Lección 2 - El aguacate

De CNB
Ir a la navegación Ir a la búsqueda
Busca en cnbGuatemala con Google

Línea 1: Línea 1:
 
{{Título}}
 
{{Título}}
 
{{Navegador manual interactivo sub}}
 
{{Navegador manual interactivo sub}}
[[Archivo:Lección 1.png|RIGHT|30%|miniatura|[[Material interactivo de lenguaje ora-k'iche/Ilustraciones/Lección 1|<span style="font-size:15px; margin-top:20px; width:100%; padding:5px; border-radius: 2px; color:#953E07">'''ver las ilustraciones de esta lección'''</span>]]]]
+
[[Archivo:Lección 2.png|RIGHT|30%|miniatura|[[Material interactivo de lenguaje oral/Ilustraciones/Lección 2|<span style="font-size:15px; margin-top:20px; width:100%; padding:5px; border-radius: 2px; color:#953E07">'''ver las ilustraciones de esta lección'''</span>]]]]
 
{{Tabla de contenido}}
 
{{Tabla de contenido}}
 
==Q’ij 1 Ktzijob’ex le k’ulmatajem pa ri wachib’al (Tzijonem)==
 
==Q’ij 1 Ktzijob’ex le k’ulmatajem pa ri wachib’al (Tzijonem)==

Revisión del 00:15 28 nov 2018

Español | K'iche' | Mam

Q’ij 1 Ktzijob’ex le k’ulmatajem pa ri wachib’al (Tzijonem)[editar | editar código]

Tiempo Verde.png
30 minutos
Herramientas Verde.png
Un aguacate

Uwokik[editar | editar código]

  • Todavía no muestre el cartel. Oculte con un pedazo de papel cada una de las cuatro ilustraciones.
  • Diga a sus estudiantes: Chna’taj chi wech che we tijonik ri’ xuquje’ pa nik’aj chik are ksuk’umax le usak’ajil tzijonem kuk’ nik’aj winaq chik... ¡Pa ri qak’aslemal are wa’ kqaya’ uq’ij!

Pa ri tijonik[editar | editar código]

  • Muestre a los estudiantes un aguacate. Luego, diga: Chitzalij uwach we k’otow chi’aj: ¿Jawi kpe wi le oj? Si dicen: del mercado, pregúnteles ¿La pa k’ayib’al xk’iy wi le oj? Si ellos dicen: del árbol, pregúnteles ¿Jasche taq le che’ kkiya kiwach?
  • Muéstreles el primero de los cuatro dibujos del cartel y diga: Chiwila’ we jun wachib’al xuquje’ kitzalij uwach ri k’otow chi’aj: ¿Jas kiwil pa le jun wachib’al?
  • Deles 1 minuto para pensar. Luego, diga: Are kimaj ruk’ le ch’aqap chomanik: Pa le wachib’al kinwilo... Deje que 6 o 7 estudiantes contesten.
  • Forme a los estudiantes en parejas y dígales: Pa k’ulaj chich’ob’o’ ub’ixik, ¿Jas lo kuk’ut ri jun wachib’al chik? Haga que algunos estudiantes se lo digan al resto de la clase.
  • Descubra el segundo dibujo para que lo vean y diga: Chiwila’ le wachib’al, ¿Xich’ob’o le kk’ulmataj na? Escuche las respuestas y luego, diga: ¿Jas tajin kk’ulmataj pa le wachib’al?
  • Deles 1 minuto para pensar. Luego, diga: Are kimaj ruk’ le ch’aqap chomanik: Pa le wachib’al kinwilo... Deje que 6 o 7 estudiantes contesten.
  • Forme a los estudiantes en parejas y dígales: Pa k’ulaj chich’ob’o’ ub’ixik, ¿Jas lo kuk’ut ri jun wachib’al chik? Haga que algunos estudiantes se lo digan al resto de la clase.
  • Descubra el tercer dibujo para que lo vean y diga: Chiwila’ le wachib’al, ¿Xich’ob’o le kk’ulmataj na? Escuche las respuestas y luego, diga: ¿Jas tajin kk’ulmataj pa le wachib’al?
  • Deles 1 minuto para pensar. Luego, diga: Are kimaj ruk’ le ch’aqap chomanik: Pa le wachib’al kinwilo... Deje que 6 o 7 estudiantes contesten.
  • Forme a los estudiantes en parejas y dígales: Pa k’ulaj chich’ob’o’ ub’ixik, ¿Jas lo kuk’ut ri jun wachib’al chik? Haga que algunos estudiantes se lo digan al resto de la clase.
  • Descubra el cuarto dibujo para que lo vean y diga: Chiwila’ le wachib’al, ¿Xich’ob’o le kk’ulmataj na? Escuche las respuestas y luego, diga: ¿Jas tajin kk’ulmataj pa le wachib’al?
  • Deles 1 minuto para pensar. Luego, diga: Are kimaj ruk’ le ch’aqap chomanik: Pa le wachib’al kinwilo... Deje que 6 o 7 estudiantes contesten.
  • Repase las palabras nuevas e importantes en los dibujos y practique con ellos la pronunciación.

Upajik eta’manik[editar | editar código]

Durante la clase, observe qué estudiantes participan en toda la clase y quiénes no lo hacen. Observe las interacciones en parejas para conocer sus habilidades en la formación de enunciados completos. Escuche si usan bien los tiempos verbales. Motive la participación de todos; cuide que participen tanto los niños como las niñas.

Q’ij 2 Utzijob’exik ri tzijob’elil (Uta’ik, utzijoxik, xuquje’ ub’anik)[editar | editar código]

Tiempo Verde.png
30 minutos

Uwokik[editar | editar código]

  • Diga: Chiwoko iwib’ pa k’ulaj. Chanim kitzijoj jun tzijob’elil kuk’ taq ri wachib’al keriqitaj pa le perno’jwuj. Chikojo’ le wachib’al chi kijujunal, xuquje’ chikojo’ tzij kuya ino’jib’al rech kixq’ax pa jalajoj taq chomab’al chik; jacha’ ne’: nab’e, k’ate k’uri´, xuriq k’ut, chi uk’isb’alil. Kinya jun k’utb’al chi wech: Nab’e, ri laj ali xuchomaj tajin kutij jun oj. Ri are’ kraj kutik oj rech jeri’ chwe’q kab’ij kuya sib’alaj oj. Xuriq k’ut ri uche’al le oj sib’alaj xk’iyik, xuya’ keb’ oxib’ uwach. k’ate k’uri’ ri laj ali xuk’ayij oj pa taq k’ayib’al...
  • Diga: Chib’ana jun toq’ob’, jun chi wech wene pa juk’ulaj kukamulij utzijoxik chi kech konojel iwachi’l ri tzijob’elil.
  • Diga: Chanim pa juk’ulaj, chi woko jun utz’aqatisab’al le tzijob’elil, kitzijoj le k’ulmatajem pa le ukaj wachib’al. K’utb’al no’j: Le alaj ali xel uloq pa le k’ayib’al ruk’a’m loq ajij pa jun uk’olib’al, b’enaq chi rachoch, xaq k’ate’ jun rachi’l xutzijoj chi rech chi k’o jun uk’axk’olil ruk’…

Upajik eta’manik[editar | editar código]

Durante la clase, observe las habilidades de los estudiantes para contar el relato. Observe sus habilidades para inventar el fin del cuento y contarlo. Note si usan las palabras indicadas (primero, segundo, al final...) Si los estudiantes tienen dificultades, tome unos minutos para mostrar y explicar cómo lo deben

Q’ij 3 B’ix (Tzijob’al xuquje’ uya’ik kiq’ij)[editar | editar código]

Tiempo Verde.png
30 minutos
Herramientas Verde.png
Una canción (puede ser la incluida en esta lección. También puede incluirle cambios).

Pa ri tijonik[editar | editar código]

  • Diga a sus estudiantes: Kqab’ixoj jun b’ix. Kinb’ixoj jun q’e’t, ix kitzalij uwach. Kib’ano ri kub’ij ri b’ix. Kqamaj b’ik.
Canción Gestos
K’o jun woj Hacer una forma de huevo con las manos.
k’o jun rija’ Abrir las manos y mirar adentro.
we kintik le rija’ Excavar un hoyo y meterle la semilla.
are taq kuriq sib’alaj q’ij Hacer un círculo como el sol y colocarlo en lo alto.
xuquje’ sib’alaj uja’. Mover los dedos de arriba para abajo.
kub’an Abrir el puño lentamente para arriba.
jun je’l alaj che’ Alzar una mano y brazo para arriba.
kuya’ oj rech ktijowik. Alzar la mano para recoger un aguacate y comérselo.

A la par de cada línea de la canción se incluyen sugerencias de gestos para cada una. Si no quiere usar esta canción, puede elegir otra y cambiarle las palabras.

  • Diga: Chanim chitzalij uwach ri k’otow chi’aj. ¿Jas ri’ jun ija’? ¿Jas kel wi le tzij xk’extaj uwach”?

Upajik eta’manik[editar | editar código]

Durante la clase, observe a los estudiantes que no están participando. Motive la participación de niños y niñas. Si es necesario, introduzca y modele gestos para algunas partes de la canción.

Narración de las acciones que les suceden a unos personajes en un espacio y un tiempo determinados.