Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

sin resumen de edición
Línea 1: Línea 1:  
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
 
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
{{DISPLAYTITLE:Rox raqal(Reconocimiento y sensibilización gramatical)}}
+
{{DISPLAYTITLE:Rox raqal (Reconocimiento y sensibilización gramatical)}}
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(67).png|right|250px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(67).png|right|250px]]
 
__TOC__
 
__TOC__
Línea 529: Línea 529:  
matk’ek. Wan len jun li b’e yookin wi’ chi xik, raasa naq xinwulak ab’an sa’ xraq’ik li b’e
 
matk’ek. Wan len jun li b’e yookin wi’ chi xik, raasa naq xinwulak ab’an sa’ xraq’ik li b’e
 
wan jun li nima’ ab’an maak’a’ b’ar tatnume’q re.
 
wan jun li nima’ ab’an maak’a’ b’ar tatnume’q re.
 +
 +
Naab’aleb’ li poyanam chi xk’atq, wankeb’ li yookeb’ chi numsiik b’aan tz’i’ ut
 +
wankeb’ yookeb’ chi xik sa’ jukub’, ab’an laa’at ink’a’ nakine’xk’am, ut xinwaj raj numsik
 +
ab’an ink’a’ pe’ninaw.
 +
Jwal xinlub’ chaq chi xaqam maani nak’amok we, toj reetal xk’ulun jun li winq ut xye
 +
we, k’a’ ru aawajom arin, ma xak’e ta b’i’ chaq xwa lintz’i’, ma xak’uleb’ ta b’i’ li walal
 +
ink’ajol.
 +
Ayu sutq’in toj reetal naq taab’eeresi ut taach’oolani li chi xjunil li na’leb’ a’in. Jultikaq
 +
aawe naq tento taak’eheb’ chi wa’ak wi ink’a’ arin tatkanaaq ut maak’a’aq ani
 +
tk’amoq aawe.
 +
Xinsutq’i chaq laa’in ut naab’al tz’aqal li xiik’ sa’ b’e jo’kan naq jwal xinb’ay, ab’an
 +
yookin aj wi’ chi lub’k, naq xik’ajk wi chik.
 +
K’a’ ta wi’ ru ninmatk’e, b’ar ta wi’ xinwulak… jo’ka’in yo chi seeraq’ik rik’ineb’ li kok’al.
 +
Ab’an kiwan jun po tana chik, sa’ eb’ li kutan a’an jwal kixraheb’ li xul ut naxb’oqeb’
 +
chi wa’ak li poyanam, ab’an maani naraj xik xb’aan naq jwal nake’xiwak.
 +
Saachamb’il xch’ooleb’ li xkok’al naq kit’anli wi chik ut sa’ xxaqam kikam sa’ yaal…
 +
 +
{|style="width:100%;"
 +
|style="border:solid 2px; border-color:#ffff00; background-color:#ffff9a; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"| Xk’anjel laj k’utunel:
 +
 +
Tento xb’eeresinkil li k’anjel napatz’man qe, re naq tqil chi tz’aqal reeru li na’leb’ junjunq.
 +
 +
Qilaq wi chik li seeraq’ ut qakotob’aq rix chi xjunil li k’ab’a’ej.
 +
 +
Chi rix a’an qayiib’aaq junaq li k’aaxukuut b’ar wi’ tqatusub’eb’ ru li k’ab’a’ej, a’yaal tana b’ar wan li xxe’oksiman sa’ li seeraq’.
 +
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
 +
|}
 +
 +
'''Xk’utb’al li kaaxukuut:'''
 +
 +
junelik eechaninb'ileb
 +
 +
Maajunwa nake'eechanimank
 +
 +
ink'a' najala li xxe'el
 +
 +
naxtiqi rib'
 +
 +
wiib' xe'el ut wiib' xyaalalil
 +
 +
wiib' xe'el ab'an jun aj wi' xyaalalil
 +
 +
ak re xk'ab'a'ejinkil poyanam, xul, ut k'a' re ru
 +
 +
naxk'ab'a'eji junaqik eb' li xul, poyanam ut k'a' re ru
 +
 +
xsum rib'
 +
 +
naxtz'aqob'resi li na'leb'
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
 +
Xk’anjel laj k’utunel. Aajel ru naq li tzolom ch’olaaq chi ru chan ru xb’eeresinkil li xpaayil junjunq li k’ab’a’ej xb’aan naq jwal aajel ru naq tixnaw chan ru naq k’uub’k’u li raatinob’aal.
 +
 +
Aajel aj wi’ ru xb’eeresinkil li k’anjel chi rix li eechanink k’ab’a’ej re naq tixnaw jo’ q’e troksi li eechanink rik’in xna’ tz’iib’ ut jo’ q’e rik’in xyaab’ tz’iib’.
 +
 +
Naru aj wi’ xyaab’asinkil naab’al li k’ab’a’ej jo’ ut xyeeb’aleb’ re naq te’xtusub’ ru sa’ li kaaxukuut li ak xb’eeresiman chaq. Naru naqoksi eb’ li aatin a’in malaj jalan chik.
 +
 +
{|style="width:80%; font-size:11px"
 +
|-
 +
|style="width:25%;"|
 +
Meex
 +
 +
Ak’ waj
 +
 +
Choxa
 +
|style="width:25%;"|
 +
Mar
 +
 +
kenq’
 +
 +
saqi mis
 +
|style="width:25%;"|
 +
qamama’ qixa’an
 +
 +
Kob’an
 +
 +
chi rub’el
 +
|style="width:25%;"|
 +
raxtul
 +
 +
ru’uj uq’
 +
 +
rax kenq’
 +
|}
 +
 +
Wankeb’ li aatin nake’k’anjelak cho’q re xjultikankil chi xjunil li b’aanuhem naqab’eeresi malaj naqab’aanu, Ch’ool aatin xk’ab’a’eb’.
 +
 +
{|style="width:80%; font-size:11px"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:33%;"|
 +
Qilaq:
 +
 +
B’atz’unk
 +
 +
Tzolok
 +
 +
Tz’iib’ak
 +
 +
Pisk’ok
 +
|style="width:34%;"|
 +
ilok
 +
 +
kiik’
 +
 +
ob’enak
 +
 +
tz’uub’uk
 +
|style="width:33%;"|
 +
wa’ak
 +
 +
aanilak
 +
 +
wark
 +
 +
q’alunk
 +
|}
 +
 +
Eb’ li ch’ool aatin a’in, naru naxb’eeresi jalanjalanq chi poyanam jo’kan naq ak wan aj wi’ li k’aj aatin nayehok re ani nab’eeresink re, a’yaal li xpoyanamil. Naq nake’b’atz’unleman li ch’ool aatin aran nak’utun.
 +
 +
Qilaq junaq xk’utb’al
 +
 +
'''Sa’ junesal'''
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
Xb’een poyanam
 +
 +
Xkab’ poyanam
 +
 +
Rox poyanam
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
nakinb’atz’unk
 +
 +
nakatb’atz’unk
 +
 +
nab’atz’unk
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
'''Sa’ naab’alil'''
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
Xb’een poyanam
 +
 +
Xkab’ poyanam
 +
 +
Rox poyanam
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
nakoob’atz’unk
 +
 +
nakexb’atz’unk
 +
 +
nake’b’atz’unk
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
Ak hoonalil wi’ xb’eeresinkil li junjunq chi ch’ool aatin.
 +
 +
{|style="width:80%; font-size:11px"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:33%;"|
 +
Ak xnume’ xb’eeresinkil
 +
 +
Xinwar
 +
 +
Xatwar
 +
 +
Xwar
 +
 +
Xoowar
 +
 +
Xexwar
 +
 +
Xe’war
 +
|style="width:34%;"|
 +
Yo chi xb’eeresimank
 +
 +
Nakinwar
 +
 +
Nakatwar
 +
 +
Nawar
 +
 +
Nakoowar
 +
 +
Nakexwar
 +
 +
Nake’war
 +
|style="width:33%;"|
 +
Toj maji na b’eeresimank
 +
 +
Tinwarq
 +
 +
Tatwarq
 +
 +
Twarq
 +
 +
Toowarq
 +
 +
Texwarq
 +
 +
Te’warq
 +
|}
 +
 +
Li hoonalil junjunq nab’eeresiman a’yaal jo’q’e xb’eeresinkil li ch’ool aatin junjunq, li k’aj aatin nak’utb’esink re li ak xnume’ xhoonalil a’an li X, li k’aj aatin nak’utb’esink re naq yo xb’eeresinkil a’an li nak ut cho’q re li toj maji’ na’beeresiman a’an li t-q.
 +
 +
'''Ani nab’eeresink re li ch’ool aatin, ut chan ru xnawb’al jo’q’e xb’eeresinkil'''
 +
 +
Qilaq.
 +
 +
Naq nab’atz’unleman li ch’ool aatin junjunq wan xhoonalil, poyanamil ut xxe’el li aatin, qilaq:
 +
 +
Nakinb’atz’’unk:
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
Nak:
 +
 +
In:
 +
 +
B’atz’unk:
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
a’an li najultikank re li xhoonalil.
 +
 +
a’an li najultikank re li xpoyanamil
 +
 +
a’an li ch’ool aatin
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
Tinb’atz’unq
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
t-q:
 +
 +
In:
 +
 +
B’atz’un:
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
a’an li najultikank re li xhoonalil.
 +
 +
a’an li najultikank re li xpoyanamil
 +
 +
a’an li ch’ool aatin
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
'''Wankeb’ li ch’ool aatin naq jun aj wi’ xpoyanamil ut wankeb’ naq wiib’ li xpoyanamil'''
 +
 +
Ch’ool aatin jun aj wi’ xpoyanamil: nayeeman naq jun aj wi’ xpoyanamil xb’aan naq ka’ aj wi’ a’an naru xb’eeresinkil li b’aanuhem, maani chik naru nab’eeresink re, qayehaq wi’ tintz’okaaq ka’aj wi’ laa’in naru tinwa’aq ren aq tkotzq.
 +
 +
{|style="width:80%; font-size:11px"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:33%;"|
 +
Ilok
 +
 +
Wark
 +
 +
K’a’uxlak
 +
|style="width:34%;"|
 +
wa’ak
 +
 +
se’ek
 +
 +
k’otak
 +
|style="width:33%;"|
 +
ch’u’uk
 +
 +
aatinak
 +
 +
ab’ink
 +
|}
 +
 +
Ch’ool aatin wiib’ xpoyanamil: eb’ li ch’ool aatin a’in, a’an naq wan li nab’eeresink re li b’aanuhem ut wan li nak’uluk re. Qilaq:
 +
 +
{|style="width:80%; font-size:11px"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:33%;"|
 +
Xajok
 +
 +
Qalunk
 +
 +
Tz’uub’uk
 +
 +
Atesink
 +
 +
Sak’ok
 +
 +
Letzok
 +
|style="width:34%;"|
 +
ch’iilank
 +
 +
k’alek
 +
 +
tenok
 +
 +
pak’ok
 +
 +
poch’ok
 +
 +
pitz’ok
 +
|style="width:33%;"|
 +
tzolok
 +
 +
awk
 +
 +
te’ok
 +
 +
kemok
 +
 +
b’onok
 +
 +
b’anok
 +
|}
 +
 +
{|style="width:100%; margin:1em auto 3em auto;"
 +
|style="border:solid 2px; border-color:#ffff00; background-color:#ffff9a; border-radius:10px; width: 85%; padding-left:5px;"| Xk’anjel laj k’utunel
 +
 +
Qilaq li eetalil junjunq ut tqab’eeresi li k’anjel:
 +
 +
*tqatz’iib’a li naxjultika
 +
*tqab’atz’unle sa’ li poyanamil junjunq
 +
*Tqab’atz’unle sa’ li li hoonal junjunq.
 +
*Ut tqatz’iib’a ma jun xpoyanamil malaj wiib’.
 +
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
 +
|}
 +
 +
<center><gallery widths=150px heights=150px>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(86.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(86.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(86.3).png
 +
</gallery></center>
 +
 +
==Li junesal ut li naab’alil==
 +
 +
Wankeb’ li aatin nake’oksiman cho’q re xjultikankil li junesal ut li naab’alil.
 +
 +
Qilaq:
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
'''Junesal:'''
 +
 +
Ixq
 +
 +
Pek
 +
 +
Xul
 +
 +
Kok’al
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
'''naab’alil'''
 +
 +
eb’ li ixq
 +
 +
eb’ li pek
 +
 +
eb’ li xul
 +
 +
eb’ li kok’al
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
Naqak’e reetal naq li aatin najultikank re li naab’alil a’an li eb’, naraj xyeeb’al naq yal xtz’aqob’resinkil ru rik’in li aatin junjunq wi’ naqaj xsutq’esinkil sa’ naab’alil, wan sut naq li k’aj aatin eb’ naxik sa’ xraqik li aatin, ab’an aajel ru rilb’al chi rix k’a’ ru yooko chi aatinak ut ma ink’a’ aj wi’ naxjal xyaalalil, jo’: ixqeb’, winqeb’, xuleb’, ut naab’al chik
 +
<div style="font-size:11px;">
 +
xkomon.
 +
 +
K’anjelak:
 +
 +
Qayalaq qaq’e, qanumsihaq sa’ naab’alil li aatin junjunq:
 +
 +
Tzolom
 +
 +
Tz’iib’leb’
 +
 +
Tz’i’
 +
 +
Wa
 +
 +
Tem
 +
 +
Sek’
 +
 +
Ixqa’al
 +
</div>
 +
'''Wankeb’ li aatin nake’ch’olob’an malaj nake’xye xchan ruhil li junjunq chi poyanam, xul, na’ajej malaj k’a’ re ru.'''
 +
 +
Qilaq:
 +
{|style="width:80%; font-size:11px"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:25%;"|
 +
Saaj
 +
 +
Met’
 +
 +
Ki’
 +
 +
Lab’
 +
 +
Q’eq
 +
|style="width:25%;"|
 +
kach’in
 +
 +
najt roq’
 +
 +
k’a
 +
 +
josq
 +
 +
xep
 +
|style="width:25%;"|
 +
nim
 +
 +
b’aq
 +
 +
chaab’il
 +
 +
q’an
 +
 +
t’inis
 +
|style="width:25%;"|
 +
kaq
 +
 +
saq
 +
 +
se’se’
 +
 +
rax
 +
 +
chele’k
 +
|}
 +
 +
{|style="width:100%; margin:1em auto 3em auto;"
 +
|style="border:solid 2px; border-color:#ffff00; background-color:#ffff9a; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"| Anaqwan qayehaq chan ru nake’ilok malaj xchan ruhil li junjunq chi eetalil.
 +
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
 +
|}
 +
 +
<center><gallery widths=150px heights=150px>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(88.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(88.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(88.3).png
 +
</gallery></center>
 +
 +
Wankeb’ aj wi’ li k’aj aatin nake’oksiman cho’q re xtz’aqob’resinkil ru li na’leb’ junjunq.
 +
 +
'''K’aj aatin re patz’ok'''
 +
 +
Qilaq:
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
Ani
 +
 +
Jo’ q’e
 +
 +
B’ar
 +
 +
K’a’ ut
 +
 +
K’a’ ru
 +
 +
Ma
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
ani laak’ab’a’
 +
 +
jo’ q’e xat k’ulun
 +
 +
b’ar wan laana’
 +
 +
k’a’ ut naq yookat chi
 +
 +
k’a’ ru naxye laawaam
 +
 +
Ma sa laach’ool
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
'''K’aj aatin re xq’etb’al li na’leb’ malaj re xyeeb’al naq moko jo’kan ta'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
Ink’a’
 +
 +
Moko
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
ink’a’ xchal li ixq
 +
 +
moko xk’ulun ta laj k’utunel
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
'''K’aj aatin cho’q re xsumenkil li na’leb’'''
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
Heehe’
 +
 +
Yaal
 +
 +
Jo’kan
 +
 +
Ch’olch’o
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
heehe’ wulaj ninxik
 +
 +
yaal tz’aqal naq xinloq’
 +
 +
jo’kan xb’onol li wex.
 +
 +
ch’olch’o linna’leb’ xinye
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
'''Aatin nake’yehok re chan ru naq wan li poyanam, xul malaj k’a’ re ru'''
 +
<div style="font-size:11px;">
 +
Tolto
 +
 +
Xaqxo
 +
 +
Chunchu
 +
 +
Wiq’wo
 +
 +
Xulxu
 +
 +
Peq’po
 +
</div>
 +
 +
'''Aatin nake’yehok re b’ar wankeb’ li poyanam, k’a’ re ru malaj xul.'''
 +
<div style="font-size:11px;">
 +
Le’
 +
 +
Arin
 +
 +
Aran
 +
 +
Nach’
 +
 +
Najt
 +
 +
Wa’ran
 +
 +
Toj le’
 +
 +
Sa’ we’
 +
</div>
 +
 +
{|style="width:100%;"
 +
|style="border:solid 2px; border-color:#ffff00; background-color:#ffff9a; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"| Qajalam’uuchiiq li aatin junjunq wankeb’ chaq taqe’q b’ar wi’ nake’xjultika chan ru wan li poyanam.
 +
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
 +
|}
 +
 +
''''Wankeb’ aj wi’ li aatin tustuukeb’ ru chi tz’aqal reeru ut naxjultika jun xyaalalil'''
 +
 +
*Aanilak yo li ch’ina’al sa’ li tzoleb’aal.
 +
*Tzolok yo li qana’chin sa’ rochoch.
 +
*Kemok yo li ch’ina’ixqa’al sa’ tzoleb’aal.
 +
 +
Li kok’ raqal na’leb’ a’in, wankeb’ xyaalal ut k’uub’k’uukeb’ aj wi’ ru rik’in kok’ raqal aatin.
 +
 +
Qilaq:
 +
Kok’ raqal aatin re k’ab’a’ej
 +
 +
kok’ raqal aatin re ch’ool aatin
 +
 +
Raqal aatin re ch’ool aatin: aanilak yo
 +
 +
Raqal aatin chi rix k’ab’a’ej: li qana’chin.
 +
 +
Naraj xyeeb’al naq li junjunq chi raqal aatin, k’uubk’uukeb’ ru rik’in jun k’aj aatin ut li ch’ool aatin, malaj k’aj aatin rik’in k’a’ba’ej.
 +
 +
Naq nake’xlaq’ab’ rib’ nak’uub’la li raqal na’leb’ wan xyaalal.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
 +
Qayaab’asihaq li na’leb’ a’in:
 +
B’ar xe’xkana chaq, b’ar xe’koheb’ leekomon, k’a’ ut naq jalanjalanq li b’e xechap, k’a’ ut naq ak rere wi’ li
 +
ch’uut junjunq, ma ink’a’ ta b’i’ jun leexe’, ma ink’a’ ta b’i’ jun leesiyajik.
 +
Eb’ li aatin a’in wankeb’ sa’ li Poopol Hu, ut naxjultika qe naq tento roxloq’inkil li na’leb’ junjunq naxkuuta li
 +
qayu’am, xb’aan naq ink’a’ naru nakoosach sa’ b’e, ink’a’ naru naq naqatz’eqtaana li kanab’anb’il chaq qe,
 +
ink’a’ naru naqakanab’ xb’eeresinkil li qaatinob’aal, aajel b’an xk’eeb’al xkomon ut xkawresinkil qib’ yalaq ta
 +
b’ar.
 +
 +
Laa’o laj q’eqchi’ nim qawankil, nim qaloq’al ut nim qawanjik sa’ li sutam, xb’aan naq chaq’al ru li qayehom
 +
b’aanuhom, chaq’al ru li na’leb’ junjunq kanab’anb’il chaq qe.
 +
 +
Naraj b’i’ xyeeb’al naq tento xkawresinkil li qach’ool ut xk’eeb’al xloq’al li qawanjik yalaq ta b’ar.
 +
{|style="width:100%;"
 +
|style="border:solid 2px; border-color:#ffff00; background-color:#ffff9a; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"| K’anjel:
 +
 +
*Xsik’b’al li k’ab’a’ej xe’oksiman arin.
 +
*Xsik’b’al li ch’ool aatin xe’oksiman
 +
*Xsik’b’al li k’aj aatin re patz’ok.
 +
*Xsik’b’al li aatin nach’olob’an malaj nayehok xchanruhil
 +
*Xsik’b’al li k’aj aatin re xq’etb’al malaj ink’a’ xsumenkil junaq na’leb’.
 +
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
 +
|}
 +
 +
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_Q'eqchi']][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_Q'eqchi']]
30 170

ediciones