Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

sin resumen de edición
Línea 22: Línea 22:  
===Upajik eta’manik===
 
===Upajik eta’manik===
 
Durante la clase, observe qué estudiantes participan y quiénes no lo hacen. Observe las interacciones en parejas para conocer sus habilidades en la formación de enunciados completos. Escuche si usan bien los tiempos verbales. Motive la participación de todos; cuide que hablen tanto los niños como las niñas.
 
Durante la clase, observe qué estudiantes participan y quiénes no lo hacen. Observe las interacciones en parejas para conocer sus habilidades en la formación de enunciados completos. Escuche si usan bien los tiempos verbales. Motive la participación de todos; cuide que hablen tanto los niños como las niñas.
 +
 +
==Q’ij 2 Ri nab’e xuquje’ ri petinaq (Tatb’exik, tzijonem xuquje’ b’anik)==
 +
{{Plantilla:Material interactivo tiempoV
 +
|tiempo=30 minutos
 +
}}
 +
 +
===Pa ri tijonik===
 +
<div style="width: 20%; border-radius: 10px; padding:5px; border: 3px dotted #2f8d3b; background: #c5c5c5; float:right; clear:right"><center><span style="font-size:15px;">'''Tzijob'al'''</span></center>
 +
[[Archivo:Letras k'iche'.png|70px|right]]
 +
Awajib’ Animales<br>
 +
Janik’pa’ Cuánto<br>
 +
Kok Tortuga<br>
 +
Krapanik Volar<br>
 +
Plow Mar<br>
 +
Ruk’ Más<br>
 +
</div>
 +
*Diga a sus estudiantes: Kintzijoj chi wech jas xk’ulmataj pa ri nab’e wachib’al rech le perno’jwuj: Ojer taq junab’ naqaj che waral xk’oji’ jun '''kok'''. Xk’oji’ pa jun je’l k’olib’al, kraj karil nik’aj taq k’olib’al chik, Ri are’ kril le chikop kerapap pa sutz’. Le chikop kekowinik kkil sib’alaj k’i k’olik chi uwachulew chi’ e k’o chikaj...
 +
*Diga: Chanim, pa k’ulaj, chi ch’ob’o jun tzijob’elil jas kk’ulmataj pa taq le wachib’al xuquje’ ri petinaq. Chimaja’ b’ik '''ruk’''' le xintzijoj chi wech. K’ate k’uri’, chitzijoj le kiwil pa taq le wachib’al, k’isb’ej tzijoxik le tzijob’elil ruk’ le xk’ulmataj chirij le ukab’ wachib’al. Chikojo’ tzij kuya ino’jib’al rech kixq’ax pa jalajoj taq chomab’al chik; jacha’ ne’: nab’e, k’ate k’uri’, pa uk’isb’alil.
 +
*Observe a las parejas para evaluar y escuchar los diferentes cuentos.
 +
*Diga: Pa k’ulaj, chimulij iwib’ kuk’ juk’ulaj chik rech kiwok iwib’ pa kaj kaj. Chi jujunal ki tzijoj le tzijob’elil chi kech le iwachi’l.
 +
*Diga: Chanim, jujun taq k’ulaj kkitzijoj le itzijob’elil chi kech konojel ri wachi’l.
 +
===Upajik eta’manik===
 +
Observe las habilidades de sus estudiantes para volver a contar el relato que escucharon con vocabulario y enunciados nuevos. Observe sus habilidades de inventar las continuaciones del cuento y sus descripciones. Observe si usan las palabras de enlace pedidas (Nab’e, k’ate k’uri’...). Si tienen dificultades, tome unos minutos para modelar y explicar lo que deben hacer.
 +
 +
==Q’ij 3==
 +
===Chak 1. Ajchapal ch’awem (Ch’awonem)===
 +
{{Plantilla:Material interactivo tiempoV
 +
|tiempo=10 minutos
 +
}}
 +
====Pa ri tijonik====
 +
*Identifique los sonidos con que los estudiantes tienen problemas; por ejemplo, puede ser el sonido /t/, o /t’/ como en t’uq, t’uyul t’iso’m, t’o’y, t’u’y.
 +
*Diga a los estudiantes: Ix, ix ch’ob’ol uch’awib’al tz’ib’ pa taq wachib’al, pa le tijob’al xuquje’ chi uwachulew. Chqila le wachib’al, chib’ij uloq le tzij ruk’a’m le tz’ib’ /t/, /t’/ tat/ eta’manik / tapa’l/ tol, t’u’y, t’uyul t’iso’m. c. Pregunte: Chib’ij loq ¿Jachin chike le tzij kriqtaj wi le tz’ib’ /t/, /t’/ ?, tat eta’manik, tapa’l, tol, t’u’y, t’uyul, t’iso’m, t’u’y. Diganme: Ix, ix ch’ob’ol uch’awib’al tz’ib’ pa taq wachib’al, pa le tijob’al xuquje’ chi uwachulew. Chqila le wachib’al, chib’ij uloq le tzij ruk’a’m le tz’ib’ /t/ /t’/, tat, eta’manik, tapa’l, tol, t’u’y, t’uyul t’iso’m.
 +
*Forme parejas y dígales: Chi chomaj nik’aj taq tzij chik, kech le jastaq keriqtaj pa le k’utb’al ja wene pa le ik’aslemal ruk’ le tz’ib’ /t/ k’utb’al no’j: tat, tamb’al, tix, tijik.
 +
*Diga: Chitz’ib’aj jun cholaj tzij ruk’ le jastaq kriqtaj pa we tijob’al wene pa le ik’aslemal ruk’ le tz’ib’ /t/ k’utb’al no’j: tat, tamb’al, tix, tijik. Are chi we k’o jun iwachi’l kub’ij loq jun tzij, iwonojel kikamulij.
 +
====Upajik eta’manik====
 +
Durante la clase, observe si los estudiantes están participando y produciendo sonidos. Haga más comparaciones de sonidos, si es necesario.
 +
 +
==Q’ij 2 Chak 2. Ukamulixik ri k’ulmatajem (Tatb’exik, tzijonem xuquje’ b’anik)==
 +
{{Plantilla:Material interactivo tiempoV
 +
|tiempo=30 minutos
 +
}}
 +
===Uwokik===
 +
*Muestre el cartel del mapa(b), nuevamente, revísenlo juntos y dígales: Le '''kok''' kraj kb’ek che usolixik wachulew. Uj kujtob’an chi rech. Rumal ri’ kqab’ij kib’i taq uch’aqapil uwachulew xuquje’ jawi keriqtaj wi.
 +
*Muestre el mapa, señale Guatemala y diga: Waral kriqtaj wi Paxil Kayala’. Kriqtaj pa Ab’ya Yala.
 +
*Luego, diga, mientras señala: Waral kriqtaj wi África, Oceanía, Europa, Ab’ya Yala xuquje’ Asia.
 +
*Explique mientras señala los océanos en el mapa: We kiwil chi uwach le uwachib’al ulew, le unimal are le ja’, usutim rib’ le plow chirij. Le ja’ uwokom le jalajoj taq '''plow'''. Pa le wachulew kriqtaj job’ '''plow''': Saqplow, q’anplow, Índico, Ártico xuquje’ le Antártico.
 +
*Diga: Chanim, kqab’ixoj jun b’ix pa uwi’ we ri’. Nab’e, krapanik le kok, kakito’ le patux aj Paxil Kayala’, keb’ek pa relb’al kaq’iq’. K’ate k’uri’ krapan jumul chik xuquje’ ketob’an le patux. Le b’ix kutzijoj uwakatem le patux. In kimb’ij jun q’e’t ix kkamulij.
 +
 +
 +
<div style="width:30%; padding:10px; border:solid 3px #859076; margin:1em auto 1em auto;">
 +
Kinel b’ik pa Ab’ya Yala kinb’ek pa releb’al q’ij,<br>
 +
k’ate k’uri kinriqataj pa Africa.<br>
 +
Kinel loq pa Africa, kinb’ek pa releb’al kaq’iq’;<br>
 +
K’ate k’uri’ kinriqtaj pa Europa;<br>
 +
kinel loq Europa kinb’ek pa qajib’al q’ij.<br>
 +
k’ate k’uri’ kinriqtaj pa Asia.<br>
 +
Kinel loq pa Asia kib’ek pa qajib’al kaq’iq’.<br>
 +
K’ate k’uri’ Kinriqtaj pa Oceanía.<br>
 +
</div>
 +
*Dígales: Chanim xqetamaj jub’iq’ pa uwi’ le wachulew. Ruk’am job’ ch’aqap uwachulew xuquje’ job’ plow. Chqana’tisaj pa le b’ix le uwakatem le kok. Nab’e, xumaj b’ik pa Ab’ya Yala. ¿Pa ukab’, xb’e pa...?
 +
*Diga: Pa k’ulaj chitzalij ub’ixik kib’i’ le taq ch’aqapil uwachulew. Jujun chi wech kkib’ij kib’i’ are taq tajin kuk’ut le perno’jwuj.
 +
===Upajik eta’manik===
 +
Durante la clase, observe a los estudiantes que no están participando y motive la participación de niños y niñas. Si es necesario, introduzca y modele gestos para algunas partes del drama.
 +
 +
==Q’ij 4 Chi jumul kqaya’ ri uchuq’ab’ xuquje’ utz ub’ixik (Tatb’exik xuquje’ tzijonem)==
 +
{{Plantilla:Material interactivo tiempoV
 +
|tiempo=30 minutos
 +
}}
 +
{{Plantilla:Material interactivo recursosV
 +
|recursos= Papelógrafo o pizarrón, yeso o marcadores.
 +
}}
 +
===Pa ri tijonik===
 +
*Diga: Chiwila’ le perno’jwuj rech le '''kok''', xuquje’ chitzalij uwach le k’otow chi’aj: ¿Kiwaj k’o ixik’ rech kinrapanik? ¿Jasche kiwaj, on man kiwaj taj? Chimaja’ jewa’. Kwaj/man kwaj taj k’o nuxik’ rech kinrapanik, xa rumal... Escriba y/o dibuje las ideas en el pizarrón.
 +
*Diga a los estudiantes: Chib’ana’ keb’ q’e’t; le k’o pa iwikiq’ab’ kub’i’aj “A” le k’o chi imoxq’ab’ kub’i’aj “B”. Chi jujunal kixkanaj chi uwach jun iwachi’l. We man kixtz’aqat taj pa k’ulaj kink’oji’ in iwuk’.
 +
*Cuando ya estén formadas las filas diga: Kinya’ oxmul rilik chi wech rech kitzalij uwach ri k’otow chi’aj. Ronojel mul k’extal le iwachi’l. Pa nab’e mul kiwil le chomanik tz’ib’atal pa le tz’alam tz’ib’ab’al, pa le nik’aj chik kuya taj kiwilo. Le ukab’ xuquje’ le urox mul kikoj le no’jib’al xuquje’ le tzij xkikoj le iwachi’l, chitz’aqatisaj '''ruk’''' nik’aj taq tzij xuquje’ no’jib’al. (Cuando llegue a la tercera parte, cubra el pizarrón o papelógrafo).
 +
*Pregunte: ¿Kwaj kk’oji’ nuxik’ rech kinrapanik? ¿Suche kwaj on man kwaj taj? Le e k’o pa le q’e’t “A” chitatb’ej le tzalimtzij kkib’ij le iwachi’l.
 +
*Después de un minuto, más o menos, diga: Le tijoxelab’ rech le q’e’t “B” kixq’ax pa jun k’olib’al, rech kk’extaj le ik’ulaj. Le k’isb’al tijoxel rech le q’e’t kq’ax loq pa nab’e k’olib’al. Chanim, chitzalij uwach ri k’otow chi’aj. ¿Kwaj kk’oji’ nuxik’ rech kinrapanik? ¿Suche kwaj on man kwaj taj? Chna’taj chi wech jumul chik kinimarisaj le no’jib’al are chi kixch’awik kikoj k’i taq tzij.
 +
*Después de un minuto, más o menos, diga: Chqab’ana’ oxmul uk’exik k’ulaj. Le tijoxelab’ rech le q’e’t “B” kixq’ax pa jun k’olib’al. Chanim chitzalij uwach ri k’otow chi’aj. ¿Kwaj kk’oji’ nuxik’ rech kinrapanik? ¿Suche kwaj on man kwaj taj? Chna’taj chi wech le tzalim tzij nim chi uwach le xq’ax kanoq.
 +
*Seleccione a los niños o niñas que normalmente no participan y diga: Jujun chi wech kutzijoj loq ¿Jasche kiwaj k’o ixik’?
 +
*Diga: Chanim, jujun chi wech kitzijoj ¿Jasche kiwaj taj k’o ixik’?
 +
*Diga: Chanim jujun chi wech kutzijoj chi qech ¿suche maja’ kuchomaj we kraj on man kraj taj kkoji’ uxik’?
 +
===Upajik eta’manik===
 +
Durante la clase, manténgase cerca de un estudiante para observar cómo cambia sus ideas con cada pareja. Conforme avanza, felicítelo por sus ideas y por su forma de expresarse. Si hay algo que deba mejorar de sus respuestas, bríndele retroalimentación y sugerencias específicas.
 +
 +
==Q’ij 5 Qatzijob’ej le ajilab’al (Tijonem tzijob’al)==
 +
{{Plantilla:Material interactivo tiempoV
 +
|tiempo=30 minutos
 +
}}
 +
===Pa ri tijonik===
 +
*Diga a los estudiantes: Le '''kok''' rech le wachib’al kraj kuchomaj kb’e pa wa’katem pa ronojel uwachulew. Kraj kretamaj '''janik’pa’''' q’ij rajawxik rech kub’an jun tz’aqat uwa’katem. Jo’ chi uto’ik.
 +
*Diga mientras señala los continentes en el mapa: Chiwoko iwib’ pa k’ulaj xuquje’ chi chomaj: We rajawaxik kajib’ q’ij chech ri kok rech kel b’i pa Ab’ya Yala kqaj pa Africa, xuquje’ oxib’ q’ij rech keqaj pa Europa. ¿Janik’pa’ q’ij rajawaxik chech ub’enam pa Europa?
 +
*Después de un minuto, pida: Jujun chi kech ri k’ulaj kkitzijoj chi kech le kachi’l le ajilanb’al xkib’ano, kkib’ij _________ kajib’ kqamulij '''ruk’''' oxib’ janik’pa’ _______ q’ij.
 +
*Diga y escriba en el pizarrón: Pa ajilanb’al jewa’ utz’ib’axik: kajib’ kqamulij oxib’ ruk’ junam '''ruk’''' wuqub’. Kub’ij waral chi kajib’ kaqamulij oxib’ '''ruk’''' are wuqub’. Chitzalij ub’ixik wuk’: kajib’ kaqamulij oxib’ '''ruk’''' are wuqub’.
 +
*Continúe diciendo: Le kok xukoj wuqub’ q’ij rech xapon pa Europa. We rajawaxik keb’ q’ij rech kapon Asia, ¿Janik’pa’ q’ij rajawxik rech kub’inib’ej kelb’i waral pa Ab’ya Yala rech kqaj pa Asia?
 +
*Después de un minuto, pida: Jujun k’ulaj kkitzijoj chi ki wach le kachi’l le ajilanb’al kkib’ano. Kkib’ij _________ q’ij chi ronojel, wuqub’ kqamulij keb’ q’ij ruk’ are __________ q’ij.
 +
*Diga y escriba en el pizarrón: Pa ajilanb’al jewa’ utz’ib’axik: wuqub’ kqamulij keb’ ruk’ junam '''ruk’''' b’elejeb’. Kub’ij waral chi wuqub’ kaqamulij keb’ '''ruk’''' are b’eleje’b’. Chitzalij ub’ixik wuk’: wuqub’ kaqamulij keb’ '''ruk’''' are b’elejeb’.
 +
*Continúe diciendo: Le kok ub’inib’em chik b’elejeb’ q’ij rech xapon pa Asia We rajawxik chi rech kajib’ q’ij rech kopan pa Oceanía, ¿'''Janik’pa’'''  q’ij rajawaxik chech rech kel b’ik waral pa Ab’ya Yala rech kqaj pa Oceanía?
 +
*Después de un minuto, pida: Pa jujun k’ulaj kkitzijoj chi ki wach konojel kachi’l le ajilanb’al kkib’ij. Kkib’ij chi_________ q’ij chi ronojel, xa rumal b’elejeb’ kqamulij kajib’ q’ij ruk’ kuya’ __________ q’ij.
 +
*Diga y escriba en el pizarrón: Pa ajilanb’al jewa’ utz’ib’axik: b’elejeb’ kqamulij kajib’ '''ruk’''' junam ruk’ oxlajuj. Kub’ij waral chi b’elejeb’ kaqamulij kajib’ ruk’ are oxlajuj. Chitzalij ub’ixik wuk’: b’elejeb’ kqamulij kajib’ ruk’ are oxlajuj.
 +
*Diga a sus estudiantes: Chanim, xqeta’maj chi le wa’katem xuk’an oxlajuj q’ij, we man kkanaj pa jun k’olib’aj chik.
 +
*Diga: Pa k’ulaj ka qa chomaj jun wa’katem chik kuk’ nik’aj awajib’ wene kuk’ winaqib’. Chichomaj jun wakatem pa keb’ oxib’ k’olib’al wene kqaya’ uwi’. K’utb’al no’j, we jun sanik kub’inb’ej oxib’ q’ij rech kopan pa le nim ja’, xuquje’ kb’in na’ job’ q’ij rech ktzalij loq pa rachoch. Janik’pa’ q’ij kb’inik?
 +
*Pida: Pa k’ulaj chib’ij loq '''janik’pa’''' q’ij xuk’am le iwa’katem ruk’ tz’aqat chomanik. K’utb’al no’j: Waqxaqib’ q’ij xarumal, oxib’ q’ij kqamulij job’ '''ruk’''' are waqxaqib’.
 +
===Upajik eta’manik===
 +
Durante la clase, observe si los estudiantes usan las expresiones matemáticas: más, menos, son (o igual a). Si no lo hacen, presente más ejemplos. También, observe si usan enunciados completos.
30 170

ediciones