nuke, Administradores
30 170
ediciones
Cambios
Busca en cnbGuatemala con Google
Nuestro idioma en la escuela/Q'eqchi'/Vocabulario (editar)
Revisión del 22:24 7 dic 2017
, hace 6 añossin resumen de edición
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
'''Aatin nake’oksiman cho’q re li aq’ej'''
'''Aatin nake’oksiman cho’q re li aq’ej'''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(56).png|right|350px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(56).png|right|250px]]
<div style="font-size:11px;">
Uuq
Uuq
Xt’ikrul wa/lamb’a wa
Xt’ikrul wa/lamb’a wa
</div>
{|style="width:100%;"
|style="border:solid 2px; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"| Xk’anjel laj k’utunel: aajel ru xb’eeresinkil li junjunq chi aatin, sa’ xyanqeb’ li tzolom , re naq chi kama’in yooqeb’ wi’ chik chi xb’eeresinkil chi tz’aqal reeru li aatinob’aal.
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
|}
'''Seeraq’ik'''
<div style="width:50%;">
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
_k’a’ ru yookat
B’ar xataw laahal
Jo’nimal xak’e
_B’ar xik aawe
Ma hqoon katsutq’I cha
Ma aajunes xik aawe
</div>
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
_yookin chi iximak
-xinloq’ sa’ k’ayiil
_oob’ ketzal linjunleek
_xik we sa’ tzoleb’aal
-heehe’ wa’leb’ tinsutq’iiq.
_ink’a’ wan wiitz’in chi wix
</div>
</div>
<div style="clear:both"></div>
'''Wankeb’ aatin nake’k’anjelak re xk’uub’ankil chik jalan'''
<div style="font-size:11px;">
'''ilok'''
ilonel
ilob’aal
ilb’il
'''b’e'''
b’eek
b’eeresink
b’eeresinel
b’ehink
'''wa'''
wa’leb’aal
wa’ak
wa’inel
</div>
{|style="width:100%;"
|style="border:solid 2px; border-color:#ff1493; background-color:#ffc0cb; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"| Naru xsik’b’aleb’ chik wiib’ oxib’ li aatin cho’q re xk’uub’ankil jalan chik.
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
|}
'''Aajel ru xk’uub’ankil chik jalan li aatin rik’in li xe’el yooko xk’eeb’al.'''
<div style="font-size:11px;">
Kaxlan
K’ay
Tzo’
Wark
Mesok
</div>
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
Tento xyiib’ankil li k’anjel chi rix a’an xwotzb’al rik’ineb’ chi xjunil li komon.
Aajel ru xwotzb’al li aatin junjunq ut rilb’al ma relik chi yaal na’el chik jalan rik’in.
Aajel ru xk’utb’al li eetalil chi ruheb’ li tzolom, chi rix a’an tento naq te’xye chi xjunil li nake’ril aran, chi rix a’an tento yeeb’aleb’ re naq te’xtusu’ li aatin xe’roksi, jo’ ma xk’ab’a’ xul, poyanam, na’ajej, malaj k’a’ chik ru.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' p(60).png|center|450px]]
{|style="width:100%;"
|style="border:solid 2px; border-radius:10px; margin:2% auto 3% auto; width: 85%; padding-left:5px;"|Xk’anjel laj k’utunel:
*Aajel ru naq li tzolom tixyaab’asi ut tye k’a’ ru naxk’a’uxla chi rix li junjunq chi na’leb’ malaj eetalil re naq chi kama’in yooq aj wi’ xb’eeresinkil li xk’a’uxl chi yeeb’il.
*Ma chan naq wanqeb’ li tzolom naq moko k’I ta li raatin te’xye ab’an naru aj wi’ naqab’eeresiheb’ li patz’om reheb’ re naq yooqeb’ chi xyaab’asinkil aj wi’ li raatinob’aaleb’.
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
|}
'''Xb’een k’anjel'''
<poem>
Qataqsihaq li quq’ sa’ qajolom
Qach’ehaq xjolom li komon wan chi qak’atq
Qataqsihaq li quq’ seeb’ nak’anjelak.
Qak’uub’sihaq li quq’ sa’ qoq.
Qapoq’poq’iiq li quq’
Qak’ehaq junaq q’alunkil li komon.
</poem>
'''Xkab’ k’anjel'''
Qapatz’aq re li tzolom k’a’ ru xreek’a’ naq yo xtaqsinkil li ruq’ seeb’ nak’anjelak, ma xch’a’ajko’ chi ru xnawb’al b’ar wan li ruq’ tixtaqsi.
Qapatz’ re k’a’ ru xreek’a’ naq xq’alu li xkomon.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
'''Rox k’anjel'''
Qayaab’asihaq li seeraq’ chi rix a’an tqana’leb’a li patz’om junjunq sa’ komonil. (tzolom ut k’utunel)
…Kiwan jun ch’ina’ixqa’al jwal nawulak chi ru b’atz’unk ut sa’ xk’ab’a’ a’an junelik nak’at li xb’uch’ chi ru. Qana’ Rux, li xna’chin junelik naxye re naq k’a’ ut naq kama’an li b’uch, moko us ta xk’atb’al li ixim xb’aan naq a’an reetalil li qayu’am. Ab’an li ch’ina
ixqa’al ink’a’ naxtaw xyaalal.
Li xna’chin jwal nak’a’uxlak xb’aan naq moko sa ta naril li loq’laj tzuul naq nak’ate’ li ixim. Sa’ jun kutan lix Kari’ jwal xsaho’ sa’ xch’ool naq xk’at wi chik li b’uch xb’aan naq b’atz’unk naq naril, ab’an naq ki’ok li qojyiin mokosa ta nareek’a’ rib’, kiwark ab’an
nake’sach sa’ xch’ool li xna’ li xyuwa’ naq maak’a’ chik lix Kari’. Ke’xsik’ yalaq ta b’ar ab’an ink’a’ ke’xtaw. Lix Kari’, ki’ajk ru sa’ tzuul ab’an moko ch’ina ixqa’al kisutq’i jo’ ak’ach, ut chalen utan nawb’il ru jo’ rak’ach tzuul.
:''K’a’ ru xb’onol li ixim naqanaw ru.''
:''B’ar na’el li ixim''
:''K’a’ ut naq moko us ta xk’atb’al''
:''Chan ru li rak’ach tzuul.''
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' hombre y mujer.png|right|110px]]
'''Xka k’anjel:'''
Qayaaqab’asihaq li seeraq’ a’in:
Aran len sa’ li tenamit Chamelko wan jun li tzuul jwal kijosq’o naq nake’xtz’etaana ut ink’a’ nake’xk’e li xwankil.
Sa’ jun len kutan kiwulak jun li junkab’al chi xk’atq li tzuul, eb’ li cheekel poyanam ke’xye reheb’ naq tento te’xpatz’ xna’ajeb’ re li tzuul xb’aan naq josq.
Ink’a’ ke’abin li nab’ej yuwa’b’ej, junelik nakeb’atz’unk chiq’eq li kok’al, ut li yuwa’b’ej junes xuxb’ak naxb’aanu.
Chi xjunil li xmuleb’ nake’xrum chaq chi re li tzuul, naq nake’q’olok nake’xkut chaq chi xjunil li humal aran.
Li nab’ej naxtaqlaheb’ li kok’al ut eb’ a’in nake’ok chi xse’enkileb’ li cheekel poyanam naq nake’mayejak chi re li tzuul.
Naq nake’wulak sa’ rochocheb’ nake’ok xseeraq’inkil reheb’ li xyuwa’, ab’an eb’ a’in nake’xk’a’uxla naq yal b’atz’unk reheb’.
Sa’ jun kutan kiko jun li ch’ina’ixqa’al chi xkutb’al li humal, ut sa’ b’e kixtaw jun li cheekel ixq, saqsaq li rismal ut wan xsaqi po’ot ut xq’eqi uuq. Li cheekel ixq kixye re: b’aanu usilal a nool ye re laana’ ut re laayuwa’ naq jwal yookeb’ inrahob’tesinkil us raj naq
te’xsik’ xna’aj li mul xb’aan naq jwal yookeb’ xtz’ajninkil li wochoch.
Li ch’ina’ixqa’al kixiwak ut kixye chaq re li xna’, ab’an li na’b’ej jwal kich’a’ajko’ xb’aan naq naxye naq maani naxch’e’ ut maani naxhob’.
Ink’a’ nake’ab’in ab’an li ch’ina’ixqa’al ink’a’ chik naraj xik, xb’aan naq naxiwak chi ru li cheekel ixq.
Ab’an jwal nataqlaak xb’aan li xna’. Sa naril chaq seeraq’ik li cheekel ixq rik’in li
ch’ina’ixqa’al, xb’aan naq moko xmaak tal i xtz’ajninkil li na’ajej, ab’an li cheekel ixq kixye re. Ma taawaj xnawb’al chaq li wochoch, ma taawaj rilb’al k’a’ ru wan chi sa’.
Li ch’ina’ixqa’al kisaho’ sa’ xch’ool ut Kiko rochb’een li cheekel ixq. Naab’al tz’aqal li ke’xb’eeni naq naxk’a’uxla li ixqa’al ab’an jun q’oot aj wi’ xb’aan naq nach’ aj wi’ wan rokeb’aal li rochoch.
Li ch’ina’ixqa’al naxpatz’ re, ab’an a’in wan rub’el pin, ma arin ta b’i’ wankat, b’ar wankeb’ laasek’ malaj laajoom, b’ar wankeb’ laakok’al.
Li cheekel ixq naxsume: arin wankeb’ a ko’ hoon nakawil, ab’an mare us naq tatsutq’iiq xb’aan naq mare tatxsik’ laana’.
Li ixqa’al jwal sa sa’ xch’ool ut ink’a’ naraj xik, naril naq naab’al li kaxlan, li tz’i’, li ak’ach ut li kej.
K’a’ ru nake’xb’aanu li xul arin, naq tinwulaq sa’ wochoch tinye re linyuwa’, arin naru nakolxkamsi re.
Li cheekel ixq jwal kijosq’o ut kixye re, linketomq ink’a’ naru nakech’e’ xb’aan naq weheb’ ut toj patz’ek nake’raj.
Ani aj e tinpatz’ ma wan ta b’i’ aj eechal re sa’ pim. Ma wan ta b’i’ aawochoch arin, moko yaal ta nakaye linyuwa’ naxye naq li xul wankeb’ cho’q re kete’k.
Us, yo’o tatink’am wi chik xb’aan naq xwa’leb’o’, ayu ut taaye reheb’ laana’ laayuwa’ naq xatk’utlun sa’ wochoch.
Jo’kan kixb’aanu li ch’ina’ixqa’al, Kiko sa’ rochochoch ab’an jwal kich’iilaak xb’aan naq oxib’ kutan kisach ut yookeb’ chi xsikb’al, eb’ li xna’ ke’xk’a’uxla naq yal ki’eelelik.
Kiye’ re li ixqa’al yo’o, k’ut chaq chi qu b’ar wan li ochoch a’an ut ani li xa’an nakaye.
Li ixqa’al kixk’ameb’ li xyu’am ab’an ink’a’ chik naxnaw li b’e, naab’al li pek naril, ut mak’ajo’ li k’anti’ aj wi’ sa’ b’e.
Ink’a’ nake’xpaab’ li xyuwa’ ut aran aj wi’ ke’ok xteninkil, li cheekel ixq ra kireek’a naq yo chi sak’ek li ixqa’al ut kixye reheb’: kanab’omaq li ixqa’al a’an maak’a’ yo, yaal naxye laa’ex tento xk’eeb’al eetz’uum.
Eb’ li nab’ej yuwa’b’ej jwal ke’xiwak ut ke’ok chi eelelik, ab’an naq yookeb’ chi aanilak, jwal k’i li humal sa’ xb’eheb’ ut a’an nat’anok reheb’.
K’a’ ru aajel ru xb’aanunkil:
K’utunel: xch’olob’ankil li seeraq’ chi ruheb’ li kok’al, ab’an xb’eenwa aajel ru xyeeb’aleb’ re naq te’xye k’a’ ru xe’xtaw chi rix li seeraq’ .
K’anjel tento tixb’eeresi li tzolom:
Tixjalam’uuchi li seeraq’, a’yaal chan ru naq xtaw ru.
Tixch’olob’ chan ru li ch’ina’ixqa’al naxik chi tz’eqok humal.
Tixjalam’uuchi chan ta wi’ ru li tzuul.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Q'eqchi' mujer.png|right|110px]]
'''Xk’anjel laj k’utunel'''
Sa’ li qaatinob’aal Q’eqchi’ wankeb’ li tz’iib’ nake’k’anjelak cho’q re li tz’iib’ak, li ch’uutal a’an:
a-aa-b’-ch-ch’-e-ee-h-i-ii-j-k-k’-l-m-m-o-oo-p-q-q’-r-s-t-t’-tz-tz’-u-uu-w-x-y-‘
rik’in li tz’iib’ a’in naru naqajunajiheb’ ru ut naqak’uub’eb’ li aatin junjunq, jo’kan naq wank jun li ch’ina na’leb’ arin, ut aajel ru xsik’b’aleb’ li tziib’ xqatusub’eb’ taqe’q.
Li loq’laj sutam, a’an li na’oken re xb’eeresinkil li qayu’am ut natz’aqon aj wi’ re naq took’iiq, toowinqilo’q malaj ixqilo’q, jo wi’ narileb’ aj wi’ li kok’ xul, li nake’xk’e xsahob’ chi xjunil li k’a’ re ru wankeb’ sa’ li choxach’och’.
Qayehaqeb’ re li tzolom naq te’xsut li tz’iib’ jujunq ut te’xk’e aj wi’ reetal b’ar wan li maak’a’eb’.
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]]