
 +
<div style="width:70%; float:right; font-size:11px;">
 +
<gallery widths=150px heights=150px perrow=3>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.3).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.4).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.5).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.6).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.7).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.8).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.9).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.10).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(80.11).png
 +
</gallery>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil'''
 +
 +
#Wal ti’nanh, hexxa che tz’ib’nhe stz’ib’al jab’xub’al.
 +
#Halwej hayeb’oj tzoti’ yinh tz’ib’ “a”.
 +
#Wal ti’nanh yinhxa tzoti’ “b’”.
 +
 +
==Tzet yoknikoj stxolb’anil stzoti’al jab’xub’al==
 +
 +
Kaw yilal ta hayonh kuywahomti’ xhko kuynapax nixhtej unin yinh yilni tzet chu yoknikoj te’ hum b’ay txolanay stzoti’al jab’xub’al, haxinwal xa huhujpax yu ssaynoj hej tzoti’ ch’ichikoj yinh yichob’anil, yocheb’alxin  kaw sak’anonh jilni tzet wal juten kob’a yu skan hunti’ yul swi’. Yaj yinhti’, choche ta kaw xhko tihkaniloj tet nixhtej unin tzet yub’anil, yalanhto maxhto xhjal tet ta ch’ichinakoj smunlayi, haxinwal, xa huhujpax yu syijyenoj maka stxumni yet xhchejlax yub’ hunuj tzetet, haknhetu’ chu skanoj hej tzetet xhkuylax yul yab’xub’al chaltu’.
 +
 +
'''Tzet chu yoknikoj stxolb’anil stzoti’al jab’xub’al'''
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
B’etetti’, haka’tik’a yeyoj yinh ko yeb’al munil, sje ta xhko kuy nixhtej unin yinh tzet yoknikoj stxolb’anil stzoti’al jab’xub’al, yaj skwentaxa ya’ kuywahom smunlanhen yul kuyum b’oj nixhtej unin, haxkam xax ko ye tzet chu ko munlanhen yinh ko yeb’al munil. Yilal jalnipax tet nixhtej unin tzet wal juten kob’a ko sayni hej tzoti’ haka’ st’inhanil stz’ib’nhelaxi, yilal ko kayek’nhenpax tet tzet ko txumniti’.
 +
 +
Haka’ hunq’ahanti’ la:
 +
 +
Huchan
 +
 +
Halaw
 +
 +
Hulb’al
 +
 +
Homan
 +
 +
Yaj ta stxolil xhji’ ko tz’ib’nheni, hakmiti’ chukanoj chaltu’ la’i:
 +
 +
Halaw
 +
 +
Huchan
 +
 +
Homan
 +
 +
Hulb’al
 +
 +
Haktu’ chu kam ko kuyni nixhtej unin yinhti’
 +
 +
'''Hunxa munil'''
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
B’etetti’ kalan xhjute ko tz’ib’nhen hej tzoti’, haxaxin ya’ kuywahom xhkolwahoj yu st’inhb’anoj nixhtej unin stxolb’anil:
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
 +
{| style="width:60%; font-size:12px;"
 +
|-
 +
|style="width:33%;"|
 +
Q’alem
 +
 +
Antun
 +
 +
Txame
 +
 +
K’ixhtanh
 +
 +
Wonhan
 +
|style="width:33%;"|
 +
Q’a’
 +
 +
Huchan
 +
 +
Txikine
 +
 +
Q’one
 +
 +
Onh
 +
|style="width:33%;"|
 +
Anixh
 +
 +
T’iw
 +
 +
k’alan
 +
 +
Wi’
 +
 +
Is
 +
|}
 +
 +
Yalanhxati’ ch’okoj nixhtej unin stxolb’anoj haka’ kaw yub’anil la:
 +
<br>
 +
__________________
 +
<br>
 +
________________
 +
<br>
 +
_________________
 +
 +
'''Tzet yub’anil'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
 +
Wal ti’nanhxin, xhko yeltoj b’aytajtet sb’ab’el, skab’ b’oj syox tzoti’, xol yaman tzoti’ti’ la.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
Xajlaj, anma, b’alam, ek’, patzab’,
 +
 +
Usmij, alkal, akuxha, tzimin, xumak
 +
 +
Meb’a’, awal, tunuk, chap, b’ajal
 +
 +
Sintahe, uwe, ome, txikin, Antun
 +
 +
Kaw yilalxin, ta xhjichekanh yaq’b’ilxa hej munil haka’ti’, haxinwal nixhtejal yi’noj nixhtej unin tzet yub’anil stxolil hej tzoti’ b’oj hej tz’ib’, ch’oknikoj stz’ib’b’anil jab’xub’al Popti’, jila’wej hunxa hum chonh kolni yinhti’.
 +
 +
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_popti']]
Obtenido de «https://cnbguatemala.org/wiki/Especial:MobileDiff/55109...55338»