Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

sin resumen de edición
Línea 1: Línea 1: −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (29).png|center|400px]]
+
{{DISPLAYTITLE:Ojronerob’ (Vocabulario)}}
<div style="color:#000; border:solid 2px #000; width:80%; margin:2em auto 2em auto;">
+
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
==Ub’ijnusyaj e kanwa’r ira ja’x:==
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (29).png|right|250px]]
 +
__TOC__
 +
==Ub’ijnusyaj e kanwa’r ira ja’x==
    
#Ukanwikob’ e maxtak e ojronerob’ tama e ojroner Ch’orti’ . Una’ta ti’n ojroner xe’ ak’anpespa tama uyojroner.  
 
#Ukanwikob’ e maxtak e ojronerob’ tama e ojroner Ch’orti’ . Una’ta ti’n ojroner xe’ ak’anpespa tama uyojroner.  
   
#E maxtak uch’ijse uyokir uyojroner tama xe’ una’ta. Uk’anpes e ojroner xe’ achekta tama uyojronerach.
 
#E maxtak uch’ijse uyokir uyojroner tama xe’ una’ta. Uk’anpes e ojroner xe’ achekta tama uyojronerach.
</div>
  −
  −
  −
==2. Ojronerob’==
     −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
'''Vocabulario'''
      +
<poem>
 
Ch’ujkun ira; twa’ e maxtak ukanyob’ me’yra ojronerob’, uk’ani twa’ ab’orojse a’xin e ojroner. K’ani twa’ akanse kochwa’ twa’ kapejku’t yi kochwa’ twa’ katz’ijb’a.  
 
Ch’ujkun ira; twa’ e maxtak ukanyob’ me’yra ojronerob’, uk’ani twa’ ab’orojse a’xin e ojroner. K’ani twa’ akanse kochwa’ twa’ kapejku’t yi kochwa’ twa’ katz’ijb’a.  
   
Uyub’i akanse taka e me’ynob’ ub’an, twa’ e maxtak utajwyob’ uyokir wa’kchetaka.  
 
Uyub’i akanse taka e me’ynob’ ub’an, twa’ e maxtak utajwyob’ uyokir wa’kchetaka.  
   
K’ani twa’ akanse mojrix ojronerob’, ma’ja’x xe’ achekta taka tz’ijb’ab’ir tama e junob’ twa’ akanse.  
 
K’ani twa’ akanse mojrix ojronerob’, ma’ja’x xe’ achekta taka tz’ijb’ab’ir tama e junob’ twa’ akanse.  
   
Uk’ani twa’ ab’orojse o’ asajka a’xin mojrix ojronerob’.  
 
Uk’ani twa’ ab’orojse o’ asajka a’xin mojrix ojronerob’.  
   
Komon taka awajkanwa’r k’ani twa’ apejku’t inyajr, cha’yajr o’ uxyajr e ojronerob’ te Ch’orti’ twa’ akanyob’ inb’utz.
 
Komon taka awajkanwa’r k’ani twa’ apejku’t inyajr, cha’yajr o’ uxyajr e ojronerob’ te Ch’orti’ twa’ akanyob’ inb’utz.
 
+
</poem>
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|left|75px]]
   
Tya’ e ajknseyaj war ukanse e ojronerob’ k’ani twa’ aturb’a ab’a tama e kanseyaj.  
 
Tya’ e ajknseyaj war ukanse e ojronerob’ k’ani twa’ aturb’a ab’a tama e kanseyaj.  
   
K’ani awejtz’u komon taka e ajkanseyaj. Twa’ alok’oy awaru’t, chen ajk’in ajk’in twa’ atajwi uyokir ukanwa’r e ojronerob’.  
 
K’ani awejtz’u komon taka e ajkanseyaj. Twa’ alok’oy awaru’t, chen ajk’in ajk’in twa’ atajwi uyokir ukanwa’r e ojronerob’.  
   
Ne’t kochwa’ inkojt ajkanwa’r k’ani twa’ asik’b’a a’xin mojrix ojronerob’. Twa’ ach’i’ uyokir akanwa’r te Ch’orti’.  
 
Ne’t kochwa’ inkojt ajkanwa’r k’ani twa’ asik’b’a a’xin mojrix ojronerob’. Twa’ ach’i’ uyokir akanwa’r te Ch’orti’.  
   
Komon taka awajkanseyaj k’ani twa’ apejku’t e ojronerob’ te Ch’orti’, xe’ ja’x xe’ a’xin utakrye’t twa’ akani inb’utz.
 
Komon taka awajkanseyaj k’ani twa’ apejku’t e ojronerob’ te Ch’orti’, xe’ ja’x xe’ a’xin utakrye’t twa’ akani inb’utz.
   −
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|left|75px]]
   
'''Patna’r:'''  
 
'''Patna’r:'''  
   Línea 42: Línea 30:  
Nakpat xe’ k’a’pix kapejku’t e ojronerob’ ira katz’ijb’a tuno’r tikajun.
 
Nakpat xe’ k’a’pix kapejku’t e ojronerob’ ira katz’ijb’a tuno’r tikajun.
   −
tabla pagina 31,32
+
{|style="width:60%; margin:1em auto 1em auto; line-height:12px; font-size:12px"
 +
|-
 +
|style="width:40%;"|
 +
:Atz’am
 +
:Jinaj
 +
:Tun
 +
:Majk’uy
 +
:Malak
 +
:Sasa’ tak’in
 +
:K’ajn
 +
:Kanwa’r
 +
:Kanseyaj
 +
:Chij
 +
:chiki’
 +
:chinam
 +
:kojn
 +
:akb’ar
 +
:jaja’r
 +
:inte’
 +
:k’ay
 +
:k’u’m
 +
:Uxij
 +
:Ater
 +
:patan
 +
:winal
 +
:Xoj
 +
:Winik
 +
:b’ejt
 +
:Ijta’n
 +
:ex
 +
:tichan
 +
:Tu’jam
 +
:Intat
 +
:Chumpi’
 +
:Tanlum
 +
:Me’ynib’
 +
:Ajme’yn
 +
:Tzejpjun
 +
:Sajknib’ ojroner
 +
:Lujpib’rum
 +
:Sojsoj
 +
:injarma
    +
|style="width:40%;"|
 +
:kar
 +
:nar
 +
:otot
 +
:inko’                     
 +
:Inxin
 +
:ja’
 +
:We’r
 +
:chab’
 +
:Wya’r
 +
:ich’i’
 +
:Ta’
 +
:Xex
 +
:jor
 +
:Ik’ar
 +
:k’ab’
 +
:K’anir
 +
:nuk’
 +
:Cha’cha’
 +
:injuch’u
 +
:ink’anpa
 +
:ink’aywi
 +
:ink’opi
 +
:inkano
 +
:inkanse
 +
:inketpa
 +
:Inlok’oy
 +
:inmek’e
 +
:inmuxi
 +
:inna’ta
 +
:inpajri,
 +
:inpak’i
 +
:inpatna
 +
:ka’xin
 +
:k’opot
 +
:ku’m
 +
:ne’n
 +
:nojk’in
 +
:u’nsre
 +
:pojp
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|left|75px]]
+
|style="width:20%;"|
 +
:Akb’ar
 +
:ok
 +
:Sakojpa’r
 +
:o’rpix
 +
:Xemem
 +
:chejchek
 +
:Sakun
 +
:tokar
 +
:Noy
 +
:musik
 +
:Akb’i
 +
:sasa’
 +
:Kone’r
 +
:nak’u’t
 +
:Ejk’ar
 +
:ni’
 +
:Chab’ij
 +
:majtzo’
 +
:rum
 +
:pa’
 +
:sa’
 +
:pak’ma’r
 +
:sit’a’
 +
:tz’ijk
 +
:tz’ikin
 +
:u’t
 +
:ajajya
 +
:ajajcha
 +
:ajajra
 +
:ch’um
 +
:tuk’a
 +
:xep’
 +
:wya’r
 +
:a’kta
 +
:ak
 +
:ak’ach
 +
:k’in
 +
:tinam no’x
 +
|}
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
'''Inpatna nib’ajner:'''  
    
Nib’ajner; intz’ijb’a tuno’r uk’ab’a’ e ayanir xe’ ayan makwi’r nikansenib’, nakpat inwirse e ajkanseyaj.
 
Nib’ajner; intz’ijb’a tuno’r uk’ab’a’ e ayanir xe’ ayan makwi’r nikansenib’, nakpat inwirse e ajkanseyaj.
   −
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|95px]]  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|left|75px]]  
   
'''Inpatna taka nipya’rob’:'''
 
'''Inpatna taka nipya’rob’:'''
 
   
 
   
Línea 57: Línea 166:  
   
 
   
 
Taka e ojronerob’ xe’ katajwi, kache e me’ynob’ tama kajun yi kawirse e ajkanseyaj, nakpat katak’b’u tu’nak’ u’t e kansenib’ twa’ ukanyob’ e mojrob’.
 
Taka e ojronerob’ xe’ katajwi, kache e me’ynob’ tama kajun yi kawirse e ajkanseyaj, nakpat katak’b’u tu’nak’ u’t e kansenib’ twa’ ukanyob’ e mojrob’.
 +
<div style="clear:both"></div>
    +
==Ub’orojseyaj e ojronerob’ xe’ ak’anpespa ti’ko’tot==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
+
''Ampliación de vocabulario por campos semánticos: (estudio del significado de las palabras). Vocabulario relacionado con el ámbito del hogar, dentro del hogar y la familia.''
===2.1 Ub’orojseyaj e ojronerob’ xe’ ak’anpespa ti’ko’tot.===
  −
 
  −
Ampliación de vocabulario por campos semánticos: (estudio del significado de las palabras). Vocabulario relacionado con el ámbito del hogar, dentro del hogar y la familia.  
      
Tara ne’t kochwa’ inkojt ajkanseyaje’t, k’ani twa’ akanse me’yra ojronerob’ xe’ akay kak’anpes ti’ko’tot, taka yar kapya’rach’ xe’ turob’ ti kawejtz’er.  
 
Tara ne’t kochwa’ inkojt ajkanseyaje’t, k’ani twa’ akanse me’yra ojronerob’ xe’ akay kak’anpes ti’ko’tot, taka yar kapya’rach’ xe’ turob’ ti kawejtz’er.  
Línea 68: Línea 177:  
Aren e ajkanwa’r twa’ akay uk’ajtyob’ tuk’a tuk’a ojronerob’ uk’anpesob’ tu’yotob’ taka upya’rob’.
 
Aren e ajkanwa’r twa’ akay uk’ajtyob’ tuk’a tuk’a ojronerob’ uk’anpesob’ tu’yotob’ taka upya’rob’.
   −
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|left|75px]]  
   
B’ijnwe’n kora tuk’a ojronerob’ akay ak’anpes taka apya’rob’ tama awotot.  
 
B’ijnwe’n kora tuk’a ojronerob’ akay ak’anpes taka apya’rob’ tama awotot.  
    
K’ajtin taka awajkanseyaj, twa’ ja’xir utz’ijb’a tama e tz’ijnib’te’, k’ani twa’ ab’ijnu tuk’a b’ijnusyaj uyajk’e’t. Kochwa’ tz’ijb’ab’ir uyokir a’xin.
 
K’ajtin taka awajkanseyaj, twa’ ja’xir utz’ijb’a tama e tz’ijnib’te’, k’ani twa’ ab’ijnu tuk’a b’ijnusyaj uyajk’e’t. Kochwa’ tz’ijb’ab’ir uyokir a’xin.
-----
     −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' maestro enseñando.png|left|75px]]
   
'''Kapatna taka e ajkanseyaj :'''
 
'''Kapatna taka e ajkanseyaj :'''
    
komon taka e ajkanseyaj kapejku’t e ojronerob’ ira yi katuran kab’ijnu jay kak’anpes ti’kotot.
 
komon taka e ajkanseyaj kapejku’t e ojronerob’ ira yi katuran kab’ijnu jay kak’anpes ti’kotot.
   −
tabla pagina 34,35
+
<div style="clear:both"></div>
 +
{|style="width:60%; margin:1em auto 1em auto; line-height:12px; font-size:12px"
 +
|-
 +
|
 +
:Intza’y ture’n
 +
:Ink’aywi
 +
:Intze’ne
 +
:ch’atat
 +
:we’rir ak’ach
 +
:chitam
 +
:pa’
 +
:pik
 +
:katob’i e b’u’r
 +
:wex
 +
:payuj
 +
:winikob’
 +
:ak’ach
 +
:ink’anye’t
 +
:inpojch’a’n
 +
:injuch’u
 +
:inchapi u’t e k’u’m
 +
:inchapi e b’u’r
 +
:a’nsi taka niwijtz’inob’
 +
:inwates nimaxtak
 +
:inxijb’a nijor
 +
:inpatna
 +
:inpak’i e jinaj
 +
:inpak’i e b’u’r.
 +
:inwe’
 +
:inpoki niti’
 +
:inpoki nik’ab’
 +
:inpoki niwalinya
 +
:inpoki e cha’
 +
:inwe’se e wakax
 +
:inwe’se niwak’ach
    +
|
 +
:Kajatz’i e b’u’r
 +
:Katene e kajwe’
 +
:Kajatz’i e nar
 +
:inwates nitz’i’
 +
:a’nti
 +
:ixye’n xane’n
 +
:inpakb’u e ak’ach
 +
:inpakb’u e chunpi’
 +
:inemso u’t e otot
 +
:insajput e b’ujk
 +
:inchapi e kajwe’
 +
:inb’iktes e k’u’m
 +
:inmuxi e kajwe’
 +
:inchojb’a nimaxtak
 +
:inwe’se nimaxtak
 +
:u’nb’i e lajb’a’rob’
 +
:intz’aki nimaxtak
 +
:inmek’e nimaxtak
 +
:inmek’e niwijtz’inob’
 +
:mut
 +
:tz’i’
 +
:mis
 +
:wakax
 +
:chij
 +
:maxtak
 +
:ayan e tejromtak
 +
:ayan e ijch’oktak
 +
:k’ajn.
 +
:inpoki u’t e k’um
 +
:inb’ut’i e ja’
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|left|75px]]  
+
|
''Patna’r ta nyo’tot:''  
+
:Kapochi e nar
 +
:Kajixi e nar
 +
:b’u’r
 +
:inwira niwijtz’inob’
 +
:inch’ab’u e pa’
 +
:nitu’
 +
:nitata’
 +
:nisakun
 +
:niwijtz’inob’
 +
:ninoya
 +
:ninanita
 +
:nik’ojna
 +
:nimama’
 +
:ayan nitumin
 +
:inmani nib’ujk
 +
:injatz’in e  b’u’r
 +
:inwaynes niwijtz’in
 +
:wayanen
 +
:ajnikon
 +
:kormikon
 +
:tze’nikon
 +
:intz’oti e pojp
 +
:inyaj
 +
:tz’aymikon
 +
:inturan
 +
:xanikon
 +
:ink’opi
 +
:intz’ijb’ayan
 +
|}
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]  
 +
'''Patna’r ta nyo’tot:'''
    
Intz’ijb’a ta nijun e k’ab’ob’ e ayanir xe’ achekta ta nyo’tot.
 
Intz’ijb’a ta nijun e k’ab’ob’ e ayanir xe’ achekta ta nyo’tot.
Línea 94: Línea 296:  
Nakpat inwirse niwajkanseyaj yi nakpat incheksu taka nipya’r ajkanwa’rob’ ta inte’ noj jun.
 
Nakpat inwirse niwajkanseyaj yi nakpat incheksu taka nipya’r ajkanwa’rob’ ta inte’ noj jun.
   −
 
+
==E ojroner xe’ Ak’anpespa tama e otot==
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
===2.2 E OJRONER XE’ AK’ANPESPA TAMA E OTOT===
      
Ojroner xe’ uk’anpes tama e ototob’, upatna’rob’ e b’ik’it maxtak najtir e otot, b’an kochwa’ e upatna’rir e rum, uchojb’ana’r e wya’r yi e arak’ob’.  
 
Ojroner xe’ uk’anpes tama e ototob’, upatna’rob’ e b’ik’it maxtak najtir e otot, b’an kochwa’ e upatna’rir e rum, uchojb’ana’r e wya’r yi e arak’ob’.  
   −
Vocabulario relacionado con el ámbito del hogar, tareas infantiles fuera de la casa, por ej. Cuidado y alimentación de animales.  
+
''Vocabulario relacionado con el ámbito del hogar, tareas infantiles fuera de la casa, por ej. Cuidado y alimentación de animales.''
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
Kansen inb’utz e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama e otot, e ojroner xe’ ak’anpespa tama upatna’rir e rum, tama uchojb’anar e wya’r, b’an e ojronerob’ tama uchojb’anar e arak’ob’.  
 
Kansen inb’utz e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama e otot, e ojroner xe’ ak’anpespa tama upatna’rir e rum, tama uchojb’anar e wya’r, b’an e ojronerob’ tama uchojb’anar e arak’ob’.  
    
Cheksun e ojonerob’ xe’ la’rob’ taka tama e intya’ch intya’ch kanseyajob’ ira; twa’ e b’ik’it maxtak ma’chi anajpa tu’jorob’ tuno’r e kanseyaj xe’ war ache.
 
Cheksun e ojonerob’ xe’ la’rob’ taka tama e intya’ch intya’ch kanseyajob’ ira; twa’ e b’ik’it maxtak ma’chi anajpa tu’jorob’ tuno’r e kanseyaj xe’ war ache.
    +
Uk’ajpes tuno’r e ojronerob’ xe’ uk’anpes tama uyotot, tama e otot kansenib’, tama uchojb’anar e wya’r, b’an twa’ arak’ob’.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|left|75px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mamá e hija.png|right|95px]]
Uk’ajpes tuno’r e ojronerob’ xe’ uk’anpes tama uyotot, tama e otot kansenib’, tama uchojb’anar e wya’r, b’an twa’ arak’ob’.
  −
   
Una’ta tuk’a tuk’a ojronerob’ akay uk’anpesob’ e b’ik’it maxtak tama e kanwa’r, yi tama uyotot’.  
 
Una’ta tuk’a tuk’a ojronerob’ akay uk’anpesob’ e b’ik’it maxtak tama e kanwa’r, yi tama uyotot’.  
   −
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mamá e hija.png|75px]]
   
'''Inpatna taka e ajkanseyaj:'''  
 
'''Inpatna taka e ajkanseyaj:'''  
 
Kak’ajti taka e ajkanseyaj twa’ ukansyo’n e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama e otot, tama e patna’r e b’ik’it maxtak najtir e otot , b’an kochwa’ tama e chojb’ana’r e wya’r yi te arak’ob’.  
 
Kak’ajti taka e ajkanseyaj twa’ ukansyo’n e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama e otot, tama e patna’r e b’ik’it maxtak najtir e otot , b’an kochwa’ tama e chojb’ana’r e wya’r yi te arak’ob’.  
   −
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|left|75px]]
   
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e ojroner xe’ ukansyo’n e ajkanseyaj.  
 
Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e ojroner xe’ ukansyo’n e ajkanseyaj.  
    
Inpejka tz’ustaka e ojronerob’ xe’ intz’ijb’ix ta nijun twa’ inkani wa’chetaka.
 
Inpejka tz’ustaka e ojronerob’ xe’ intz’ijb’ix ta nijun twa’ inkani wa’chetaka.
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
==Ojroner xe’ Ak’anpespa tama uyototir e kanseyaj==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
''Vocabulario relacionado con la escuela, dentro del salón de clases, objetos y actividades etc.''
 +
 +
Kansen yar e b’ik’it maxtak, tuno’r e ojroner xe’ akay ak’anpespa tama uyototir e kanseyaj.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (37).png|center|300px]]
 +
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
E ajkanwa’r una’ta tuk’a tuk’a ojroner twa’ uk’anpes tama uyototir e kanseyaj
 +
 +
Una’ta utz’ijb’a e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama uyototir e kanseyaj.
 +
 +
'''B’an kochwa’ e’ra:'''
 +
<div style="width:50%; margin:1em auto 1em auto">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
Chen apatna’r,
 +
turanen tz’ustaka, ub’in xe’ war uk’ajtyob’ apya’rob’,
 +
ma’chi akerejb’a e k’ajnob’,
 +
ma’chi iya’si tama uyajk’ina’r e kanwa’r,
 +
pejkan u’t ajun, tz’ijb’an ajun,
 +
b’ono ame’yn, tzikmen inb’utz,
 +
ma’chi ab’oni intaka ajun,
 +
tuk’a twa’ axab’i ajun,
 +
ma’chi axab’i unak’ e otot,
 +
yin mojrix.
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (38).png|right|200px]]
 +
</div>
 +
</div>
 +
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|95px]]
 +
'''Tuno’ron:'''
 +
 +
Kapejka e ojronerob’ xe’ ajkanseyaj utz’ijb’a tama e tz’ijnib’te’.
 +
 +
Nakpat katz’ijb’a tikajun twa’ kakani.
 +
 +
==Ojroner xe’ ache’npa makwi’r e otot kanseyaj==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
''Vocabulario que se utiliza dentro de la escuela''
 +
 +
Kansen yar e b’ik’it maxtak tuk’a tuk’a ojroner ak’anpespa tama uyototir e kanseyaj.
 +
 +
Ajk’un una’tob’ tuk’a uk’oter e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama uyototir e kanseyaj.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
E ajkanwa’r una’ta uyokir e ojronerob’ xe’ ak’anpespa tama uyototir e kanseyaj.
 +
 +
B’an kochwa’ xe achekta ejmar.
 +
 +
<div style="width:50%; margin:1em auto 1em auto">
 +
<div style="width:30%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
Tz’ijb’an ajun
 +
Pejkun u’t ajun
 +
Turb’an ab’a ta kanwa’r
 +
Turen tz’ustaka
 +
Ayan e maxtak
 +
Ayan k’ajn
 +
K’ani inwirse nijun e ajkanseyaj
 +
K’ani ink’ajti inte’ k’ajtsyaj
 +
K’ani u’nsta e tzejpjunob’
 +
Inchuki nitz’ijb’nib’
 +
Intz’ijb’ayan te Ch’orti’
 +
Inpasi nijun twa’ inpejku’t kora
 +
Katzikma
 +
Kak’aywi taka e ajkanseyaj
 +
Ajk’in ajk’in inpetz’e e jun
 +
Inche me’ynob’ ta nijun
 +
Kawejtz’u e a’kta’r
 +
Inb’oni nijun
 +
Intziki jay kojt maxtak tari ta kanwa’r.
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:70%: float:right;">
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (39).png|right|375px]]
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 +
Inpojro inte’ ojroner, nakpat inche inte’ k’ajtsyaj tamar, unb’i taka e ajkanseyaj kochwa’ ache’npa, tya’ ak’a’pa iche k’ani twa’ inkani yi inwaru’t tu’t nipya’rob’.
 +
 +
==Ojroner ak’anpespa patir e otot kanseyaj==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
''Vocabulario relacionado con el ámbito de la escuela, en el patio, en un día de actos, en una celebración''
 +
 +
Kansen yar e b’ik’it maxtak, tuno’r e ojroner xe’ akay ak’anpespa to’rtinaj patir uyototir e kanseyaj, e ojroner xe’ ak’anpespa tama e nojk’inob’ xe’ ache’npa, twa’ e ajkanwa’r una’ta kochwa’ a’ronpa yi kochwa’ utz’ijb’a tu’jun.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
Upejku’t yi utz’ijb’a tu’jun e ojronerob’ xe’ ak’anpespa to’rtinaj uyototir e kanseyaj yi tama e nojk’inob’ xe’ ache’npa.
 +
 +
Ucheksu tuk’a tuk’a ojronerob’ una’ta xe’ uk’anpes tu’yototir e kanseyaj.
 +
 +
'''Patna’r:'''
 +
Komon taka e ajkanseya kawaru’t e ojronerob’ xe’ tz’ijb’ab’ir ejmar.
 +
 +
'''Ojroner xe’ ache’npa patir e otot kanseyaj:'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
 +
A’sikon e pokpok
 +
A’jnikon
 +
Tob’ikon tu’k’ab’ e te’
 +
Kachi’k e aras te ch’o’k
 +
Kachi’k e aras te mukmayaj
 +
Kachi’k e k’ajtsyaj
 +
ko’ych’i e mox
 +
Katz’iki jay kojt maxtak utares e si’
 +
Kaxuxb’a
 +
Katuran katob’oy
 +
Xe’ me’yra nojto’n katzori e maxtak
 +
Katakre e ajkanseyaj
 +
Kameso e o’rtinaj uyototir e kanseyaj.
 +
Ko’ych’i e ja’
 +
Inchojb’ob’ e b’ik’it maxtak
 +
Inwira twa’ e maxtak ma’chi atz’ojyob’.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 +
Intz’ijb’a ojronerob’ xe’ inpejkix ta nijun yi insutpa inpejku’t tz’ustaka.
 +
 +
'''Cha’te’rtyo’n kapatna:'''
 +
 +
Cha’te’rtyo’n katuran katz’ijb’a mojrxix ojronerob’ xe’ ma’to katz’ijb’a tichan, nakpat kawirse e ajkanseyaj.
 +
 +
==ojroner xe’ ak’anpespa te morwa’r, te chonma’rob’, ente’yx==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
''Vocabulario relacionado con el ámbito de la comunidad, en el mercado, en la plaza, en la terminal de buses e iglesia.''
 +
 +
Kansen utz’ijb’ob’ yi upejkob’ tuno’r ojroner xe’ akay uk’anpesob’ tama umorwa’rob’, te chinam, te chonma’rirob’, xe’ uk’anpesob’ tama e xantib’, tama uyototir e Katata’, twa’ una’tob’ tuno’rxix ojronerob’ xe’ inb’utz.
 +
 +
Ch’ujkun jay e ajkanwa’r una’tob’ uchekswob’ jay ayan e ojronerob’ xe’ la’rob’taka ak’anpespa tama e turerob’ ira yi jay war ukanyob’ utz’ijb’ob’.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (42).png|center|400px]]
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
E ajkanwa’r una’ta upejku’t yi utz’ijb’a tuno’r e ojronerob’ xe’ e ajkanseyaj ukanse.
 +
 +
Una’ta tuk’a tuk’a ojronerob’ la’rob’ taka utz’ijb’ana’r yi b’an bijnusyaj uyajk’o’n.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' maestro enseñando.png|right|95px]]
 +
'''Patna’r:'''
 +
 +
Komon taka e ajkanseyaj kapejka e ojronerob’ xe’ war uwirsyo’n.
 +
 +
Nakpat katz’ijb’a tikajun yi kasutpa kapejku’t
 +
 +
{| class="wikitable" width="60%" style="margin:1em auto 1em auto; clear:both"
 +
|-valign="top"
 +
! style="width:40%"| Ojroner xe’ Ak’anpespa tama e morwa’r
 +
! style="width:40%" colspan="2"| Ojroner xe’ ak’anpespa tama e chonma’rob’ de Logros
 +
! style="width:20%"| Ojroner xe’ ak’anpespa tya’ turob’ e ajk’ech xantib’
 +
 +
|-
 +
|Ja’x e: 
 +
|colspan="2"|Ak’ani ka amani e:
 +
|
 +
 +
|-
 +
| E ixiktak apojch’a’nob’
 +
|kene’
 +
|Tz’upum
 +
|Tya’ ixin
 +
 +
|-
 +
|Ub’ejrwob’ e ja’
 +
|yujy, 
 +
|Xyab’
 +
|Tya’ ik’otoy
 +
 +
|-
 +
|E winikob’ uyustob’ uyototir
 +
 +
e kanseyaj
 +
|xanab’
 +
|Atz’am
 +
|Tya’ war iyo’pa
 +
 +
|-
 +
|E pak’ab’ uyustob’ e b’i’r
 +
|chab’
 +
|Sukchij
 +
|Jayte’ atujri
 +
 +
|-
 +
|E pak’ab’ uyosyob’ e ja’.
 +
|Pe’ych
 +
|Tz’ijnib’
 +
|Tara taka inketpa
 +
 +
|-
 +
|E winikob’ upajnyob’ e rum
 +
|E ixim
 +
|Tanchij
 +
|T’ab’enik ka’xix
 +
 +
|-
 +
|E pak’ab’ umorojse ub’ob’
 +
|B’u’r
 +
|Wex
 +
|Jay kojt a’xyob’ 
 +
 +
|-
 +
|E winikob’ upak’yob’ e te’
 +
|Ich
 +
|Payuj
 +
|Tya’ e’kmay
 +
 +
|-
 +
|E pak’ab’ uyustob’ e b’u’r
 +
|B’ujk
 +
|B’itor
 +
|
 +
 +
|-
 +
|E pak’ab’ uwinyob’ e k’opot
 +
|Pojp
 +
|Chikarar
 +
 +
 +
|-
 +
|Upak’yob’ e nar
 +
|Chijr
 +
|Aranxex
 +
 +
 +
|-
 +
|upak’yob’ e b’u’r
 +
|Semet 
 +
|Chiki’
 +
 +
 +
|-
 +
|Atakarsanob’  tya’ uchob’
 +
|
 +
|
 +
|
 +
 +
|-
 +
| Uyototob’
 +
|Pajpaj
 +
|Tz’akoner
 +
|
 +
 +
|-
 +
|E pak’ab’ axanob’ ta b’i’r
 +
|Ujtz’ub’
 +
|Tinam
 +
|
 +
 +
|-
 +
|Ojronob’ 
 +
|Xep
 +
|Tz’i
 +
jb’nib’ 
 +
|
 +
 +
|-
 +
|Awarob’
 +
|Kar
 +
|We’r ak’ach 
 +
|
 +
 +
|-
 +
|Axuxb’ob’ ta b’i’r
 +
|Is
 +
|Chunpi’ 
 +
|
 +
 +
|-
 +
|E maxtaka ujuryob’ e tun
 +
|Chay
 +
|Ch’akte’ 
 +
|
 +
 +
|-
 +
|
 +
|Pik
 +
|K’ajn
 +
|
 +
 +
|-
 +
|
 +
|B’asarnuk’
 +
|B’ojch’ib’
 +
|
 +
 +
|-
 +
|
 +
|Job’yok
 +
|B’ojnib’
 +
|
 +
|}
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 +
Intz’ijb’a ta nijun e ojronerob’ xe’ inpejkix tichan, tya’ ink’a’pa insutpa inpejku’t tz’ustka.
 +
 +
'''Cha’te’rtyo’n kapatna:'''
 +
 +
Cha’te’rtyo’n katuran kab’ijnu yi katz’ijb’a mojrxix ojronerob’ xe’ ma’to katz’ijb’a tichan, nakpat ka’xin kawirse e ajkanseyaj.
 +
 +
==Ojronerob’ ak’anpespa tama e norwa’r tama uchojb’ana’r e xoyojyojrum==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
''Vocabulario relacionado con el ámbito de la comunidad, clima cuidado de la naturaleza, y del medioambiente; servicios como correo, autoridades locales, municipalidad, lugares turísticos.''
 +
 +
Ukansena’r kochwa’ kochwa’ akay aturanob’ e pak’ab’ob’ tama e morwa’rob’, acheksu ub’an turu uyokir e ajk’inob’ jay insis, jay e’ron e k’in o’ war ak’axi e jaja’r. Kochwa’ uchojb’esob’ e tuno’r e xoyoyoj rum , uk’ani twa’ una’ta uk’ab’a’ e aj-jorirob’ xe’ ayan tama e morwa’rob’ yi te chinamob’.
 +
 +
Una’ta uk’anpes e ojroner xe’ ak’anpespa tama e morwa’r, b’an tama uchojb’ana’r e xoxoyojrum.
 +
 +
Una’ta uya’re tuk’a tuk’a ojronerob’ ak’anpespa tama umorwa’rir e pak’ab’ob’ yi tama turerob’ ch’ujksenib’.
 +
 +
E’ra uk’ani uche’na’r twa’ e ajkanwa’r ak’otoy una’ta tuno’r uyokir xe’ ayan tama ujor e rum.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
Una’ta kochwa’ kochwa’ ojronob’ e pak’ab’ob’ ti’ktaka.
 +
 +
Una’ta kochwa’ turu e ajk’inob’, tuk’a ojronerob’ uk’anpesob’ tama e morwa’rob’, tama uchojb’ana’r e xoxoyojrum.
 +
 +
Uk’ek’ojse tuno’r e na’tanyaj xe’ ayan tama amorwa’r, twa’ uch’ijrsena’r a’xin uyokir xe’ tab’ach.
 +
 +
Ucheksu una’tanyaj taka e mojr pak’ab’ xe’ turob’ tama umorwa’r yi taka e najtir pak’ab’ob’.
 +
 +
'''Patna’r:'''
 +
 +
Komon taka e ajkanseyaj.
 +
 +
Katuran kab’ijnu tuk’a tuk’a ojroner ak’anpespa tama e morwa’rir, tama uchojb’ana’r e rum, kochwa’ turu e ajk’in, tuk’a tuk’a patna’rir ayan yi tuk’a ajk’anpa’rob’ ayan ta morwa’r.
 +
 +
Yi katz’ijb’a tama e tz’ijb’nib’te’, nakpat katz’ijb’a tikajun yi kapejku’t uxyajr e tz’ijb’ayajob’ twa’ kakani inb’utz; kochwa’ e’ra:
 +
 +
{| class="wikitable" width="60%" style="margin:1em auto 1em auto" id="Competencia 1"
 +
|-valign="top"
 +
! style="width:25%"| Ojroner tama uchojb’ana’r e rum
 +
! style="width:25%"|Ojroner kochwa’ turu e ajk’in
 +
! style="width:25%"|Ojroner tama e patna’rir xe’ ayan
 +
! style="width:25%"|Ojroner tama tuk’a ajk’anpa’rob’ ayan
 +
 +
|-
 +
|style="height:100px;"|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|}
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|90px]]
 +
'''Ta nyo’tot:'''
 +
 +
Tya’ ink’otoy ta nyo’tot ink’ajti taka tatob’ xe’ inkani sajmi.
 +
 +
Nakpat xe’ ink’ajti takarob’, u’nb’i mojr ojronerob’ xe’ una’tob’ tu’pater xe’ ink’ajti, ejk’ar inkanse e mojr nipya’rob’ tama xe’ inche.
 +
 +
==Ub’orojsena’r e ojroner twa’ uyustana’r e ojronerob’==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
''Ampliación de vocabulario por formación de palabras y familias de palabras. DERIVACIÓN''
 +
 +
Uch’ijse uyokir utz’ijb’nar e ojronerob’, xe’ la’rob’ taka.
 +
 +
Areni’k ti’in uyokir e ojroner xe’ la’rob’ taka.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
Akano utz’ijb’a e ojronerob’ xe’ la’rob’ taka uyokir yi intya’ch ub’ijnusyaj
 +
Akano kochwa’ kochwa’ e topot tz’ijb’ayajob’ tama kawojroner xe’ la’rob’ taka.
 +
 +
'''Taka e ajkanseyaj:'''
 +
Kak’ajti takar twa’ ukansyo’n kochwa’ uyokir e ojroner xe’ la’r akay uyokir
 +
 +
utz’ijb’ayaj; b’an kochwa’ e’rob’:
 +
 +
{|class="wikitable" style="width:60%; margin:1em auto 1em auto; clear:both"
 +
|-
 +
|Sakasak 
 +
|
 +
sakmulen, Sakpwe’n, Sakb’u’r
 +
 +
|-
 +
|Chakchak 
 +
|chakpurem, Chakojpa, Chakchakresna
 +
 +
|-
 +
|Tek’e,
 +
|Tejk’a, Tejk’ye’t, Tek’o
 +
|}
 +
 +
'''Cha’te’ryo’n kapatna'''
 +
Cha’te’rtyo’n kasajka mojr ojronerob’, yi katz’ijb’a ti kajun, nakpat kawirse e ajkanseyaj.
 +
 +
==Ukete e ojronerob’ tama uyokir==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
''Comprensión de vocabulario por pautas o claves de contexto''
 +
 +
Ukani e ojronerob’ tama e k’ajtsyaj xe’ akanse.
 +
Uche’nar e kanseyaj xe’ inb’utz, uk’ani twa’ akay apejku’t e chuchu’ ojronerob’ tama e numerob’:
 +
B’an kochwa’ te arak’ob’ twa’ ja’xirob’ akay ub’ijnwob’ tuk’a tuk’a b’ijnusyaj uyajk’u;
 +
Una’ta uk’anpes e topop ojronerob’ tama e k’ajtsyaj.
 +
Ub’in takarob’ tuk’ a tuk’a b’ijnusyaj uyakta e numerob’ ira; b’an kochwa’ e’ra e ajkanwa’r a’xin ukani wa’kchetaka xe’ akanse.
 +
 +
'''E NOJ MIS YI E US'''
 +
<poem>
 +
Ayan ta inyajr, inkojt nixi’ nojmis, ch’a’r awayan,
 +
b’ajk’at taka k’otoy inkojt yar us,
 +
war aji’kna uwich’,
 +
yi e nixi’ nojmis b’ixk’a war k’ijna’r a’yi:
 +
¿Tuk’a wate’t ache tara, taka e nixi’ ji’kna’r ya’x,
 +
tara war inxana inch’ujksan, cha’yi; e us,
 +
¿tuk’at ab’ixk’esen?
 +
 +
Ma’chi ana’ta ke’ ne’n e noj aj-joriren
 +
tama tuno’r e arak’ob’ xe’ ayan tara?.
 +
a’yj, ja, jaaaaaaaa’…., ne’t aj-jorire’t tara,
 +
a’yj sakun, ne’t mok akojko ta jor,
 +
ne’n chuwe’n, ne’n ma’chi inb’akrye’t.
 +
 +
A’.... ¿ma’chi ab’akrye’n?
 +
E’ra i’xin awira chye’n;
 +
a’chpa e nojmis japar uwej,
 +
yi e us ochoy ixin tama uni’,
 +
k’a’pa uk’uxi uni’ e nojmis
 +
¡a’yj!, ¡a’yj! ak’uxi nini’, cha’yi e nojmis
 +
k’a’pa jak’sijma e noj mis,
 +
lok’oy yar e us tu’ni’;
 +
 +
Inyajrix sutpa o’choy tama uchikin.
 +
Inyajrix o’choy tu’chikin ¡A’yj! ¡a’yj! Ak’uxun nichikin
 +
lok’en tare’x lab’ar cha’yi’ e noj mis
 +
k’a’pa k’ujxa, tichan tichan atob’oy
 +
uwarku ub’a tama tuno’r e k’opot;
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (48).png|right|350px]]
 +
Yixto yar e us i’xin wa’n tze’ne uwira najtir
 +
kochwa’ uche e nojmis
 +
che ke’; tya’ war a’jni a’xin
 +
ketpa ch’uwan tama inte’ uchijr am
 +
ya’yi k’a’pa k’ujxa umen e am ub’an;
 +
k’otoyto’ ani inkojt winik
 +
K’anto ani ukorpes e nojmis,
 +
Mixtuk’a uche, warix ak’o’y turu tya’ uwira chamay.
 +
</poem>
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 +
Inpejk’ut inb’utz e ub’syaj, inb’ijnu yi intz’ijb’a uyarob’ir.
 +
 +
*¿ Chi uk’eche ub’a a’ni kochwa’ inkojt aj-jorir te arak’ob’?
 +
*¿Tuk’a k’ani che e noj mis?
 +
*¿Tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n e numer ira?
 +
*¿Chito’ k’ani ani ukorpes e noj mis?
 +
 +
==Uyustana’r e u’t tz’ijb’==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
Ak’ajti kochwa’ kochwa’ a’xin uyokir e u’t tz’ijb’ te ojroner Ch’orti’.
 +
Awajkes b’ajxan e u’t tz’ijb’ twa’ e maxtak ukanyob’ kochwa’ ajka e u’t tz’ijb’ob’.
 +
Tya’ o’yb’i ke’ maxtak uyub’ix uyajkesob’ e u’t tz’ijb’ob’ erer twa’ anumob’ utz’ijb’ob’ tama e tz’ijnib’te’, erer twa’ awira jay inib’utz uchob’.
 +
Nakpat Chen e me’ynob’ takar e u’t tz’ijb’ob’ xe’ war akanse.
 +
K’ani twa’ awira twa’ e ajkanwa’r utz’ijb’a tu’jun xe’ war ukani.
 +
Kansen e cha’te’rti u’t tz’ijb’ ( e b’ik’it yi e k’ob’irik u’t).
 +
Ma’chi twa’ anajpes ke’ inyajrix twa’ akanse kochwa’ ajka e u’t tz’ijb’, taka e maxtak.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
<poem>
 +
Ukani uyajk’na’r e ut’ tz’ijb’ob’.
 +
Upejku’t yi utz’ijb’a e u’t tz’ijb’ob’.
 +
Ukani e cha’te’rti u’t tz’ijb’ (b’ik’it yi e k’ob’irik u’t).
 +
Ukani utz’ijb’a e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ob’.
 +
</poem>
 +
 +
'''Taka e ajkanseyaj:'''
 +
 +
Kak’ajti twa’ ja’xir ukansyo’n e u’t tz’ijb’ ti kawojroner Ch’orti’.
 +
 +
Nakpat no’n katz’ijb’a ti kajun yi kapejku’t uxyayr twa’ kakani inb’utz.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (51).png|center|350px]]
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 +
Inxuri kora b’ik’it jun yi intz’ijb’a e u’t tz’ijb’ tamar, tama inte’ inte’, uyub’i inche b’ik’it yi e k’ob’ir u’t twa’ inkani wa’kchetaka.
 +
 +
Insajka ta e mojr junob’ e u’t tz’ijb’ war inkansena yi intak’b’u ta inte’ jun, nakpat inwirse nipya’rob’ yi wajkanseyaj.
 +
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 +
==Uyustana’r e ojronerob’==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
Tz’ijb’an jo’te’ ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ xe’ war akanse, twa’ e ajknwa’r ukani wa’kchetaka.
 +
Erer twa’ akansen utz’ijb’ob’ e k’ab’ob’ e ayanirob’ taka e u’t tz’ijb’ xe’ akanse.
 +
 +
Kansen tuk’a ojroner a’xin b’ajxan tama xe’ war akanse twa’ uyusta a’xin uyokir e ajkanwa’r.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
Utz’ijb’a yi upejka e ojronerob’ xe’ war akansena
 +
Una’ta uyusta uyokir e ojronerob’ ub’ajnertaka.
 +
Jay ayan tuk’a ma’taka ketpa inb’utz ta jor sutpen o’yb’i taka awajkanseyaj.
 +
 +
'''Taka e ajkanseyaj:'''
 +
 +
Awejtz’u kochwa’ twa’ o’sta uyokir a’xin e ojronerob’ xe’ turu ejmar.
 +
 +
{| class="wikitable" style="width:60%; margin:1em auto 1em auto;"
 +
|-
 +
|<center>'''Ojroner yab’arb’ir u’t'''</center>
 +
|<center>'''Ojroner xe’ Ostab’irix u’t'''</center>
 +
 +
|-
 +
|Ich     
 +
|a'''m ''''
 +
 +
|-
 +
|ja’     
 +
|'''b'''’u’r
 +
 +
|-
 +
|kar     
 +
|'''i'''ch
 +
 +
|-
 +
|am     
 +
|'''j''' a’
 +
 +
|-
 +
|b’u’r     
 +
|'''k '''ar 
 +
 +
|-
 +
|xan     
 +
|'''tz'''utz
 +
 +
|-
 +
|yuru’     
 +
|'''x''' an 
 +
 +
|-
 +
|tzutz     
 +
|'''y'''uru’
 +
|}
 +
 +
Nib’ajner inpatna: U’nsta e ojronerob’  xe’ uyakta e ajkanseyaj takaren, k’ani twa’ inwira kochwa’ a’xin uyokir utz’ijb’ana’r e u’t tz’ijb’ e ojronerob’ xe’ achekta ejmar. Tya’ ak’a’pa inche inwirse e ajkanseyaj twa’ uya’rye’n jay inb’utz inche.tz’i’
 +
 +
{| class="wikitable" style="width:60%; margin:1em auto 1em auto;"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:33%|k’in
 +
 +
lukum
 +
 +
oror
 +
 +
pataj
 +
 +
rum
 +
 +
mamoj
 +
 +
nar
 +
 +
t’ur uk
 +
 +
|style="width:34%|
 +
chay
 +
 +
tata’
 +
 +
xanab’
 +
 +
chunpi’
 +
 +
winik
 +
 +
tz’i’
 +
 +
k’in
 +
 +
lukum
 +
 +
oror
 +
 +
pataj
 +
 +
|style="width:33%|rum
 +
 +
mamoj
 +
 +
nar
 +
 +
t’ur
 +
 +
uk
 +
 +
chay
 +
 +
tata’
 +
 +
xanab’
 +
 +
chunpi’
 +
 +
winik
 +
|}
 +
 +
==Uk’anpesna’r e sajknib’ ojroner==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
 +
''Uso de diccionarios: tres listas de seis palabras cada una, en orden alfabético, dar la instrucción en idioma maya para cómo encontrar una palabra dentro de un orden alfabético).''
 +
 +
B’ajxan twa’ ak’ajti taka e ajkanwa’rob’ kochwa’ twa’ uk’anpesob’ e sajknib’ ojroner, kochwa’ twa’ upojrob’ e ojronerob’ tamar yi twa’ utajwyob’ ub’ijnusyaj e ojronerob’ xe’ awajk’u twa’ upojrob’: e’ra ache’npa twa’ ja’xirob’ ma’chi utajwyob’ intran e kanwa’r ira.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (53).png|center|175px]]
 +
Uk’anpesna’r e sajknib’ ojroner k’ani twa’ una’tob’ ke’ twa’ upojrob’ e ojronerob’, aka’y kochwa’ a’xin uyokir e u’t tz’ijb’ ti kawojroner, b’ajxan a’xin e a, b’, ch, ch’, e, i, j, k..........etc, b’an kochwa’ e’ra tya’ a’xin tya’ ak’otoy uk’a’pa’rir uk’anpesna’r e sajknib’ ojroner.
 +
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 +
Una’ta tuk’a twa’ uk’anpesna’r e '''sajknib’ ojroner.'''
 +
 +
Una’ta kochwa’ a’xin uyokir twa’ upojro e ojronerob’ tamar.
 +
Utz’ijb’a tama ujun tuk’a b’ijnusyaj ukojko e ojronerob’ xe’ war upojro.
 +
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 +
Inpojro tama e sajknib’ ojroner twa’ ina’ta tuk’a k’ani che e ojronerob’ xe’ uyakta e ajkanseyaj takaren.
 +
 +
{| class="wikitable" width="60%" style="margin:1em auto 1em auto" id="Competencia 1"
 +
|-valign="top"
 +
|style="width:16%;"|Aras
 +
 +
Inkano
 +
 +
Ixik
 +
 +
|Jun
 +
 +
Me’ynib’
 +
 +
Tz’ijnib’
 +
 +
|style="width:16%;"|Ik’ar
 +
 +
Jinaj
 +
 +
Mis
 +
 +
|style="width:16%;"|Sa’
 +
 +
Sinam
 +
 +
Tz’i’
 +
 +
|A’kta’r
 +
 +
Jjrya’r
 +
 +
k’ech’uj
 +
 +
|style="width:16%;"|Sojsoj
 +
 +
sojyom
 +
 +
Tzejpjun
 +
|}
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
 +
'''Ta nyo’tot'''
 +
 +
Inche e patna’r xe’ uyakta e ajkanseyaj takaren, e’ra k’ani twa’ o’nsta uyokir a’xin b’an kochwa’ kansene’n, nakpta inpojro te sajknib’ ojroner tuk’a k’ani che, ejk’ar inwirse e ajkanseyaj nipatna’r.
 +
 +
Me’ynib’, ajin, rum, ch’ich’, nichir, lukum,
 +
 +
Lujpib’rum, korma’r, jarma’r, jinaj, k’in, waxik,
 +
 +
Chitam, ak’ach, sojsoj, mam, kar, xoyoyojrum.
 +
 +
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_ch'orti']]