Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

119 bytes añadidos , hace 6 años

sin resumen de edición

Línea 4: Línea 4:

__TOC__

−

==Ilb’eh:==

+

==Ilb’eh==

#Xa yohtajnhe’ nixhtej unin stxumni b’oj smunlanhen stxolb’anil ab’xub’al Popti’.

#Xa ch’ohtajnhe yoknikoj b’ab’el stxolb’anil ab’xub’al Popti’ yu, kat stz’ib’nhenoj b’oj yalnoj tzet chal sk’ul yul yab’xub’al.

Línea 61: Línea 61:

#Ko saya’wej sat hune’ humti’ yaq’b’ilxa yeb’al tzet xko munlanhe.

−

==Syixmab’al hej b’ihe:==

+

==Syixmab’al hej b’ihe==

Xhko mohb’a hunun sb’eyal hej b’iheti’ yinh swaj majan tzet b’oj chu ko helni:

{|style="width:40%;"

Línea 182: Línea 182:

#Awejay hayeb’ojxa yeb’al yib’anhiloj hun munilti’

−

==Hej b’ihe masan etnheb’il:==

+

==Hej b’ihe masan etnheb’il==

Chalilojti’ chub’il yul jab’xub’al, ay hun majan hej b’ihe machojab’ sje kok’ul masan etnheb’il chu kotz’ib’nheni, haxkam ta machoj, mach yelapnohal xhjab’e. Sunil ti’xin yilal xhko kuy nixhtej unin yinh, haxinwal mach k’ayotoj yet kam skuynuj hej tzetet yinh jab’xub’al.

Línea 288: Línea 288:

Wal ti’nanh haxa ya’ kuywahom ch’ijb’aloj smunlanhenoj nixhtej unin yaq’b’ilxa hej b’ihe haka’ hune’ xax koyeti’.

−

==Hej tz’ib’ ch’oknikoj yet tz’ib’ mach snuq’al chu yichikoj ko tz’ib’nhen hunuj tzoti’.==

+

==Hej tz’ib’ ch’oknikoj yet tz’ib’ mach snuq’al chu yichikoj ko tz’ib’nhen hunuj tzoti’==

Haka’tik’a xjute jalni yib’anhatojti’, ta mach snuq’al tz’ib’ yichob’anil hunuj tzoti’, ta chaltu’, nantik’a tz’ib’ ch’oknipaxkoj jetnheni. Haka’ti’ la’i:

Línea 343: Línea 343:

Skwentaxa ya’ kuywahom kam snimejnhen hun munilti’, haxinwal q’a’ skuyu’ nixhtej unin hun majan munilti’.

−

==Hej b’ihe machu yetnhelaxi.==

+

==Hej b’ihe machu yetnhelaxi==

Chalilojti’, chub’il yul jab’xub’al Popti’, ay hunq’ahan b’ihe waxamkam sje kok’ul machu jetnheni, haxkam hakti’ yekanoj, to xahan yekoj yinh sat komam komi’, yuxinto xahan aypax ju.

Línea 361: Línea 361:

#¿Tzet yuxinto machu jetnhen che yab’e?

−

==Hej b’ihe mach helitoj syelapnohal.==

+

==Hej b’ihe mach helitoj syelapnohal==

Kaw k’ul ta xhjilwe stxumni nixhtej unin chub’ilta waxamkam kab’ tzet chu ko tz’ib’nheni, lahannhetik’a ch’elikoj syelapnohal.

Línea 396: Línea 396:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(96).png|center|220px]]

−

==B’ihe xhelitoj.==

+

==B’ihe xhelitoj==

Chalilojti’ chub’il nanxa chu ko tz’ib’nhen hunuj b’ihe yet xhjetnheni, yaj machalilojti’ ta xhelitoj syelapnohal, to waxamkam nanxa slow tzet chu ko tz’ib’nheni, hune’nhetik’a chalkaniloj, Yilal jalnipaxoj chub’il kab’nhe b’ihe hakti’ ch’elikoj yul jab’xub’al.

Línea 433: Línea 433:

Yilal ta xhtilaxiloj tet nixhtej unin, haxinwal mach k’ayojtoj yinh ay b’aq’inh, haxkam titojab’ yul kok’ul chub’il yichitokoj skuyni nixhtej unin yib’anhiloj hunti’.

−

==Hej b’ihe sq’an stz’ajb’alaxi.==

+

==Hej b’ihe sq’an stz’ajb’alaxi==

Chalpaxiloj hun majan komunilti’ chub’il aypax hej b’ihe chakoj hunujxa tz’ib’ stz’ajoj yunhe tz’ajan kotxumni tzet chaliloj, haxkam ta machoj, mach’elikoj tzet xhjoche ta xhtxumlaxi, etza ya’tajxa komunlanhen hunti’, yuxinto yilal ta b’ab’el skuyiloj ya’ kuywahom katto ya’ni skuyu’ nixhtej kuyumhum.

Línea 466: Línea 466:

#¿Awejkoj hunujxa tzoti’ yeb’alojti’ jet?

−

==Hej b’ihe chaliloj b’ay ay hej tzetet.==

+

==Hej b’ihe chaliloj b’ay ay hej tzetet==

Chalpaxilojti’ chub’il ay hun majanxa hej b’ihe chaliloj ta hune’ tzetet aykoj yib’anh, yalanh, maka smotxik’oj hunujxa tzetet, yuxinto yilal kokuynipaxoj, hayonh kuywahomonhti’, yilal kotxumniloj b’ab’el kat ja’ni yohtajnhe’ nixhtej unin, kaw yilal ta chonh tzab’ipaxkoj yinh hunxa hum chonh kolni yinhti’.

Línea 484: Línea 484:

#Haxa b’etu’ ch’okoj ya’ kuywahom syetz’enoj b’oj nixhtej unin tzet xko kuy b’eti’.

−

==Hej b’ihe tx’ihal tzoti’al i’nhe.==

+

==Hej b’ihe tx’ihal tzoti’al i’nhe==

Chalpaxilojti’ chaltu’la, chub’il ay hej b’ihe kab’ maka yaq’b’ilxa sb’isil hej tzoti’ watx’enheni, haxkam haknhetu’ chu kotxumniloj tzet chaliloj.

Línea 522: Línea 522:

#Xhtojpax ya’ kuywahom, ha’ xhalni ta stinhahil kuyum maka yinhtaj kuyum kat yok yetz’enoj hunq’ahan tzet xax kokuyu, taka machxin ch’ok syenoj tzet chu swatx’elax hunq’ahan b’iheti’.

−

==Hej b’ihe ya’taj swatx’eb’anil.==

+

==Hej b’ihe ya’taj swatx’eb’anil==

Chalpaxilojti’ chub’il ay hunxa majan hej b’ihe q’a’ ya’tajto ye yub’anil, haxkami tx’ihalxa tzet smaja, tx’ihal tzoti’al ayikoj stz’ajoj, yuxinto yet aya, kaw nannhe ju koyenoj tet nixhtej unin hune’ti’ chala.

Línea 538: Línea 538:

Mat kaw tx’ihaloj tzet yib’anhilojti’ xhja’ skuyu’ nixhtej unin, haxkam yet kam xhkuywuj, katxin kam xhkuylaxoj yinh, yaj kaw yilal ta xhjichenakoj jalni tet, haxinwal matxa kaw ya’tajoj yab’enoj yettu’.

−

==B’ihe b’oj b’ihe.==

+

==B’ihe b’oj b’ihe==

Chalilojti’ chub’il waxamkam tx’ihal chu jalni yul jab’xub’al Popti’, ay hun majanxa hej b’ihe, kab’ b’ihe i’nhe yinh kaw syelal, yaj walxapax yinh yelapnohalxin, hune’nhe tzet chaliloj, nanannhe chu kotz’ib’nhen ska’itanil b’ihe yaj hune’nhe ch’elikoj syelapnohal, haka’na hunq’ahanti’ la:

Línea 554: Línea 554:

#¿Taxka chu he yeni wet b’aytet chij sb’aq’ sate ti’an?

−

==B’ihe yok hunxa b’ihe.==

+

==B’ihe yok hunxa b’ihe==

Chalilojti’ chub’il ay hunq’ahanxa b’ihe, yinh kaw syelal, kab’ b’ihe smaja, yaj haka’ xjute jalni yib’anhatoti’, hune’nhe tzet chalpaxiloj. Mat kaw tx’ihaloj hunq’ahan tzoti’ti’, yaj yilal ta xhko kuypax nixhtej unin yinhti’.

Línea 570: Línea 570:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(104).png|center|350px]]

−

==Sb’ih hej tzetet mach jila.==

+

==Sb’ih hej tzetet mach jila==

Hun majanxa b’iheti’, to waxamkam xhjal sb’ih, mach jila, machka chu ko tzab’ni, yuxinto hakti’ sb’ih syelil, ta xhjil hayeb’ tzoti’ti’ la, kam xhko txumu’luj. Yinhxaxin tzet honynhehonh, hat spetokoj syelapnohal hunxa majan tzoti’ti’.

Línea 586: Línea 586:

#A’wej hunujxa yeb’al jab’e’.

−

==Hej uteb’al.==

+

==Hej uteb’al==

Hakti’ sb’ih sunil hej tzoti’ chaliloj chub’il ay mak ay tzet lanhan yuni.

Línea 595: Línea 595:

Ch’ek’toj nixhtej unin sataj kat jalni tet tzetaj uteb’al chub’ yinh yoj, sq’ab’ b’oj sunil snimanil, yu stxumni tzet chaliloj uteb’alti’.

−

==Hej uteb’al mach’ek’toj.==

+

==Hej uteb’al mach’ek’toj==

Chij hakti’ yul jab’xub’al sunil hej tzoti’ ch’a’ni kotxumu’ chub’il ay hun majan tzoti’ti’ xhalni ta ay hunuj mak ch’uni hunuj tzetet, yaj yinhtik’a xhpak’ik’oj mach hunujxa mak xhchani tzet chu.

Línea 619: Línea 619:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(107).png|center|300px]]

−

==Tzet chu ko sajchikoj yinh uteb’al mach’ek’toj.==

+

==Tzet chu ko sajchikoj yinh uteb’al mach’ek’toj==

Chalilojti’ chub’il tx’ihal tzet chu yijni sb’a maka tzet chu swatx’ihayoj hunq’ahan uteb’alti’.

Línea 664: Línea 664:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(108).png|center|300px]]

−

==Sq’inalil b’oj tzet chu yijni sb’a hunuj uteb’al.==

+

==Sq’inalil b’oj tzet chu yijni sb’a hunuj uteb’al==

Chij hakti’ yet xhjalni hanik’ maka sq’inalil yet ch’uni hunuj uteb’al. B’etetti’, masan tzujanpax tzet xu yijni sb’a, hanik’ x’ichikoj, hantaj steye, hanik’ xlahwi maka ta tz’ajan xu yijni sb’a, hati’ chaliloj hunti’. Yul ab’xub’al Popti’, tx’ihal tzet chu ko tz’ib’nhenti’, haka’tik’a nanan slow yalnipax anma yinh hunun konhob’ maka wayanhb’al, yaj b’eti’, mataj ko pich’ni tzet kaw yuteb’anil, to hatkachannhe koyeni chub’il aypaxti’ yul jab’xub’al.

Línea 696: Línea 696:

Wal ti’nanhxin, haxa ya’ kuywahom ch’okoj smunlanhenoj yaq’b’ilxa b’oj nixhtej unin, haxinwal xhkanojkan yul swi.

−

==Sajchoj yinh uteb’al mach’ek’toj yinh tz’ib’ mach snuq’al ch’ichikoj.==

+

==Sajchoj yinh uteb’al mach’ek’toj yinh tz’ib’ mach snuq’al ch’ichikoj==

Hune’ kuyb’anileti’ xhalni chub’il yet machkanh yip snuq’al tz’ib’ ch’oknikoj jalni hunuj uteb’al, ta chaltu’ nan xhjute kotz’ib’nhenoj. Chuxin ko sajchipaxkoj yinh hej uteb’al, haka’ kaw lanhanto jalniti’, hakti’xin ch’elikoj la ta xhko yijye yuteb’anil.

Línea 761: Línea 761:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]

'''Munil yul kuyum'''

+

Q’a’ ya’tajxa ye stxumb’anilti’ yuxinto kaw yilal ta nannhe yu ya’ kuywahom syeniti’ tet kuyumhum, ch’okoj syetz’enoj yul kuyum, haxinwal xhkanojkan yul swi’ chaltu’.

#Hun majan hex chex ek’tij he yetz’enoj tzet chu joq’i, b’oj jawi.

−

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(111).png|center|~~350px~~]]

+

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(111).png|center|300px]]

−

==Sajchoj yinh uteb’al mach’ek’toj yaj tz’ib’ ay snuq’al b’ay ch’ichikoj tzoti’.==

+

==Sajchoj yinh uteb’al mach’ek’toj yaj tz’ib’ ay snuq’al b’ay ch’ichikoj tzoti’==

Chu ko sajchipaxkoj yinh hej uteb’al, haka’ kaw lanhanto jalniti’, yaj yinh tzoti’ ay snuq’al ch’ichikoj, hakti’xin ch’elikoj la, ta xhko yijye yuteb’anil.

Línea 798: Línea 799:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]

'''Munil b’oj nixhtej unin:'''

+

Haka’tik’a xjute jalni yib’anhatoti’, matxa kaw sub’utajoj yeti’, yuxinto kaw cha’a’koj ya’ kuywahom yinh sk’ul skuyni nixhtej unin yinhti’.

Línea 804: Línea 806:

Ta mach kaw xhk’oji yinhti’xin, kat yokoj ya’ kuywahom yalnoj tet hunekxa.

−

==Hej uteb’al ch’ek’nitoj yip, maka kawanh mak xol chij sb’a.==

+

==Hej uteb’al ch’ek’nitoj yip, maka kawanh mak xol chij sb’a==

Chalpaxilojti’, chub’il ay hun majanxapax hej tzoti’ uteb’al ch’ek’nitoj tet hunujxa anma tzet lanhan yuni hunxa, haka’na:

Línea 823: Línea 825:

#Ja’a’wejayoj hunuj txoltzoti’ yu hunun tzoti’ti’.

−

==Hej tzoti’ xhalni sq’inalil hej uteb’al.==

+

==Hej tzoti’ xhalni sq’inalil hej uteb’al==

Aypax hunxa majan hej tzoti’ xhalni tzet sq’inalil b’ay chu hunuj uteb’al, haka’ hunq’ahanti’ la: In-, ach-, 0, onh-, ex-, 0.

Q’a’ ya’tajto ye stxumb’anil, yuxinto tx’ihaltik’am sq’inal ya’ kuywahom chi’a’toj skuynujti’. Chalilojti’ chub’il yul hunuj txoltz’ib’, masan ay hunuj mak yib’anh ch’ay tzet chu uteb’al.

Línea 834: Línea 836:

#Ja’a’wejay hunuj yeb’al lahan b’oj tzet chal sat te’ hum.

−

==Syeb’anil chub’il xhb’ili.==

+

==Syeb’anil chub’il xhb’ili==

Chalilojti’ chub’il syeltoj tzoti’ uteb’al xhyeni chub’il aykoj hunuj tzetet sb’ilob’tajnhen sb’a, maka syeltoj chub’il ay yub’anil.

Haka’na:

Línea 850: Línea 852:

#B’eti’ chuyu ya’ kuywahom yichenkanh yaq’b’ilxa munil.

−

==B’ihe.==

+

==B’ihe==

Chalpaxilojti’ ta ay hune’ tzoti’ xhalni chub’il lanhan kotzotel yib’anhiloj b’ihe maka hunuj mak yul hunuj teq’an tzoti’, ha’xin hunq’ahan tzoti’ti’ xhyeniltoj la:

Línea 894: Línea 896:

#Awejay tzet xe txum yib’anhilojti’.

#Tz’ib’nhewej kab’oj tzoti’ ch’oknikoj sup tzoti’ti’ heyu.

−

#Kab’ tzet chu kokuyniti’, taxka xax hetxumiloj.

+

#Kab’ tzet chu kokuyniti’, taxka xax hetxumiloj.

−

==Sxe’al hej tzoti’.==

+

==Sxe’al hej tzoti’==

Xa sje jichenpaxkoj kokuyni nixhtej unin chub’il aypax sq’axepal hej tzoti’ xhalni tzet ayikoj sxe’aloj. Ayxin hune’ sq’axepal xhjala’ chub’il xe’ tzoti’ti’ yela’i. Sxe’alti’ q’a’ yilal ye yinh hej tzoti’, yuxinto xhko txum tzet chaliloj syeyil.

Línea 916: Línea 918:

#¿Taxka sunil hej uteb’al lahan smunlab’anil?

#¿Tzet yuxinto haktu’ yub’anil he yalni?

−

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(117).png|center|~~350px~~]]

+

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(117).png|center|300px]]

−

==Stz’aj slahob’al hej tzoti’.==

+

==Stz’aj slahob’al hej tzoti’==

Chalilojti’ chub’il sunil hej tzoti’, masan ay hune’ xe’, yichob’anil stz’aj, yok hunxa slahob’al stz’aj tzoti’, haka’ hunq’ahanti’ la:

Línea 924: Línea 926:

:x-wa’ - <u>iloj</u>

:x-sik - <u>iloj</u>

−

:b’it - <u>loj<u>

+

:b’it - <u>loj</u>

''El sufijo.''

Línea 940: Línea 942:

Cha’a’yoj ya’ kuywahom hun teq’anoj tzoti’ sat te’ tz’ib’b’alte’ maka sat hunuj nimej hum, katxin yokoj ya’ sxitnotoj hej tzoti’ haka’ xu kokuyni yib’anhatojti’, sq’amb’enoj ya’ tet nixhtej unin b’aytet taxka stz’aj hej tzoti’. Yaj haxkamxin q’a’ ya’tajto yeti’ yuxinto hanik’ojnhe cha’a’ ya’ tet nixhtej unin, haxkam ch’apnoj sq’inalil b’ay q’a’ ch’ahokanh smailil skuyb’anil.

−

==Yu skan sunil tzet xax jalti’, kaw yilal ta chonh okpax sajchojik’oj yinh hunq’ahan tzoti’ uteb’al chaliloj.==

+

==Yu skan sunil tzet xax jalti’, kaw yilal ta chonh okpax sajchojik’oj yinh hunq’ahan tzoti’ uteb’al chaliloj==

Yu skankan yul kowi’, xhja’a’ hayeb’ tzoti’ti’ la’i:

Línea 953: Línea 955:

Yaj yinh hunxa jum xhko munlanhe.

<poem>

−

B’itloj

+

'''B’itloj'''

Chinb’itli

Chachb’itli

Línea 961: Línea 963:

Xhb’itli heb’

−

Awoj

+

'''Awoj'''

Chinawi

Chachawi

Línea 969: Línea 971:

Ch’awi heb’

−

kuywahoj

+

'''kuywahoj'''

Chinkuywi

Chachkuywi

Línea 977: Línea 979:

Xhkuywi heb’

−

axhnoj

+

'''axhnoj'''

chinaxhni

chachaxhni

Línea 988: Línea 990:

'''Munil:'''

#¿Xa hu heyu he munlanhenti’ hex unin?

−

#Sajchanhwej yinh kab’ojxa hej tzoti’ uteb’al.

+

#Sajchanhwej yinh kab’ojxa hej tzoti’ uteb’al.

−

==Sajchojkoj yinh uteb’al ch’ek’ik’toj yip yaj xhjal b’ay ka sto yub’anil.==

+

==Sajchojkoj yinh uteb’al ch’ek’ik’toj yip yaj xhjal b’ay ka sto yub’anil==

−

B’etetti’xin chaliloj chub’il ch’okoj ya’ kuywahom syenoj tet nixhtej unin tzet chu kosajchikoj b’oj hej uteb’al ch’ek’toj yip tet hunujxa maka, yaj ta aypax b’ay xhjila ta xhto yipal, ha’ yekoj chaltu’, haka’na hunq’ahanti’ la:

+

B’etetti’xin chaliloj chub’il ch’okoj ya’ kuywahom syenoj tet nixhtej unin tzet chu kosajchikoj b’oj hej uteb’al ch’ek’toj yip tet hunujxa maka, yaj ta aypax b’ay xhjila ta xhto yipal, ha’ yekoj chaltu’, haka’na hunq’ahanti’ la:

:Chintzab’iktij

Línea 1009: Línea 1011:

#¿Che txumu yet xhwalnihan, tzab’iktij hun te’ humti’ la?

#Halwej wet hunujxa tzoti’ hakti’ ch’elikoj yet xhko tz’ib’nheni?

−

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(121).png|center|~~350px~~]]

+

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(121).png|center|300px]]

−

==Uteb’al machu shellotoj.==

+

==Uteb’al machu shellotoj==

Chij hakti’ hun majan hej tzoti’ chaliloj uteb’al yaj mach hunekoj ta chu shellotoj tzet chaliloj, haxkam hakk’atu’ yub’anil.

Línea 1024: Línea 1026:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]

'''Munil b’oj nixhtej unin:'''

+

Tzanxanhetik’a munilal b’oj nixhtej unin b’etetti’, matxa sub’utajoj yeyi, yuxinto ch’okoj ya’ yichenojkanh yaq’b’ixa hej tzoti’ haka’ hunq’ahan xjalti’, haxinwal kam stxumu’luj nixhtej unin.

Línea 1029: Línea 1032:

#Sajchanhwejkoj yinh tzoti’ xe yalti’.

−

==Hej uteb’al ay b’ay xhwayitij.==

+

==Hej uteb’al ay b’ay xhwayitij==

Hunxa majan ko munilti’xin la, sje tato kam xhko ye tet nixhtej unin, haxkam ayxa hune’ b’ay xjal tet yalanhtotu’, yaj wal b’eti ‘ xin kaw yilal ta xhjichepaxkoj kokuyni yinh hej tzetet q’a’ aykanh sya’tajil kokuyni, haxinwal yet xhch’ib’oj, xa hu stxumnujilojti’. Chaliloj hun majan tzoti’ti’, chub’il masan ay hune’ tzoti’ b’ay xhwayitij hunxa.

Línea 1050: Línea 1053:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(123).png|center|350px]]

−

==Sajchoj yinh hun majan tzoti’ lanhanto jalniti’.==

+

==Sajchoj yinh hun majan tzoti’ lanhanto jalniti’==

B’etetti’ xhjohtajnhe’pax tzet chu kosajchikoj b’oj hej uteb’al ch’ek’toj yip ay hunujxa tzoti’ b’ay xhwayitij. Haka’ hunq’ahan xhjila’ti’ la:

Línea 1074: Línea 1077:

Wal ti’nanhxin, ch’okoj ya’ kuywahom smulanhenoj hunujxa uteb’al haka’ti’ b’oj nixhtej unin yul kuyum, yaj chu yokoj syetz’enoj maka ch’elojtoj yinhtaj kuyum smunlanhenoj

−

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(125).png|center|~~350px~~]]

+

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(125).png|center|320px]]

−

==Hej uteb’al xhalni mak ch’uten hunuj tzetet.==

+

==Hej uteb’al xhalni mak ch’uten hunuj tzetet==

Chalpaxilojti’, chub’il ay hunxa majan hej tzoti’ xhtihniloj jet mak ch’ichenkan yuteb’anil. Haka’ hunq’ahan xhjala’ti’ la:

Línea 1103: Línea 1106:

Walxapax munil b’eti’xin, to haka’tik’a xjute jalni, chiche’kanh ya’ kuywahom hunujxa hej tzoti’al kat yokoj smunlanhenoj b’oj nixhtej unin.

−

==Tzet jalni yet ta tx’ihal yib’anhiloj mak xhko tzotenhe.==

+

==Tzet jalni yet ta tx’ihal yib’anhiloj mak xhko tzotenhe==

Waxamkam mat ya’tajoj ko watx’enayoj, yaj wal tet nixhtej unin, ya’taj stxumni, haxkam mat lahanoj skuyb’anil jab’xub’al b’oj yab’xub’al wes, yuxinto nannhe ju chala. Yinhti’ hanhk’anhe yet xhjalni ta tx’ihal anma, ha’ chalilojti’, haka’na hunq’ahan ti’ la:

Línea 1141: Línea 1144:

#Ch’elojtoj nixhtej unin yilnojti’ yul b’eh maka txonhb’al?

−

==Sup tzoti’ xhalni ta tx’ihal hunuj tzetet.==

+

==Sup tzoti’ xhalni ta tx’ihal hunuj tzetet==

Xhko txumti’ chub’il aypax hun majan hej suptzoti’ xhalni ta tx’ihal yib’anhiloj tzet xhjala. Chu yok yichob’anil maka slahob’al hej tzoti’ti’.

Línea 1175: Línea 1178:

#¿Taxka xax kan hune’ kuywab’alti’ yul hewi’?

−

==Hej tzoti’ xhalni smalil hunuj tzetet:==

+

==Hej tzoti’ xhalni smalil hunuj tzetet==

Yul jab’xub’al Popti’, ay hun majan hejtzoti’ ch’a’ni kotxumu’ chub’il ay smalil hunuj tzetet, haka’ hunq’ahanti’ la’i:

Línea 1193: Línea 1196:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(129).png|center|350px]]

−

==Hej suptzoti’ ch’oknikoj yet mach johtajoj hantaj chaliloj:==

+

==Hej suptzoti’ ch’oknikoj yet mach johtajoj hantaj chaliloj==

Walxa b’eteti’xin chaliloj chub’il aypax hun majanxa hejtzoti’ haka’ suptzoti’ yekoj, ch’a’ni kotxumu’ chub’il mat t’inhanoj sb’isil maka hantaj yib’anhiloj lanhan kotzoteli, haka’ti’ la’i:

Línea 1207: Línea 1210:

Mat kaw ya’tajoj ko txumniti’, yuxinto tanhe xhkan yul swi’ nixhtej unin, matxa yexhtohoj kaw tx’ihal hejtzoti’ xhto okoj ya’ kuywahom ssaya’.

−

==Hej sup tzoti’.==

+

==Hej sup tzoti’==

Hune’ komunilti’, smaj hej tzoti’ ch’a’ni kotxumu’ b’aytu’, maka b’ay xhto anma lanhan yuni hunuj uteb’al.

Hej tzoti’ xhyeni b’ay ay tzet lanhan yuni hunuj maka.

Línea 1249: Línea 1252:

#¿Taxka ay hunuj hex chu he yalni hunujxa tzoti’ lahan b’oj hunq’ahanxati’?

−

==Ay hun majan tzoti’ti’ chaliloj chub’il ay hune’ munlab’al.==

+

==Ay hun majan tzoti’ti’ chaliloj chub’il ay hune’ munlab’al==

Slahob’al hun majan tzoti’ti’, masan ch’ok - b’al stz’ajoj, haka’ hunq’ahan xhjala’ti’ la: Tx’anhb’al, Chemb’al, Tx’ahb’al.

Línea 1265: Línea 1268:

Yilal xhko tihiloj tet nixhtej unin chub’il hunq’ahan tzoti’ti’ yinhnhe hej tzet ch’oknikoj yutelax hunuj tzetet xhjakoj, haxkam ay hunxa majan hakk’apaxtu’ slahob’al, tonhe nanxa tzet chaliloj.

−

==Hej sup tzoti’ chaliloj mak xhyeni hej tzetet.==

+

==Hej sup tzoti’ chaliloj mak xhyeni hej tzetet==

Haka’tik’a xjute jalni, waxamkam kaw tx’ihal smajkanoj hune’ kuyb’anileti’ yilal ta ch’ichikoj nixhtej unin yilwen sb’a yinh.

Hun majan tzoti’ti’ mat kaw nimejaloj, yul ab’xub’al Popti’ kab’nhe sup tzoti’ chalilojti’:

Ha’ hunq’ahanti’ la:

−

+

<poem>

'''Ti’'''

Xhwal ti’an

Línea 1280: Línea 1283:

Hunq’ahantu’

Huntu’

−

+

</poem>

''Uso de partículas demostrativas.''

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]

Línea 1288: Línea 1291:

Lawitik’atu’xin, ch’okoj ya’ swatx’enoj b’oj nixhtej unin hej txoltzoti’ b’ay ch’oknojikoj hej sup tzoti’i’.

−

==Hej suptzoti’ xhalni ta machoj.==

+

==Hej suptzoti’ xhalni ta machoj==

Yul ab’xub’al Popti’, hayeb’nhe tzoti’al, yaj yilal ko kuynipax nixhtej unin yinh, haxinwal skuyu’ sunil yib’anhiloj yab’xub’al.

Haka’na hunq’ahanti’ la: Machoj, Mach, Maxh, Mat, Mataj, Matkataj, Matka, Matoj, Matto, Matnhe, Matmi

Línea 1300: Línea 1303:

#Watx’ewej hunuj txoltzoti’ yinh tzoti’ “matka”.

−

==Hej sup tzoti’ ch’oknikoj q’amb’eb’al.==

+

==Hej sup tzoti’ ch’oknikoj q’amb’eb’al==

Xhko kuyu’pax nixhtej unin yinhti’, haxinwal nixhtejal skanoj yul swi’ chub’il ay hunq’ahan tzoti’ti’ yul jab’xub’al.

Ha’xin hunq’ahan tzoti’ti’ la:

Línea 1312: Línea 1315:

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]

'''Munil yul kuyum:'''

+

Skwentaxa ya’ kuywahom swatx’en hej txoltzoti’ b’oj nixhtej unin yinh hunq’ahan tzoti’ti’.

Línea 1317: Línea 1321:

#Munlahojonh yinh hunq’ahan tzoti’ti’

−

==Hej sup tzoti’ k’ayb’alk’ulehal.==

+

==Hej sup tzoti’ k’ayb’alk’ulehal==

Hej sup tzoti’ti’ ch’oknikoj yet xhk’ay kok’ul xhjilni maka yet ch’uni hunuj tzet, ha’xin hunq’ahan tzoti’ti’ la: ¡Yuy! ¡ay! ¡Ooo! ¡Aaa! ¡Anmas!

Línea 1331: Línea 1335:

¡Anmas!, wak’a’kanoj ha leq’ti’al.

−

==Txol tzoti’. Hej txoltozit’ ch’oknikoj ko ta’wenkoj hunuj tzetet jib’anh.==

+

==Txol tzoti’. Hej txoltozit’ ch’oknikoj ko ta’wenkoj hunuj tzetet jib’anh==

Txol tzoti’ti’ ch’oknikoj kota’wenkoj hunuj tzetet jib’anh. Yaj tx’ihalxin sb’eyal hej txoltzoti’, b’etetti’ xhja’a’yoj hunq’ahan chaliloj chub’il xhko ta’wekoj hunuj tzetet jib’anh. Haka’ hunq’ahan xhja’a’yoj ti’nanh la:

Línea 1348: Línea 1352:

#Awejayoj hunuj txoltzoti’ yinh tzoti’ t’inhan.

−

==Txol tzoti’ ch’oknikoj yet mach ko ta’wekoj hunuj tzetet jib’anh.==

+

==Txol tzoti’ ch’oknikoj yet mach ko ta’wekoj hunuj tzetet jib’anh==

Ay hune’ majan txoltzoti’ ch’oknikoj ju yet ay hunuj tzet mach kota’wekoj jib’anh, ayxin hej tzoti’ xhalniloj chub’il ha’ hune’ti’ sb’eyal txoltzoti’ lanhan komunlanheni.

Línea 1363: Línea 1367:

Haxa ya’ kuywahom skwenta yanihayoj yaq’b’ilxa hej txoltzoti’ b’ay stz’ib’nhelax hunq’ahan tzoti’ti

−

==Txol tzoti’ ch’oknikoj q’amb’eb’al:==

+

==Txol tzoti’ ch’oknikoj q’amb’eb’al==

Ch’oknikoj hunq’ahan txoltzoti’ti’ ju yet ta ay tzet xhjoche koq’amb’e’ tet hunujxa maka.

Línea 1382: Línea 1386:

#¿Xkan hun kuyb’anileti’ yul hewi’?

−

==Yip snuq’al hej tzoti’:==

+

==Yip snuq’al hej tzoti’==

Kaw yilal ta ch’ok ya’ kuywahom stihnojiloj tzet chaliloj hune’ti’, haxkam etza ya’taj ko txumni, mat lahanoj b’oj tzet xhjute kokuyni yinh komon ab’xub’alil. Kajxam xjute jalni, ay hunq’ahan hej tzoti’ xhko tz’ib’nhe b’ay q’a’ aykanh snuq’al kotzoteni, yinhxin hun tzuk’anti’ xhko ye la’i (’).

<poem>

Línea 1407: Línea 1411:

#¿Taxka chu he yalni ninoj jet?

−

==Tzet xhjal yib’anhiloj hunuj maka.==

+

==Tzet xhjal yib’anhiloj hunuj maka==

Yul jab’xub’alti’, aypax hun majan tzoti’al ch’oknikoj jalni tzet jilni hunuj tzetet maka hunuj maka. Haka’na hunq’ahanti’ la:

Línea 1426: Línea 1430:

'''K’ej'''sat ixim nhal xji’ ti’nanhan.

−

==Hej tzoti’ xhalni tzet yeyoj:==

+

==Hej tzoti’ xhalni tzet yeyoj==

Chalilojti’ chub’il aypax hun majanxa tzoti’al xhalni jet tzet yeyoj hunuj tzetet maka hunuj maka.

Línea 1453: Línea 1457:

#¿Ay hunuj hex chu he yek’tij he tz’ib’nhen hunuj txoltzoti’ yinh tzoti’ latz’an?

−

==Syixmab’al smajanil hejtzoti’.==

+

==Syixmab’al smajanil hejtzoti’==

Chaliloj chub’il tzet majanil b’ay aykoj hunujxa tzoti’al yul jab’xub’al Popti’. Tx’ihal smajanil hej tzoti’, yaj yunhe machonh k’aytoj, hatik’a jab’xub’al xhyixmanay hantaj tzoti’ aykoj stz’ajoj hunun majan.

Línea 1473: Línea 1477:

#Ko saya’wej yaq’b’ilxa hej tzoti’ti’.

−

==B’ihe ayikoj yanmahoj hej tzoti’.==

+

==B’ihe ayikoj yanmahoj hej tzoti’==

Chalilojti’ hatu’ hune’ b’ihe ayikoj yanmahoj txol tzoti’, ha’ q’a’ yilal yekoj, stz’ajojxaxin yekoj yaq’b’ilxa. B’etetti’ mach kaw tx’ihaloj tzet xhko tz’ib’nhe’ yib’anhiloj, hatkachannhe tzet kaw yelapno ye hune’ti’ haxinwal nixtejnhe chi’a’ nixhtej unin. Hune’ kuyb’anileti’ kaw tx’ihal smaja.

Línea 1490: Línea 1494:

#¿B’aytet tzoti’al yanma yepaxkoj yinh skab’ txoltzoti’ che yab’e?

−

==Uteb’al ayikoj yanmahoj hej txoltzoti’.==

+

==Uteb’al ayikoj yanmahoj hej txoltzoti’==

Walxa yinh hunxa majan ko munilti’xin, etza lahan b’oj tzet lanhanto

kokuyniloj, etza ya’tajpax ye stxumb’anil, tx’ihal smajpaxoj, yuxinto mach kaw chonh kanoj ko kuyu’ sunil

Línea 1509: Línea 1513:

#Wal ti’nanhxin hex unin, ko yamanil chonh okoj ko tz’ib’nhe’ yaq’b’ilxa hej yeb’al yib’anhilojti’.

−

==Shelb’al snuq’al tzoti’.==

+

==Shelb’al snuq’al tzoti’==

Chaliloj hun majan tzoti’ti’, chub’il yet hune’ mak ch’uni hunuj tzetet, xhpak’ikoj yinh, hatu’ chijni sb’ati’, haka’ hunq’ahan

yeb’al xhja’a’yojti’ la:

Línea 1528: Línea 1532:

ya’ ssaynoj yaq’b’ilxa b’oj nixhtej unin.

−

==Snuq’al tzoti’ nan xhpak’ikoj.==

+

==Snuq’al tzoti’ nan xhpak’ikoj==

Lahantik’a yepax hunxa majan munilti’, ya’taj ye stxumb’anil, kaw tx’ihal smajpaxoj, yuxinto mat kaw tx’ihaloj tzet xhko yeb’ tet nixhtej unin, to hatkachannhe xhjilwe skan syelapnohal yul swi’.

Chalpaxilojti’ chub’il yet xheli mak xhchani yipal uteb’al, yaj nan slow chu slahwipax snuq’al, hatu’ ch’uniti’:

Línea 1543: Línea 1547:

B’eti’, hatkachannhe ya’ kuywahom ch’okoj stz’ib’nhenoj b’oj nixhtej unin txoltzoti’ yu hunun tzoti’, haxinwal xhkankan yul swi’. Ta chuxin, chu ssayni ya’ yaq’b’ilxa hej tzoti’.

+

[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_popti']]

Carlos Mulul

nuke, Administradores

30 170

ediciones

Cambios

Nuestro idioma en la escuela/Popti'/Reconocimiento y sensibilización gramatical (editar)

Revisión del 20:50 6 dic 2017