nuke, Administradores
30 170
ediciones
Cambios
Busca en cnbGuatemala con Google
Nuestro idioma en la escuela/Ch'orti'/Lectura-comprensión lectora (editar)
Revisión del 03:58 1 nov 2017
, hace 7 añossin resumen de edición
'''Patna’r:''' taka nipya’rob’, kach’ujku e me’ynob’ xe’ achekta ejmar. Nakpat katz’ijb’a ti kajun xe’ kab’ijnu.
'''Patna’r:''' taka nipya’rob’, kach’ujku e me’ynob’ xe’ achekta ejmar. Nakpat katz’ijb’a ti kajun xe’ kab’ijnu.
<div style="clear:both; width:70%; margin:1em auto 1em auto;"><ul>
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143).png|left|280px]] </li>
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.1).png|right|325px]] </li>
</ul></div>
<div style="clear:both; width:70%; margin:1em auto 1em auto;"><ul>
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.2).png|left|280px]] </li>
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.3).png|right|325px]] </li>
</ul></div>
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''Ko’jron tamar yi kawaru’t tuk’a:'''
¿Tuk’a k’ani uya’ryo’n e inte’ inte’ me’ynob’ irob’?
¿Tuk’a k’ani uya’ryo’n e inte’ inte’ me’ynob’ irob’?
¿Ayan tya’ kawira e ojronerob’ ira taka e me’ynob’ yi tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n?.
¿Ayan tya’ kawira e ojronerob’ ira taka e me’ynob’ yi tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n?.
¿Tuk’a twa’ inb’utz uk’ub’sena’r ojroner xe’ kapejka?
¿Tuk’a twa’ inb’utz uk’ub’sena’r ojroner xe’ kapejka?
Arob’syajir
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
'''Nib’ajner:'''
'''Inpejka taka inte’ erachir e ojroner xe’ achekta ejmar:'''
<div style="color:#000; border:solid 2px #000; width:60%; margin:2em auto 2em auto;">
'''Arob’syajir'''
Twa’ tuno’r e pak’ab’ob’ te morwa’r ira, kawaryo’x ke’ tama e jo’ ajk’in a’xin ache’npa inte’ xekmayaj twa’ tuno’r e b’ik’it maxtak xe’ ukojkob’ inte’ ujab’ yi jo’te’ jab’ob’, a’xin aturb’ana e xek’mayaj tu’pater e nichirmok yi te otz’ner ojob’.
Twa’ tuno’r e pak’ab’ob’ te morwa’r ira, kawaryo’x ke’ tama e jo’ ajk’in a’xin ache’npa inte’ xekmayaj twa’ tuno’r e b’ik’it maxtak xe’ ukojkob’ inte’ ujab’ yi jo’te’ jab’ob’, a’xin aturb’ana e xek’mayaj tu’pater e nichirmok yi te otz’ner ojob’.
</div>
Kone’r inwaru’t e ub’syajob’ ira
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''Kone’r inwaru’t e ub’syajob’ ira'''
Chi twa’ e ojroner ira?
Chi twa’ e ojroner ira?
Tuk’a uyaryo’n e ojroner ira?
Tuk’a uyaryo’n e ojroner ira?
Tya’ twa’ ache’npa e xek’mayaj?
Tya’ twa’ ache’npa e xek’mayaj?
Chi uyeb’ta e ojroner ira?
Chi uyeb’ta e ojroner ira?
Inpatna nib’ajner: Tzijb’an e ojroner ira tajun yi chen mojrix arob’syaj twa’ ikano kochwa’ ache’npa, nakpat awirse awajkanseyaj yi pejken tu’t e mojr apya’rob’.
Ta nyo’tot:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:''' Tzijb’an e ojroner ira tajun yi chen mojrix arob’syaj twa’ ikano kochwa’ ache’npa, nakpat awirse awajkanseyaj yi pejken tu’t e mojr apya’rob’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|75px]]
'''Ta nyo’tot:'''
Tama inte’ intajch jun intz’ijb’a inte’ arob’syaj xe’ twa’ uwira nipya’rach ta nyo’tot.
Tama inte’ intajch jun intz’ijb’a inte’ arob’syaj xe’ twa’ uwira nipya’rach ta nyo’tot.
4.5 E AJKANWA’R UK’AJTI KOCHWA’ U’T E PAK’AB’ XE’ AK’AJNA TA INTE’ K’AJTSAJ
Ink’ajti taka nitata’ twa’ uyajk’e’n inte’ '''arob’syaj''' twa’ e ajkanseyaj ne’n intz’ijb’a ta nijun yi tya’ ink’otoy ta nikanwa’r inpejka tu’t e kanseyaj.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.5 E AJKANWA’R UK’AJTI KOCHWA’ U’T E PAK’AB’ XE’ AK’AJNA TA INTE’ K’AJTSAJ===
Establece características del personaje principal de un relato
Establece características del personaje principal de un relato
K’ani twa’ awira, jay e ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ujorir uk’ab’a’ xe’ ak’ab’ajsenpa tama inte’ numer
K’ani twa’ awira, jay e ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ujorir uk’ab’a’ xe’ ak’ab’ajsenpa tama inte’ numer
K’ajti’k inte’ k’ajtsyaj twa’ e ajkanwa’r uya’re ti’n ujorir e k’ab’ob’ xe’ ak’ajna tama inte’ numer.
K’ajti’k inte’ k’ajtsyaj twa’ e ajkanwa’r uya’re ti’n ujorir e k’ab’ob’ xe’ ak’ajna tama inte’ numer.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
K’ani twa’ ana’ta chi chi e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ achekta tama inte’ k’ajtsaj o’ numer.
K’ani twa’ ana’ta chi chi e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ achekta tama inte’ k’ajtsaj o’ numer.
Twa’ ana’ta ti’n ujorir e k’ab’ob’ xe’ ak’ajna ta inte’ numer k’ani twa’ apejka inyajr o’ cha’yajr e tz’ijb’ayaj.
Twa’ ana’ta ti’n ujorir e k’ab’ob’ xe’ ak’ajna ta inte’ numer k’ani twa’ apejka inyajr o’ cha’yajr e tz’ijb’ayaj.
E AJKOJK WAKAX
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''E AJKOJK WAKAX'''
Ta inyajr inkojt, ajkojk wakax, ajk’in ajk’in ani at’ab’ay ta witz’ir twa’ uwe’se uwakax, tama e ch’uyujk’inix, asutpa tu’yotot , a’rwob’ uwakaxob’ , yi umaki’ tama uchikero.
Ta inyajr inkojt, ajkojk wakax, ajk’in ajk’in ani at’ab’ay ta witz’ir twa’ uwe’se uwakax, tama e ch’uyujk’inix, asutpa tu’yotot , a’rwob’ uwakaxob’ , yi umaki’ tama uchikero.
Ta inyajr tya’ war uwe’se uwakaxob’, wa’n tama e witzir xe’ me’yra nojta’ uwa’tar , yi tarex kay a’ru:
Ta inyajr tya’ war uwe’se uwakaxob’, wa’n tama e witzir xe’ me’yra nojta’ uwa’tar , yi tarex kay a’ru:
- Ojy!, Ojy! ¡takrenen! E b’oj k’ani uk’uxi niwakaxob’; e winikob’ xe’ turob’ ta chinam ajner taka t’ab’ob’ ta k’opot.
- Ojy!, Ojy! ¡takrenen! E b’oj k’ani uk’uxi niwakaxob’; e winikob’ xe’ turob’ ta chinam ajner taka t’ab’ob’ ta k’opot.
Uk’echob’ e tunob’ yi e tyob’ twa’ ukorpesob’ e ajkok, taka uwakax. Tya’ k’otob’, chektob’ uwirob’ ke’ ajkojk wakax intaka ojron, e b’ojb’ ma’chi k’otoy.
Uk’echob’ e tunob’ yi e tyob’ twa’ ukorpesob’ e ajkok, taka uwakax. Tya’ k’otob’, chektob’ uwirob’ ke’ ajkojk wakax intaka ojron, e b’ojb’ ma’chi k’otoy.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (147).png|center|250px]]
B’an uche cha’yajr, e pak’ab’ intaka at’ab’ob’, tamar taka ke’ b’ojb’ ma’chi ani ak’otoy.
B’an uche cha’yajr, e pak’ab’ intaka at’ab’ob’, tamar taka ke’ b’ojb’ ma’chi ani ak’otoy.
Ta inte’yx ajk’in, ta chinam cheker kora arwa’r, te ajkojk wakax:
Ta inte’yx ajk’in, ta chinam cheker kora arwa’r, te ajkojk wakax:
¡Ojy!— ¡Ojy!, ¡takrenen kora! ¡ e b’ojb’ uk’uxi niwakaxob’!, e’ra e’rach ixtoya!.
¡Ojy!— ¡Ojy!, ¡takrenen kora! ¡ e b’ojb’ uk’uxi niwakaxob’!, e’ra e’rach ixtoya!.
Tama e ajk’in yaja’ ma’majchi t’ab’ay twa’ atakarna: tuno’rob’ ub’ijnwob’, kochwa’ e winik yaja’ intaka uyusre a’si takarob’.
Tama e ajk’in yaja’ ma’majchi t’ab’ay twa’ atakarna: tuno’rob’ ub’ijnwob’, kochwa’ e winik yaja’ intaka uyusre a’si takarob’.
E b’oj uk’uxi inkojt wakax yi mojr uyakta k’uxem.
E b’oj uk’uxi inkojt wakax yi mojr uyakta k’uxem.
E ajkojk wakax, sutpa tzajtaka tama uwakax, tamar taka xe’ k’a’pa k’ujxa. yi ma’taka tamar xe’ me’yra umajres e pak’ab’ob b’ajxan, ma’chi uk’ajti xe’ erachir taka e mojr pak’ab’.
E ajkojk wakax, sutpa tzajtaka tama uwakax, tamar taka xe’ k’a’pa k’ujxa. yi ma’taka tamar xe’ me’yra umajres e pak’ab’ob b’ajxan, ma’chi uk’ajti xe’ erachir taka e mojr pak’ab’.
Inpatna taka nipya’rob’
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (148).png|center|250px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''Inpatna taka nipya’rob’'''
Kojron tama e numer ira yi nakpat kawaru’t, e ub’syaj xe’ achekta ejmar.
Kojron tama e numer ira yi nakpat kawaru’t, e ub’syaj xe’ achekta ejmar.
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e numer xe’ kapejka?
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e numer xe’ kapejka?
¿ Tuk’a arak’ ukojko ani e winik?
¿ Tuk’a arak’ ukojko ani e winik?
¿ Tya’ ani uwe’se uwakax e ajkojk?
¿ Tya’ ani uwe’se uwakax e ajkojk?
¿Tuk’a uk’ab’a’ e arak’ xe’ uk’uxi e wakax?
¿Tuk’a uk’ab’a’ e arak’ xe’ uk’uxi e wakax?
¿Chi ujorir e k’ajtsay ira?
¿Chi ujorir e k’ajtsay ira?
Inpatna nib’ajner:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
intz’ijb’a ta nijun, e numer xe’ inpejki’x, jay ma’chi ketpa inb’utz ta nyu’t insutpa inpejku’t, nakpat intz’ijb’a e ojroner ta nijun xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.
intz’ijb’a ta nijun, e numer xe’ inpejki’x, jay ma’chi ketpa inb’utz ta nyu’t insutpa inpejku’t, nakpat intz’ijb’a e ojroner ta nijun xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.
4.6 E AJKANWA’R UNA’TA TI’N XE’ AK’AB’AJSENA NAKPAT TA INTE’ K’AJTSAJ
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.6 E AJKANWA’R UNA’TA TI’N XE’ AK’AB’AJSENA NAKPAT TA INTE’ K’AJTSAJ===
Establece características de los personajes secundarios
Establece características de los personajes secundarios
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta ti’n e mojr k’ab’ob’ xe’ achekta nakpat e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ ak’ab’ajsena tama inte’ numer.
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta ti’n e mojr k’ab’ob’ xe’ achekta nakpat e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ ak’ab’ajsena tama inte’ numer.
Twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta e nakpat k’ab’ob’ xe’ achekta aren twa’ ja’xir utz’ijb’a tama inte’ jun.
Twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta e nakpat k’ab’ob’ xe’ achekta aren twa’ ja’xir utz’ijb’a tama inte’ jun.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
Una’ta pejka e jun, yi uk’ajti ti’n e nakpat k’ab’ob’ xe’ achekta tama inte’ k’ajtsyaj.
Una’ta pejka e jun, yi uk’ajti ti’n e nakpat k’ab’ob’ xe’ achekta tama inte’ k’ajtsyaj.
Uk’ajti tuk’a tuk’a akay anamuy taka e nakpat k’ab’ob’ tama inte’ numer.
Uk’ajti tuk’a tuk’a akay anamuy taka e nakpat k’ab’ob’ tama inte’ numer.
E XANB’AROB’
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''E XANB’AROB’'''
Cha’kojt winikob’ axanob’ tu’jor uchijob’, utajwi ub’ob’ ta inte’ uxayjr b’i’r, inkojt a’xin ani ta chinam yi inkojt tu’morwa’r.
Cha’kojt winikob’ axanob’ tu’jor uchijob’, utajwi ub’ob’ ta inte’ uxayjr b’i’r, inkojt a’xin ani ta chinam yi inkojt tu’morwa’r.
Uchijob’ uloxob’ob’, tya’ utajwi ub’ob’, ta b’i’r, yi e inkojt chij a’ru:
Uchijob’ uloxob’ob’, tya’ utajwi ub’ob’, ta b’i’r, yi e inkojt chij a’ru:
*¡aktanen innumuy! K’ani twa’ ink’otoy ta noj chinam wa’kchetaka.
*Yi ne’n k’anix twa’ ink’otoy tama e otot — a’ru e inkojt.
*Aktanen innumuy! -Arwob’ e cha’kojtob’.
Ixnob’ war atz’ojyob’ yi war arwob’, nakpatix k’otoy inkojt winik xe’ war ani uyub’i tz’ustaka ixtura arob’nob’:
Ixnob’ war atz’ojyob’ yi war arwob’, nakpatix k’otoy inkojt winik xe’ war ani uyub’i tz’ustaka ixtura arob’nob’:
B’an twa’ ache’npa yi e tz’ojyir o’stanpa, inkojt inkojt, uyub’i ixantes ib’i’r. Cha’yi e winik xe’ inb’ij ujor.
*Ne’n inb’ijnu xe’ ayan me’yra uneb’eyr twa’ ak’otoy wa’kchetaka, ja’x xe’ twa’ awa’n ta enxejr e b’i’r, twa’ e cha’kojtox uyub’i ixk’otoy tya’ war ixixin.
Inpatna nib’ajner:
B’an twa’ ache’npa yi e tz’ojyir o’stanpa, inkojt inkojt, uyub’i ixantes ib’i’r. Cha’yi e winik xe’ inb’ij ujor.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
Insutpa inpejku’t e numer ira
Insutpa inpejku’t e numer ira
Inturan inb’ijnu yi inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar.
Inturan inb’ijnu yi inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar.
¿Jay kojt pak’ab’ ak’ab’ajsenpa te numer?
¿Jay kojt pak’ab’ ak’ab’ajsenpa te numer?
¿Tuk’a twa’ tz’ojyob’ e cha’kojt winikob’?
¿Tuk’a twa’ tz’ojyob’ e cha’kojt winikob’?
¿Chi chi atakarsanob’ tama e numer?
¿Chi chi atakarsanob’ tama e numer?
Inpatna nib’ajner:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
Intz’ijb’a ta nijun e numer e ajxanb’arob’ ira yi inche inte’ me’yn xe’ ucheksu e numer.
Intz’ijb’a ta nijun e numer e ajxanb’arob’ ira yi inche inte’ me’yn xe’ ucheksu e numer.
Intz’ijb’a e ub’syaj ira ta nijun yi inwaru’t.
Intz’ijb’a e ub’syaj ira ta nijun yi inwaru’t.
Nakpta Inwirse nipatna’r e ajkanseyaj.
Nakpta Inwirse nipatna’r e ajkanseyaj.
¿Chi takar axanob’ e ajxanb’arob’ winikob’ xe’ achekta tama e k’ajtsaj?
¿Chi takar axanob’ e ajxanb’arob’ winikob’ xe’ achekta tama e k’ajtsaj?
¿Tuk’a twa’ e pak’ab’ atz’ojyob’?
¿Tuk’a twa’ e pak’ab’ atz’ojyob’?
4.7 E AJKANWA’R UNA’TA UYOKIR E KANWA’R TAMA INTE’ PATNA’R
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.7 E AJKANWA’R UNA’TA UYOKIR E KANWA’R TAMA INTE’ PATNA’R===
Establece secuencias espaciales
Establece secuencias espaciales
Ajkanseyaje’t uk’ani twa’ awira jay e akanwa’r uk’eche a’xin uyokir e kanwa’r tama tuno’r xe’ ne’t war akanse, jay ma’chi k’ani twa’ apojro inte’xy uyokir twa’ tuno’rob’ akanwob’, tya’ awira xe’ inb’utz war uchyob’ xe’ ne’t war akanse, aren inb’utz yar apatna’r.
Ajkanseyaje’t uk’ani twa’ awira jay e akanwa’r uk’eche a’xin uyokir e kanwa’r tama tuno’r xe’ ne’t war akanse, jay ma’chi k’ani twa’ apojro inte’xy uyokir twa’ tuno’rob’ akanwob’, tya’ awira xe’ inb’utz war uchyob’ xe’ ne’t war akanse, aren inb’utz yar apatna’r.
Kansen yar e b’ik’it maxtak twa’ uyustob’ inb’utz upatna’rob’ tama ukajyesna’r yi tama uk’a’pa’rir.
Kansen yar e b’ik’it maxtak twa’ uyustob’ inb’utz upatna’rob’ tama ukajyesna’r yi tama uk’a’pa’rir.
Pejkan e ojronerob’ taka e ajkanwa’r yi nakpat ko’sta twa’ e maxtak ukanyob’ tuk’a ojroner a’xin b’ajxan.
Pejkan e ojronerob’ taka e ajkanwa’r yi nakpat ko’sta twa’ e maxtak ukanyob’ tuk’a ojroner a’xin b’ajxan.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
E ajkanwa’r ukani uyusta e ojronerob’ taka uyokir e u’t tz’ijb’arob’, ti’n ojroner a’xin b’ajxan, b’an twa’ uche tya’ uk’apes uyusta e ojronerob’.
E ajkanwa’r ukani uyusta e ojronerob’ taka uyokir e u’t tz’ijb’arob’, ti’n ojroner a’xin b’ajxan, b’an twa’ uche tya’ uk’apes uyusta e ojronerob’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (153).png|center|250px]]
Kach’ujki’k e me’yn irob’ kochwa’ turu yi tuk’ot kochwa’ yajal.
Kach’ujki’k e me’yn irob’ kochwa’ turu yi tuk’ot kochwa’ yajal.
Kakanwi’k taka e ojronerob’ ira:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
E pak’ab’: a’tyob’, awayanob’, awyob’, amokranob’, akuxnob’, arwob’, achonmob’, ab’ixk’ob’, apatnob’, achwob’, atob’, apchob’.
'''Kakanwi’k taka e ojronerob’ ira:'''
'''E pak’ab’: a’tyob’, awayanob’, awyob’, amokranob’, akuxnob’, arwob’, achonmob’, ab’ixk’ob’, apatnob’, achwob’, atob’, apchob’.'''
Uyub’i kache ub’an taka e u’t tzikma’r
Uyub’i kache ub’an taka e u’t tzikma’r
Patna’r: Inb’ijnu yi inpatna nib’ajner:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (154).png|center|400px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
'''Patna’r: Inb’ijnu yi inpatna nib’ajner:'''
Inb’ijnu tuk’a inche tama tuno’r e ajk’in yi intz’ijb’a ta nijun.
Inb’ijnu tuk’a inche tama tuno’r e ajk’in yi intz’ijb’a ta nijun.
Nakpat u’nsta tuk’a ojroner a’xin b’ajxan yi e mojr xe’ a’xin tu pat, b’an tu k’a’pa’rir.
Nakpat u’nsta tuk’a ojroner a’xin b’ajxan yi e mojr xe’ a’xin tu pat, b’an tu k’a’pa’rir.
Sajkan kochwa’ twa’ aturb’a uk’ab’a’.
Sajkan kochwa’ twa’ aturb’a uk’ab’a’.
4.8 E AJKANWA’R UNA’TA UYOKIR E AJK’INAR
Ya’ ak’a’pes o’sta irsen awajkanseyaj, jay ib’utz ache.
Establece secuencias temporales
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|75px]]
'''kapatna Komon:'''
Kacheksu taka inte’ me’yn, ta inte’ noj-jun kochwa’ achekta inte’ yar te’ tya’; akuxpa, ach’i’, ob’oro yi achamay, k’ani twa’ awa’re tuk’ot kochwa’ yaja’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|75px]]
'''Inpatna ta nyo’tot:'''
*Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e patna’r xe’ uche nitu’ tama tuno’r e ajk’in.
*Nakpat o’sta a’xin tuk’a patna’r uche b’ajxan xe’ a’xin nakpat yi b’an tya’ ak’otoy uk’a’pa’rir e patna’rob’ xe’ uche.
*K’ani twa’ acheksu tu’t apya’rob’ yi tu’twa’ awajkanseyaj twa’ awira jay war ikano.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
==4.8 E AJKANWA’R UNA’TA UYOKIR E AJK’INAR===
Establece secuencias temporales
Erer akanse kochwa’ turu jab’a’rir taka e ajkanwa’rob’ b’an kochwa’ e:
Erer akanse kochwa’ turu jab’a’rir taka e ajkanwa’rob’ b’an kochwa’ e:
Kone’r, sajmi, wartokto, e’raxix, akb’i, cha’b’i, uxi’, a’mb’i, cha’jab’i, yi mojrixix. E’ra inb’utz tama ayan me’yra pak’ab’ ma’chi’x uk’anpesob’.
'''Kone’r, sajmi, wartokto, e’raxix, akb’i, cha’b’i, uxi’, a’mb’i, cha’jab’i,''' yi mojrixix. E’ra inb’utz tama ayan me’yra pak’ab’ ma’chi’x uk’anpesob’.
Tz’ijb’an tama e tz’ijnib’te’ kochwa’ turu uyokir ajk’inar.
Tz’ijb’an tama e tz’ijnib’te’ kochwa’ turu uyokir ajk’inar.
Chen kora b’ijnusyaj taka uyokir e ajk’inob’, twa’ e ajkanwa’r una’ta kochwa’ ak’anpespa.
Chen kora b’ijnusyaj taka uyokir e ajk’inob’, twa’ e ajkanwa’r una’ta kochwa’ ak’anpespa.
K’ajtin taka e ajkanwa’r inte’ numer tya’ aro’npa tuno’r ojronerob’ xe’ kachekswi’x tichan.
K’ajtin taka e ajkanwa’r inte’ numer tya’ aro’npa tuno’r ojronerob’ xe’ kachekswi’x tichan.
Uyub’i awakta e patna’r ub’an, twa’ uyub’yob’ taka utatob’ mojrix uyokir e ajk’inar.
Uyub’i awakta e patna’r ub’an, twa’ uyub’yob’ taka utatob’ mojrix uyokir e ajk’inar.
Aren twa’ uche inte’ tz’ijb’ayaj tya’ uk’anpesob’ e ojroner xe’ uyub’yob’ taka utatob’ tama uyajk’inar e jab’.
Aren twa’ uche inte’ tz’ijb’ayaj tya’ uk’anpesob’ e ojroner xe’ uyub’yob’ taka utatob’ tama uyajk’inar e jab’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
E ajkanwa’r ukani uyokir e ajk’inar.
E ajkanwa’r ukani uyokir e ajk’inar.
Una’ta uk’anpes tya’ o’jron taka upya’rob’.
INKOJT IXIK
Una’ta uk’anpes tya’ o’jron taka upya’rob’.
'''INKOJT IXIK'''
Kone’r a’xin anumuy inte’ nixi’ kilis, cha’yi inkojt ixik, uya’re unoya, inb’ak’ajr che unoya tamar taka ke’ e job’ akilisran ub’an, ma’chi uyub’i ka’ti nakpatix xe’ numuy, utijrs kawe’rir yi kab’aker.
Kone’r a’xin anumuy inte’ nixi’ kilis, cha’yi inkojt ixik, uya’re unoya, inb’ak’ajr che unoya tamar taka ke’ e job’ akilisran ub’an, ma’chi uyub’i ka’ti nakpatix xe’ numuy, utijrs kawe’rir yi kab’aker.
Tar e yaja’, e’raxix inxin intares nija’, e’ra ma’chito’ anumuy e kilis uk’anto uyajk’inar twa’ anumuy.
Tar e yaja’, e’raxix inxin intares nija’, e’ra ma’chito’ anumuy e kilis uk’anto uyajk’inar twa’ anumuy.
Tuno’r e ja’ xe’ akerejb’a akb’i k’ani umajka’r twa’ ma’chi akilisran, twa’ uyub’i ko’ychi yi ma’tuk’a kanumer cha’yi unoya e ixik.
Tuno’r e ja’ xe’ akerejb’a akb’i k’ani umajka’r twa’ ma’chi akilisran, twa’ uyub’i ko’ychi yi ma’tuk’a kanumer cha’yi unoya e ixik.
Inpatna Nib’ajner:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
'''Inpatna Nib’ajner:'''
4.9 UTAJWI UYOKIR E OJRONER
*Inpejka cha’yajr e tz’ijb’ayaj xe’ turu tichan.
*Intz’ijb’a ta nijun.
*Inxab’i tuno’r uyokir e ajk’inar xe’ intajwi tama e tz’ijb’ayaj xe’ inpejki’x.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.9 UTAJWI UYOKIR E OJRONER===
Realiza inferencias
Realiza inferencias
K’ani irna’r jay tama e kanseyaj xe’ war ache’npa e ajkanwa’r war ucha’mi yi war ub’ijnu tama uyokir e ojroner xe’ war akanse.
K’ani irna’r jay tama e kanseyaj xe’ war ache’npa e ajkanwa’r war ucha’mi yi war ub’ijnu tama uyokir e ojroner xe’ war akanse.
K’ani twa’ awira jay maja’x intaka war utz’ijb’a tama jun yi ma’chi utajwi uyokir e kanwa’r.
K’ani twa’ awira jay maja’x intaka war utz’ijb’a tama jun yi ma’chi utajwi uyokir e kanwa’r.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
E ajkanwa’r ukani kochwa’ twa’ utajwi uyokir tante’ ojroner una’ta uyajk’u ub’ijnusyaj tama inte’ ojroner xe’ war ukani.
E ajkanwa’r ukani kochwa’ twa’ utajwi uyokir tante’ ojroner una’ta uyajk’u ub’ijnusyaj tama inte’ ojroner xe’ war ukani.
Kak’ajti taka taka e ajkanseyaj, twa’ upejku’t inte’ pejksaj; b’an kochwa’ e’ra.
Kak’ajti taka taka e ajkanseyaj, twa’ upejku’t inte’ pejksaj; b’an kochwa’ e’ra.
Nakpat katz’ijb’a ti kajun
Nakpat katz’ijb’a ti kajun
EL K’AJK
'''EL K’AJK'''
E Miguel yi e Pedro ayan ani me’yra uyak’achob’, tuno’r e ajk’in ani uwe’se, uch’aki ani ub’an e si’ twa’ ut’oryob’ e k’ajk twa’ ub’ajnob’ upob’.
E Miguel yi e Pedro ayan ani me’yra uyak’achob’, tuno’r e ajk’in ani uwe’se, uch’aki ani ub’an e si’ twa’ ut’oryob’ e k’ajk twa’ ub’ajnob’ upob’.
Ta inyajr e ch’om maxtak, kay a’syob’ taka e k’ajk xe’ ut’oryob’. Nakpat xe’ k’a’pa asyob’ taka e k’ajk uwirob’ uyak’achob’ xe’ k’a’pa tob’ob’ umen e b’ajk’ut.
Ta inyajr e ch’om maxtak, kay a’syob’ taka e k’ajk xe’ ut’oryob’. Nakpat xe’ k’a’pa asyob’ taka e k’ajk uwirob’ uyak’achob’ xe’ k’a’pa tob’ob’ umen e b’ajk’ut.
Uyotot war ani apuruy, e Miguel yi e Pedro lok’oy ajnyob’ ub’an, taka e ak’ach najtir.
Uyotot war ani apuruy, e Miguel yi e Pedro lok’oy ajnyob’ ub’an, taka e ak’ach najtir.
E otot puruy tamar taka kochwa’ e ja’ ma’tuk’a, tuno’r e arak’ k’a’pa chamay umen e wina’r, e otot puruy umen xe’ war asyob’ taka e k’ajk.
E otot puruy tamar taka kochwa’ e ja’ ma’tuk’a, tuno’r e arak’ k’a’pa chamay umen e wina’r, e otot puruy umen xe’ war asyob’ taka e k’ajk.
Inpatna nib’ajner:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
Nakpat xe’ inpejki’x e numer xe’ turu tichan, inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar tama nijun.
Nakpat xe’ inpejki’x e numer xe’ turu tichan, inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar tama nijun.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
#¿Tuk’a uk’ab’ob’ e ch’om maxtak xe’ ak’ab’ajsenpa tama e numer xe’ kapejku’t?
#¿Tuk’a ab’ijnu tama e numer xe’ apejku’t?
#¿Tu’ka kanseyaj uyajk’e’t e numer ira?.
4.10 Una’ta kochwa’ ak’otoy ak’a’pa e kanwa’r
#¿ Tuk’a twa’ merer ka’si taka e k’ajk’?.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.10 Una’ta kochwa’ ak’otoy ak’a’pa e kanwa’r===
Establece conclusiones
Establece conclusiones
Tama tuno’r patna’r xe’ ne’t awakta taka e ajkanwa’r, uk’ani twa’ awira jay war ulok’se uyokir ub’ijnusyaj tama e patna’r xe’ uche.
Tama tuno’r patna’r xe’ ne’t awakta taka e ajkanwa’r, uk’ani twa’ awira jay war ulok’se uyokir ub’ijnusyaj tama e patna’r xe’ uche.
E’ra uyub’i ache’npa tz’ijb’ab’ir u’t o’ k’ajtb’ir u’t tama inte’ k’ajtsaj o’ numer xe’ anumuy tama kab’ixirar.
E’ra uyub’i ache’npa tz’ijb’ab’ir u’t o’ k’ajtb’ir u’t tama inte’ k’ajtsaj o’ numer xe’ anumuy tama kab’ixirar.
K’a’jtin taka e ajkanwa’r inte’ numer xe’ anumuy tya’ turu o’ tama inte’xy ojroner.
K’a’jtin taka e ajkanwa’r inte’ numer xe’ anumuy tya’ turu o’ tama inte’xy ojroner.
chen e patna’r ub’an twa’ upojrob’ tama e tzejpjun o taka ajk’oter pak’ab’ xe’ una’tob’ kochwa’ e uchekta’r e ch’ortyob’.
chen e patna’r ub’an twa’ upojrob’ tama e tzejpjun o taka ajk’oter pak’ab’ xe’ una’tob’ kochwa’ e uchekta’r e ch’ortyob’.
K’ajtin twa’ utz’ijb’ tu’junob’ yi utz’ijb’ikob’ uxte’ b’ijnusyaj xe’ ub’ijnwob’ tama uchekta’r e Ch’ortyob’.
K’ajtin twa’ utz’ijb’ tu’junob’ yi utz’ijb’ikob’ uxte’ b’ijnusyaj xe’ ub’ijnwob’ tama uchekta’r e Ch’ortyob’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
E ajkanwa’r una’ta uyajk’u ub’ijnusyaj tante’ tz’ijb’ayaj pejk jun xe’ uche.
E ajkanwa’r una’ta uyajk’u ub’ijnusyaj tante’ tz’ijb’ayaj pejk jun xe’ uche.
Una’ta ti’n uk’a’pa’rir e ojroner xe’ war upejka.
Una’ta ti’n uk’a’pa’rir e ojroner xe’ war upejka.
Inpatna nib’ajner:
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (159).png|center|250px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
4.11 Uk’anpes e tzejpjun twa’ upojro mojr kanwa’r
*Intz’ijb’a ta nijun e ojroner xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.
*Insajkan te’sajknib’ ojroner o’ taka e ajna’tanyaj pak’ab’ yi taka nitatob’, twa’ inna’ta uyokir e ojronerob’.
*Nakpat inwirse e ajkanseyaj
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.11 Uk’anpes e tzejpjun twa’ upojro mojr kanwa’r===
Utiliza de obras de consulta y otras obras de referencia
Utiliza de obras de consulta y otras obras de referencia
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e tzejpjunob’, e tz’ijb’ xe’ turu tu‘yuxinar, tuno’r uyokir xe’ uk’eche tama e sakmayaj yi kochwa’ twa’ akay akay usikb’ob’ tuno’rxi’x kanwa’r twa’ una’tanwa’rob
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e tzejpjunob’, e tz’ijb’ xe’ turu tu‘yuxinar, tuno’r uyokir xe’ uk’eche tama e sakmayaj yi kochwa’ twa’ akay akay usikb’ob’ tuno’rxi’x kanwa’r twa’ una’tanwa’rob
Ub’in taka e ajkanseyaj jay ayan tuk’a ma’chi ketpa ta ajor.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
Ub’in taka e ajkanseyaj jay ayan tuk’a ma’chi ketpa ta ajor.
Turb’an ab’a twa’ akani kochwa’ twa’ ak’anpes e tzejpjunob’ taka awajkanseyaj
Turb’an ab’a twa’ akani kochwa’ twa’ ak’anpes e tzejpjunob’ taka awajkanseyaj
4.12 Uk’anpes e tz’ijb’ab’ir jun xe’ alok’esna.
Kanwe’n awajk’u ab’ijnusyaj ta inte’ pejkjun xe’ ache.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
*Nib’ajner inxin ta t’ab’esnib’jun yi inpojro kochwa’ chekta e winik tu’jor e rum
*Intz’ijb’a ta nijun yi inwirse e ajkanseyaj.
*Ta inte’yx jun intz’ijb’a a’xin inte’ chuchu’ ojroner tama uchekta’r e winik.
*Nakpat intz’ijb’a taka niwojroner xe’ ne’n inb’ijnu tama uchekta’r winik tu’jor e rum.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (161).png|center|250px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.12 Uk’anpes e tz’ijb’ab’ir jun xe’ alok’esna.===
Utiliza publicaciones periódicas: periódico, semanario, boletín, revista, revistas especializadas
Utiliza publicaciones periódicas: periódico, semanario, boletín, revista, revistas especializadas
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e junob’ xe’ akay achojna ajk’in ajk’in taka me’ya tz’ijb’ayaj.
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e junob’ xe’ akay achojna ajk’in ajk’in taka me’ya tz’ijb’ayaj.
*Ajk’un tuno’r ana’tanwa’r tama uk’anpesna’r e tz’ijb’ab’ir junob’.
*Kansen e maxtak kochwa’ twa’ uk’anpes e tz’ijb’ab’ir junob’ tama inte’ sajkmayaj.
*K’anpes e jun xe’ uk’ab’a’ kayuxinar .
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (162).png|center|250px]]
Ukani uk’anpes e junob’ xe’ ukojko me’yra tz’ijb’ayaj.
Ukani uk’anpes e junob’ xe’ ukojko me’yra tz’ijb’ayaj.
4.13 UPEJKSAJ E CHUCHU’ OJRONEROB’ XE’ INB’UTZ
*Akano usajka me’yra kanwa’rob’ tama e junob’ xe’ che’npi’x ti kawojroner.
*Una’ta tuk’a twa’ uk’anpes e tz’ijb’ayajob’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''Chankojto’n kapatna:'''
*Taka nipya’rob’ intz’ijb’a inte’ jun tya’ achekta upatna’rir yi, utwa’chir ub’ixirar e ixiktak, uyub’i ak’anpes e jun xe’ uk’ab’a’ kayuxinar, ub’ijrar te 169 tu’pater b’ojb’ir ixiktak, twa’ ana’ta utwa’chir xe’ ukojkob’ tama ub’ixirarob’.
*Nakpat k’ajtin tu’t apya’rob’ xe’ war akanwob’ takare’t yi taka e ajkanseyaj.
*Taka e ajkanseyaj o’stan inte’ jun, tya’ achekta tuno’r e inb’utzir xe’ ne’t ak’ani acheksu tu’pater e ixik.
*Xurik tama e jun tya’ achektob’ ume’yn e ajpatna’rob’ ixiktak, yi takb’un ta inte’ jun nojta’, ajk’un ab’ijnusyaj tama e me’ynob’ yi tuk’a uyub’i kache twa’ acheksunar utwa’chir e ixiktak.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.13 UPEJKSAJ E CHUCHU’ OJRONEROB’ XE’ INB’UTZ===
Lectura de párrafos, relato corto, consejos, resúmenes, leyenda, biografía
Lectura de párrafos, relato corto, consejos, resúmenes, leyenda, biografía
Kansen upejka e tz’ijb’ayaj xe’ inb’utz taka e ajkanwa’rob’.
Kansen upejka e tz’ijb’ayaj xe’ inb’utz taka e ajkanwa’rob’.
K’ajtin taka e ajkanwa’rob’ chuchu’ ojronerob’ xe’ uyakta me’yra b’ijnusyaj.
K’ajtin taka e ajkanwa’rob’ chuchu’ ojronerob’ xe’ uyakta me’yra b’ijnusyaj.
Irsen ta inte’ jun kochwa’ twa’ ukanyob’ uchu’resob’ tz’ijb’ayajob’ tama inte’ k’ajtsaj. Kansen ub’an kochwa’ twa’ uyusta uchekta’rir ub’ixirar unumer e pak’ab’.
Irsen ta inte’ jun kochwa’ twa’ ukanyob’ uchu’resob’ tz’ijb’ayajob’ tama inte’ k’ajtsaj. Kansen ub’an kochwa’ twa’ uyusta uchekta’rir ub’ixirar unumer e pak’ab’.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
Akani apejku’t e chuchu’ ojronerob’ xe’ inb’utz b’an kochwa’ e k’ub’seyaj, numerob’, k’ajtsaj.
Akani apejku’t e chuchu’ ojronerob’ xe’ inb’utz b’an kochwa’ e k’ub’seyaj, numerob’, k’ajtsaj.
Patna’r:
Inpejka e chuchu’ ojronerob’ xe’ achekta ejmar.
'''Patna’r:'''
Inpejka e chuchu’ ojronerob’ xe’ achekta ejmar.
Nakpat intz’ijb’a ta nijun.
Nakpat intz’ijb’a ta nijun.
E kanseyaj te Ch’orti’
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
'''E kanseyaj te Ch’orti’'''
Ukanwa’r tama kawojroner uyajk’o’n me’yra na’tanyaj, katuran taka inte’ inb’utzir tama uyototir e kanseyaj, no’n katza’y tamar taka ke’ kawajkanseyaj tama kawojroner ukansyo’n, tar ixto no’n katza’y me’yra.
Ukanwa’r tama kawojroner uyajk’o’n me’yra na’tanyaj, katuran taka inte’ inb’utzir tama uyototir e kanseyaj, no’n katza’y tamar taka ke’ kawajkanseyaj tama kawojroner ukansyo’n, tar ixto no’n katza’y me’yra.
E tz’unun
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (165).png|center|250px]]
'''E tz’unun'''
Yar e mut xe’ uk’ab’a’ tz’unun kawira ach’u’wanob’ tama e nichirob’ utz’wob’ e chab’ tamar, yixto e’ra ja’x ub’ixirar e yar e mut ira, b’an aktana umen e katata’.
Yar e mut xe’ uk’ab’a’ tz’unun kawira ach’u’wanob’ tama e nichirob’ utz’wob’ e chab’ tamar, yixto e’ra ja’x ub’ixirar e yar e mut ira, b’an aktana umen e katata’.
Cheke ja’xir ketpa twa’ uyuch’i e chab’ tamar taka ke’ uk’ub’se e Katata’ tya’ eb’tana i’xin uche inte’ sakarb’ir xe’ arena umen e katata’, ja’xir wa’kchetaka a‘xin yi wa’kchetaka tari taka e eb’tayaj, ob’ya’n a’yi, tar ixto aktana kochwa’ yaja’.
Cheke ja’xir ketpa twa’ uyuch’i e chab’ tamar taka ke’ uk’ub’se e Katata’ tya’ eb’tana i’xin uche inte’ sakarb’ir xe’ arena umen e katata’, ja’xir wa’kchetaka a‘xin yi wa’kchetaka tari taka e eb’tayaj, ob’ya’n a’yi, tar ixto aktana kochwa’ yaja’.
K’ub’seyajir
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166.1).png|center|250px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166).pngg|right|150px]]
'''K’ub’seyajir'''
<poem>
E tze’ner, inb’utz,
E tze’ner, inb’utz,
Ja’x kochwa’ uwarar e k’in.
Ja’x kochwa’ uwarar e k’in.
Me’yra ik’ar xe’ b’ojb’ir,
Me’yra ik’ar xe’ b’ojb’ir,
Ja’x inte’ tz’akoner xe’ inb’utz
Ja’x inte’ tz’akoner xe’ inb’utz
Ja’x e b’ixirar twa’ inkojt pak’ab’.
Ja’x e b’ixirar twa’ inkojt pak’ab’.
Komon taka e ajkanseyaj:
</poem>
Ko’sta mojr ojronerob’ yi katz’ijb’a ti kajun.
'''Komon taka e ajkanseyaj:'''
Ko’sta mojr ojronerob’ yi katz’ijb’a ti kajun.
Kame’ynes e k’ajtsaj xe’ kache.
Kame’ynes e k’ajtsaj xe’ kache.
4.14 TZ’USTAKA INPEJKA E AROB’SAJ YI E K’AY
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
===4.14 TZ’USTAKA INPEJKA E AROB’SAJ YI E K’AY===
Lectura oral y silenciosa de poemas y cantos
Lectura oral y silenciosa de poemas y cantos
B’ajxan ajk’un uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e pejksaj tama e arob’saj yi e k’ay.
B’ajxan ajk’un uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e pejksaj tama e arob’saj yi e k’ay.
K’ani twa’ awaryob’ tuk’ot twa’ uche’npa e’ra tz’utstaka, tuk’a ub’ijnusyaj upejkna’r e jun taka e unak’u’tob’ yi tuk’a twa’ ache’npa e pejksaj arob’ir arob’ir.
K’ani twa’ awaryob’ tuk’ot twa’ uche’npa e’ra tz’utstaka, tuk’a ub’ijnusyaj upejkna’r e jun taka e unak’u’tob’ yi tuk’a twa’ ache’npa e pejksaj arob’ir arob’ir.
Ukani tuk’a twa’ akay ache’npa e pejksaj tz’ustaka yi xe’ arob’ir u’t.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
Ukani tuk’a twa’ akay ache’npa e pejksaj tz’ustaka yi xe’ arob’ir u’t.
Jay ayan tuk’a ma’chi ketpa ta jor sutpen o’yb’i taka e ajkanseyaj.
Jay ayan tuk’a ma’chi ketpa ta jor sutpen o’yb’i taka e ajkanseyaj.
Kansen ab’a twa’ ache e arob’saj yi e k’ay.
Inpatna nib’ajner:
Kansen ab’a twa’ ache e arob’saj yi e k’ay.
'''Inpatna nib’ajner:'''
Ch’ama inte’ tzejpjun yi pojron inte’ k’ajtsaj yi arob’ir u’t pejku’t. nakpat tz’ustaka apejku’t taka nak’u’t.
Ch’ama inte’ tzejpjun yi pojron inte’ k’ajtsaj yi arob’ir u’t pejku’t. nakpat tz’ustaka apejku’t taka nak’u’t.
Tya’ achi’x e’ra, tz’ijb’an ta jun xe’ ketpa ta ajor.
Tya’ achi’x e’ra, tz’ijb’an ta jun xe’ ketpa ta ajor.
Irsen e ajkanseyaj yi taka apya’r ajkanwa’r.
Irsen e ajkanseyaj yi taka apya’r ajkanwa’r.
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (167).png|center|250px]]