Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

sin resumen de edición
Línea 1: Línea 1: −
{{DISPLAYTITLE:UKEJTA’RIR E
+
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
PEJKSAJ JUN Lectura-(comprensión lectora)}}
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (125).png|right|250px]]
 +
{{DISPLAYTITLE:Ukejta’rir e pejksaj jun Lectura (Comprensión lectora)}}
 
__TOC__
 
__TOC__
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (125).png|center|400px]]
+
==Ub’ijnusyaj e kanwa’r ira ja’x==
 
  −
<div style="color:#000; border:solid 2px #000; width:60%; margin:2em auto 2em auto;">
  −
==Ub’ijnusyaj e kanwa’r ira ja’x:==
   
#E maxtak una’tob’ tuk’a war upejkob’. E ajkanwa’r uk’ub’se xe’ war pejku’t.  
 
#E maxtak una’tob’ tuk’a war upejkob’. E ajkanwa’r uk’ub’se xe’ war pejku’t.  
#Utajwi uyokir e ub’syaj xe’ ache’na takar, tama xe’ war upejku’t.</div>
+
#Utajwi uyokir e ub’syaj xe’ ache’na takar, tama xe’ war upejku’t.
    
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
==UKEJTA’RIR E PEJKSAJ JUN==
  −
  −
Lectura-comprensión lectora
      
E Pejksyaj tara uyub’i ak’anpes chuchu’ numerob’ xe’ anumuy, nakpat ache e ub’syaj taka e ajkanwa’rob’.
 
E Pejksyaj tara uyub’i ak’anpes chuchu’ numerob’ xe’ anumuy, nakpat ache e ub’syaj taka e ajkanwa’rob’.
Línea 31: Línea 26:  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (126).png|center|200px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (126).png|center|200px]]
   −
 
+
'''Kochwa’ ak’ajtmayanob’ ani ixni’x'''  
'''KOCHWA’ AK’AJTMAYANOB’ ANI IXNI’X'''  
      
Che a’yi ixni’x tya’ ak’ajtmayanob’ ani, a’xin e tata’b’irob’ awara’rob’ twa’ e pixamb’ir, tya’ ak’otob’ chenob’ ani, Kochwa’ turo’x, inb’utz, wa’r inte’ ak’ajn ira, turen, chenob’ e ajyum otot; aka’y o’jronob’. Ti’n ixto asub’arir ne’t cha’yi e utata’ e ijch’ok, tarye’n insub’ari nib’a taka niwojroner; aaaa’ o’ b’an; war inwira inte’ o’rak’ab’ yi inte’ o’rayok, war inb’ijnu jay ach’amye’n tu’jam apya’rir, ya’to inb’ijnu cha’yi e ajyum otot.
 
Che a’yi ixni’x tya’ ak’ajtmayanob’ ani, a’xin e tata’b’irob’ awara’rob’ twa’ e pixamb’ir, tya’ ak’otob’ chenob’ ani, Kochwa’ turo’x, inb’utz, wa’r inte’ ak’ajn ira, turen, chenob’ e ajyum otot; aka’y o’jronob’. Ti’n ixto asub’arir ne’t cha’yi e utata’ e ijch’ok, tarye’n insub’ari nib’a taka niwojroner; aaaa’ o’ b’an; war inwira inte’ o’rak’ab’ yi inte’ o’rayok, war inb’ijnu jay ach’amye’n tu’jam apya’rir, ya’to inb’ijnu cha’yi e ajyum otot.
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (127).png|center|250px]]
      
K’anto inxin u’nb’i taka nipya’rob’, ejk’arto’ wate’t, tya’ warix amaxya’n.  
 
K’anto inxin u’nb’i taka nipya’rob’, ejk’arto’ wate’t, tya’ warix amaxya’n.  
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (127).png|right|350px]]
 
Inyajrix k’otoy taka uyojroner, Kochwa’ turo’x cha’yi e ajwara’, aaaa’, ne’t ajchi’, ne’n inb’ajr, war iwar inyo’pa ta nipatna’r, ma’ni ja’x intran e k’opot, ajk’une’n wa’kchetaka inlok’se nipatna’r cha’yi e winik, o’ b’an ka. Ne’n tarye’n tamar taka nixanb’ar cha’yi, o’ b’an ka ojron e ajyum otot, kochwa’ inwarye’t niwijch’ok chuchu’to yi ne’t nojta’ winiketix.
 
Inyajrix k’otoy taka uyojroner, Kochwa’ turo’x cha’yi e ajwara’, aaaa’, ne’t ajchi’, ne’n inb’ajr, war iwar inyo’pa ta nipatna’r, ma’ni ja’x intran e k’opot, ajk’une’n wa’kchetaka inlok’se nipatna’r cha’yi e winik, o’ b’an ka. Ne’n tarye’n tamar taka nixanb’ar cha’yi, o’ b’an ka ojron e ajyum otot, kochwa’ inwarye’t niwijch’ok chuchu’to yi ne’t nojta’ winiketix.
   Línea 57: Línea 49:  
Nakpat intz’ijb’a ta nijun uk’ab’a’ e k’ajtsyaj xe’ k’ajna ta nyo’tot, inb’ijnu tuk’a k’ani uya’ryo’n, incheksu taka ni we’t ajkanwq’i yi inme’ynes ub’an.
 
Nakpat intz’ijb’a ta nijun uk’ab’a’ e k’ajtsyaj xe’ k’ajna ta nyo’tot, inb’ijnu tuk’a k’ani uya’ryo’n, incheksu taka ni we’t ajkanwq’i yi inme’ynes ub’an.
    +
==Uya’re kochwa’ u’t e ub’syaj xe’==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
==Uya’re kochwa’ u’t e ub’syaj xe’==
+
''Responde preguntas directas de respuesta simple''
 
  −
Responde preguntas directas de respuesta simple  
      
Tara k’ani twa’ o’yb’i taka e ajkanwa’r kora ub’syaj twa’ ja’xirob’ uk’ajtyob’ tuk’a.
 
Tara k’ani twa’ o’yb’i taka e ajkanwa’r kora ub’syaj twa’ ja’xirob’ uk’ajtyob’ tuk’a.
Línea 66: Línea 57:  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
Tara ne’t kochwa’ inkojt ajkanwa’r uk’ani twa’r awa’re kochwa’ kochwa’ e ub’syaj xe’ uche e ajkanseyaj takare’t.
 
Tara ne’t kochwa’ inkojt ajkanwa’r uk’ani twa’r awa’re kochwa’ kochwa’ e ub’syaj xe’ uche e ajkanseyaj takare’t.
 +
*¿Tuk’a uk’ajti e pejsyaj xe’ ache tama e jun?
 +
*¿ Tya’ ani turu?
 +
*¿Kochwa’ numuy?
 +
*¿Tuk’ot i’xin?
   −
+
'''E xiximay'''
¿Tuk’a uk’ajti e pejsyaj xe’ ache tama e jun?
  −
 
  −
 
  −
¿ Tya’ ani turu?
  −
 
  −
 
  −
¿Kochwa’ numuy?
  −
 
  −
 
  −
¿Tuk’ot i’xin?
  −
 
  −
 
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
'''E XIXIMAY'''
  −
  −
   
Tama inte’ nojk’in xe’ ache’na, tama uyajk’inir e winal julio, a’rena mukur nojk’in, tama, ma’chi uk’anyob’ twa’ amorojk’i e pak’ab’ob’.  
 
Tama inte’ nojk’in xe’ ache’na, tama uyajk’inir e winal julio, a’rena mukur nojk’in, tama, ma’chi uk’anyob’ twa’ amorojk’i e pak’ab’ob’.  
   Línea 96: Línea 76:  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (130).png|center|250px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (130).png|center|250px]]
    +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
'''Inpatna nib’ajner:'''
  −
   
Inpejku’t e ub’syaj yi inwajk’u nib’ijnusyaj tamar.
 
Inpejku’t e ub’syaj yi inwajk’u nib’ijnusyaj tamar.
 
   
 
   
: a).¿Tuk’at tzakarna ixin e Xiximay umen e winik?  
+
*a).¿Tuk’at tzakarna ixin e Xiximay umen e winik?  
 
+
*b’).¿Tya’ ani turu e Xiximay?  
-----
+
*ch).¿Tuk’a e Xiximay?  
 
+
*ch’).¿Kochwa’ k’a’pa lok’ob’ e ixiktak tya’ war ab’utz’ena uyokob’?
: b’).¿Tya’ ani turu e Xiximay?  
  −
 
  −
------
  −
 
  −
: ch).¿Tuk’a e Xiximay?  
  −
 
  −
------
  −
 
  −
: ch’).¿Kochwa’ k’a’pa lok’ob’ e ixiktak tya’ war ab’utz’ena uyokob’?
  −
 
  −
-----
  −
 
      +
==Tara e ajkanwa’r una’ta ti’n uyarob’ir e ub’syaj xe’ ukojko uxte’ arob’ir==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Responde preguntas de selección múltiple con 3 distractores. (Nivel I)''
===TARA E AJKANWA’R UNA’TA TI’N UYAROB’IR E UB’SYAJ XE’ UKOJKO UXTE’ AROB’IR===
  −
 
  −
Responde preguntas de selección múltiple con 3 distractores. (Nivel I)  
      
Tara k’ani twa’ akanse e ajkanwa’r twa’ uyajk’u uyokir e ub’syaj xe’ uxte’ uyokir ukojko.
 
Tara k’ani twa’ akanse e ajkanwa’r twa’ uyajk’u uyokir e ub’syaj xe’ uxte’ uyokir ukojko.
Línea 135: Línea 100:  
Tama e ub’syaj xe’ awajkanseyaj uche takare’t uk’ani apojro tama e uxte’rti arob’ir ti’n xe’ inb’utz twa’ awa’ru’t o’ axab’i, b’an kochwa’ uk’ajti e ajkanseyaj.
 
Tama e ub’syaj xe’ awajkanseyaj uche takare’t uk’ani apojro tama e uxte’rti arob’ir ti’n xe’ inb’utz twa’ awa’ru’t o’ axab’i, b’an kochwa’ uk’ajti e ajkanseyaj.
   −
 
+
'''E ojroner ch’orti’ la’r taka e onya’n tz’ijb’a’r twa’ e onya’n pak’ab’ob’ mayob’''' <ref> Ajtz’ijb’: Kerry M. Hull</ref>
'''E OJRONER CH’ORTI’ LA’R TAKA E ONYA’N TZ’IJB’A’R TWA’ E ONYA’N PAK’AB’OB’ MAYOB’'''  
  −
 
  −
<ref> Ajtz’ijb’: Kerry M. Hull</ref>
      
E ojroner Ch’orti’ ja’x inte’ uyojroner tama uk’ab’a e ojroner xe’ uk’ab’a’ e Wati’xk’in Ch’olano.
 
E ojroner Ch’orti’ ja’x inte’ uyojroner tama uk’ab’a e ojroner xe’ uk’ab’a’ e Wati’xk’in Ch’olano.
Línea 157: Línea 119:     
Kochwa’ inte’ irseyaj, e ojroner “ti’” tama e onya’n tz’ijb’a’r uk’ani uya’re “boca” tama e nakpat ojroner, yi tama e ojroner Yukateko e ojroner twa’ e “boca” ja’x e “chi’”.  
 
Kochwa’ inte’ irseyaj, e ojroner “ti’” tama e onya’n tz’ijb’a’r uk’ani uya’re “boca” tama e nakpat ojroner, yi tama e ojroner Yukateko e ojroner twa’ e “boca” ja’x e “chi’”.  
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (134).png|right|250px]]
 
E ojroner “t’ab’ay” tama e Ch’orti’ xe’ uk’ani uya’re “subir” tama e nakpat ojroner, matuk’a ayan koche’ra tama e ojroner Yukateko.  
 
E ojroner “t’ab’ay” tama e Ch’orti’ xe’ uk’ani uya’re “subir” tama e nakpat ojroner, matuk’a ayan koche’ra tama e ojroner Yukateko.  
   Línea 163: Línea 125:  
   
 
   
 
Matuk’a uk’a’pa’rir e ojroner koche’ra tama e mojrob’ ojronerob’ Mayob. B’an ixto ya’ e Ch’orti’ la’r me’yra taka e o’nya’n tzi’jb’a’r.
 
Matuk’a uk’a’pa’rir e ojroner koche’ra tama e mojrob’ ojronerob’ Mayob. B’an ixto ya’ e Ch’orti’ la’r me’yra taka e o’nya’n tzi’jb’a’r.
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (134).png|center|320px]]
      
Ayan yajrir tya’ e pajrb’ir “escenas” tama e o’nya’n tunob’ uwirsyo’nob’ unojk’in e b’ajxan tata’noyob’. “b’an e’ra,” tama e Noj Tun (estela) 1 twa’ uchinam xe’ uk’ab’a’ Ixlu uwirsyo’n inte’ winik xe’ wa’wan taka cha’te’ ch’u’rirob’ (dioses) tu’jor.
 
Ayan yajrir tya’ e pajrb’ir “escenas” tama e o’nya’n tunob’ uwirsyo’nob’ unojk’in e b’ajxan tata’noyob’. “b’an e’ra,” tama e Noj Tun (estela) 1 twa’ uchinam xe’ uk’ab’a’ Ixlu uwirsyo’n inte’ winik xe’ wa’wan taka cha’te’ ch’u’rirob’ (dioses) tu’jor.
Línea 173: Línea 133:  
   
 
   
 
B’ajxan, e ajniromob’ Ch’orti’ ya’xix ojronob’ tama e xoyoyoj xe’ tya’ch wa’r chekerto tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’. B’an kocha’ e’ra: e ajniromob’ ojronob’ koche’ra.
 
B’ajxan, e ajniromob’ Ch’orti’ ya’xix ojronob’ tama e xoyoyoj xe’ tya’ch wa’r chekerto tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’. B’an kocha’ e’ra: e ajniromob’ ojronob’ koche’ra.
  −
      
'''A’syob’ watob’ xoyojk’ir te Katata’ (Dios), tamar uxoyojk’ir te Katu’ (Reyna)'''  
 
'''A’syob’ watob’ xoyojk’ir te Katata’ (Dios), tamar uxoyojk’ir te Katu’ (Reyna)'''  
      
E ajniromob’ Ch’orti’ uk’ajtyo’b’ kochwa’ e ma’b’anb’anob’ nawalob’ a’syob’ tama e xoyoyoj ak’ajna xe’ ayan tuxoyojk’ir e k’in yi e katu’.  
 
E ajniromob’ Ch’orti’ uk’ajtyo’b’ kochwa’ e ma’b’anb’anob’ nawalob’ a’syob’ tama e xoyoyoj ak’ajna xe’ ayan tuxoyojk’ir e k’in yi e katu’.  
Línea 188: Línea 145:     
Tara ub’an e Katata’ K’in yi e '''xoyojk’ir''' Katu’ wa’rob’ tama u’t e k’in makb’irob’ umen e ch’ujrje’yrob’.
 
Tara ub’an e Katata’ K’in yi e '''xoyojk’ir''' Katu’ wa’rob’ tama u’t e k’in makb’irob’ umen e ch’ujrje’yrob’.
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (136).png|center|320px]]
      
Tama e onya’n tz’ijb’a’r tu’yejtz’er e “imagen” ira, e “verbo” xe’ cheker tara apejkna u’t “a’ti”, o “bañar” tama e nakpat ojroner.  
 
Tama e onya’n tz’ijb’a’r tu’yejtz’er e “imagen” ira, e “verbo” xe’ cheker tara apejkna u’t “a’ti”, o “bañar” tama e nakpat ojroner.  
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (136).png|right|300px]]
 +
E Ch’ortyob’ chob’ ke’ tya’ cheker e xoyoyoj tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’ ja’x inte’ irseyaj xe’ k’ani ak’axi e jaja’r.
   −
E Ch’ortyob’ chob’ ke’ tya’ cheker e xoyoyoj tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’ ja’x inte’ irseyaj xe’ k’ani ak’axi e jaja’r
  −
.
   
Ayan inyajr tya’ inte’ ajnirom uk’ajtye’n koche’ra: “E Katata’ war a’tesna, K’ani ak’axi e jaja’r.”  
 
Ayan inyajr tya’ inte’ ajnirom uk’ajtye’n koche’ra: “E Katata’ war a’tesna, K’ani ak’axi e jaja’r.”  
   Línea 206: Línea 161:  
E onya’n Mayob’ ukojkob’ me’yra una’tanyaj yi inb’utz inb’utz u’t utwa’chirach. E onya’n tata’b’irob’ Mayob’ ira ja’x e unoyob’ e pak’ab’ob’ Ch’ortyob’.  
 
E onya’n Mayob’ ukojkob’ me’yra una’tanyaj yi inb’utz inb’utz u’t utwa’chirach. E onya’n tata’b’irob’ Mayob’ ira ja’x e unoyob’ e pak’ab’ob’ Ch’ortyob’.  
   −
“Este es una razón más que la gente Ch’orti’ tiene que ser muy orgullosos del idioma Ch’orti’ y la cultura Ch’orti’ y trabajar con toda fuerza para no sólo conservarlos pero hacerlos abundar”.
+
''“Este es una razón más que la gente Ch’orti’ tiene que ser muy orgullosos del idioma Ch’orti’ y la cultura Ch’orti’ y trabajar con toda fuerza para no sólo conservarlos pero hacerlos abundar”''.<ref> (Kerry, 2003) </ref>  
<ref> (Kerry, 2003) </ref>  
      +
<div style="clear:both"></div>
 +
'''Inpatna taka niwajkaseyaj :'''
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
'''Inpatna taka niwajkaseyaj :'''
  −
   
*Kak’ajti twa’ upejka e k’ajtsaj xe’ turu tichan, nakpat kapejku’t no’n  
 
*Kak’ajti twa’ upejka e k’ajtsaj xe’ turu tichan, nakpat kapejku’t no’n  
 
*Kapejk’ik e ub’syaj xe’ tz’ijb’ab’irob’ ejmar yi kaxab’i’k e arob’ir xe’ kana’ta inb’utz tama e ojroner xe’ kapejki’x, jay ayan tuk’a ma’taka ana’ta kochwa’ twa’ ache ub’in taka awajkanseyaj.  
 
*Kapejk’ik e ub’syaj xe’ tz’ijb’ab’irob’ ejmar yi kaxab’i’k e arob’ir xe’ kana’ta inb’utz tama e ojroner xe’ kapejki’x, jay ayan tuk’a ma’taka ana’ta kochwa’ twa’ ache ub’in taka awajkanseyaj.  
   −
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e winik xe’ ucheksu e ojroner ira takaron?  
+
*¿Kochwa’ uk’ab’a’ e winik xe’ ucheksu e ojroner ira takaron?  
   −
<poem>
+
::Fermín Luceta  
Fermín Luceta  
+
::Kerry M. Hull  
Kerry M. Hull  
+
::Juana Pérez  
Juana Pérez  
  −
</poem>
     −
¿ Tama tuk’a tar tz’ijb’ab’ir una’tanyaj e o’nya’n mayob’?  
+
*¿Tama tuk’a tar tz’ijb’ab’ir una’tanyaj e o’nya’n mayob’?  
   −
<poem>
+
::jun  
jun  
+
::ma’tuk’a tar  
ma’tuk’a tar  
+
::tun  
tun  
  −
</poem>
     −
¿Tuk’a ojroner uk’anpesob’ e o’nya’n pak’ab’ tara tya’ turo’n?
+
*¿Tuk’a ojroner uk’anpesob’ e o’nya’n pak’ab’ tara tya’ turo’n?
   −
<poem>
+
::xinka  
xinka  
+
::yukateko  
yukateko  
+
::ch’orti’  
ch’orti’  
  −
</poem>
     −
¿ Tya’ e k’in yi e katu’ makb’irob’ umen e ch’ujrje’yrob’ e o’nya’n pak’ab’ chenob’?  
+
*¿Tya’ e k’in yi e katu’ makb’irob’ umen e ch’ujrje’yrob’ e o’nya’n pak’ab’ chenob’?  
   −
<poem>
+
::war a’ti  
war a’ti  
+
::war awayan  
war awayan  
+
::war ak’aywi
war ak’aywi
  −
</poem>
      +
==E ajkanwa’r uyajk’u uya’rob’ir e ub’syaj xe’ uk’echi’x noj ub’ijnusyaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Responde preguntas que requieren más de una oración''
==E AJKANWA’R UYAJK’U UYA’ROB’IR E UB’SYAJ XE’ UK’ECHI’X NOJ UB’IJNUSYAJ==
  −
Responde preguntas que requieren más de una oración  
      
Tara erer twa’ apejka inte’ k’ajtsaj takarob’, nakpat oyb’i jay kepta tu’jorob’, jay ayan tuk’a ub’ijnwob’, k’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r war uk’ajti inb’utz uyojroner.  
 
Tara erer twa’ apejka inte’ k’ajtsaj takarob’, nakpat oyb’i jay kepta tu’jorob’, jay ayan tuk’a ub’ijnwob’, k’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r war uk’ajti inb’utz uyojroner.  
Línea 264: Línea 209:       −
'''E MUKMAYAJ'''  
+
'''E mukmayaj'''  
    
Tya’ achamay inkojt winik, ya akay uyatesnob’. Yixto uya’tesob’ yi akay ub’asyob’, uchob’ taka ub’asb’irob’, ukojkob’. B’an ixto, war ache’na yar e pa’ twa’ awe’sena e pak’ab’ xe’ k’otob’.  
 
Tya’ achamay inkojt winik, ya akay uyatesnob’. Yixto uya’tesob’ yi akay ub’asyob’, uchob’ taka ub’asb’irob’, ukojkob’. B’an ixto, war ache’na yar e pa’ twa’ awe’sena e pak’ab’ xe’ k’otob’.  
Línea 286: Línea 231:  
'''Patna’r:''' nakpat tya’ apejki’x ajun kone’r k’ani twa’ awaru’t e ub’syaj xe’ achekta ejmar, k’ani twa’ ache ab’ajner.  
 
'''Patna’r:''' nakpat tya’ apejki’x ajun kone’r k’ani twa’ awaru’t e ub’syaj xe’ achekta ejmar, k’ani twa’ ache ab’ajner.  
    +
*¿Kochwa’ ache’na e mukmayaj ta morwa’r?
 +
*¿Tuk’ot atesna yi ache’na e kojksaj te chamen pak’ab’?
 +
*¿Tuk’a twa’, tya’ a’xin amujka inkojt chamen pak’ab’ ak’ejcha tuno’r ub’ujk, uxanab’ yi tuno’r xe’ uk’anpes ani tya’ b’ixir?
 +
*¿Inb’utz ka ache’na e mukmayaj oni’x?.
   −
 
+
==Uch’ami e ojroner xe’ tz’ijb’ab’ir==
¿Kochwa’ ache’na e mukmayaj ta morwa’r?
  −
 
  −
-----
  −
  −
¿Tuk’ot atesna yi ache’na e kojksaj te chamen pak’ab’?
  −
 
  −
-----
  −
 
  −
¿Tuk’a twa’, tya’ a’xin amujka inkojt chamen pak’ab’ ak’ejcha tuno’r ub’ujk, uxanab’ yi tuno’r xe’ uk’anpes ani tya’ b’ixir?
  −
 
  −
-----
  −
 
  −
¿Inb’utz ka ache’na e mukmayaj oni’x?.
  −
 
  −
-----
  −
 
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 +
''Comprende y sigue instrucciones escritas''
   −
==UCH’AMI E OJRONER XE’ TZ’IJB’AB’IR==
  −
  −
Comprende y sigue instrucciones escritas
   
K’ani twa’ awajk’u a’xin uyokir e patna’rob’ xe’ twa’ ache’npa.  
 
K’ani twa’ awajk’u a’xin uyokir e patna’rob’ xe’ twa’ ache’npa.  
   Línea 331: Línea 262:  
'''Patna’r:''' taka nipya’rob’, kach’ujku e me’ynob’ xe’ achekta ejmar. Nakpat katz’ijb’a ti kajun xe’ kab’ijnu.
 
'''Patna’r:''' taka nipya’rob’, kach’ujku e me’ynob’ xe’ achekta ejmar. Nakpat katz’ijb’a ti kajun xe’ kab’ijnu.
   −
<div style="clear:both; width:50%; margin:1em auto 1em auto;"><ul>  
+
<center>
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143).png|left|250px]] </li>
+
<gallery widths=200px heights=200px style="clear:both">
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.1).png|right|250px]] </li>
+
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143).png
</ul></div>
+
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.1).png
 
+
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.2).png
<div style="clear:both; width:50%; margin:1em auto 1em auto;"><ul>
+
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.3).png
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.2).png|left|250px]] </li>
+
</gallery>
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (143.3).png|right|250px]] </li>
+
</center>
</ul></div>
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
'''Ko’jron tamar yi kawaru’t tuk’a:'''  
 
'''Ko’jron tamar yi kawaru’t tuk’a:'''  
   −
¿Tuk’a k’ani uya’ryo’n e inte’ inte’ me’ynob’ irob’?  
+
*¿Tuk’a k’ani uya’ryo’n e inte’ inte’ me’ynob’ irob’?  
 
+
*¿Ayan tya’ kawira e ojronerob’ ira taka e me’ynob’ yi tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n?.  
¿Ayan tya’ kawira e ojronerob’ ira taka e me’ynob’ yi tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n?.  
+
*¿Tuk’a twa’ inb’utz uk’ub’sena’r ojroner xe’ kapejka?  
 
  −
¿Tuk’a twa’ inb’utz uk’ub’sena’r ojroner xe’ kapejka?  
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
Línea 355: Línea 283:  
'''Inpejka taka inte’ erachir e ojroner xe’ achekta ejmar:'''
 
'''Inpejka taka inte’ erachir e ojroner xe’ achekta ejmar:'''
   −
<div style="color:#000; border:solid 2px #000; width:60%; margin:2em auto 2em auto;">
+
<div style="color:#000; border:solid 3px #cecece; width:80%; margin:2em auto 2em auto; border-radius:5px; padding:5px;">
 
'''Arob’syajir'''  
 
'''Arob’syajir'''  
    
Twa’ tuno’r e pak’ab’ob’ te morwa’r ira, kawaryo’x ke’ tama e jo’ ajk’in a’xin ache’npa inte’ xekmayaj twa’ tuno’r e b’ik’it maxtak xe’ ukojkob’ inte’ ujab’ yi jo’te’ jab’ob’, a’xin aturb’ana e xek’mayaj tu’pater e nichirmok yi te otz’ner ojob’.
 
Twa’ tuno’r e pak’ab’ob’ te morwa’r ira, kawaryo’x ke’ tama e jo’ ajk’in a’xin ache’npa inte’ xekmayaj twa’ tuno’r e b’ik’it maxtak xe’ ukojkob’ inte’ ujab’ yi jo’te’ jab’ob’, a’xin aturb’ana e xek’mayaj tu’pater e nichirmok yi te otz’ner ojob’.
 
</div>
 
</div>
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
'''Kone’r inwaru’t e ub’syajob’ ira'''
 
'''Kone’r inwaru’t e ub’syajob’ ira'''
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
Chi twa’ e ojroner ira?
     −
Tuk’a uyaryo’n e ojroner ira?  
+
*Chi twa’ e ojroner ira?
 +
*Tuk’a uyaryo’n e ojroner ira?
 +
*Tya’ twa’ ache’npa e xek’mayaj?
 +
*Chi uyeb’ta e ojroner ira?  
   −
Tya’ twa’ ache’npa e xek’mayaj?
  −
  −
Chi uyeb’ta e ojroner ira?
  −
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
   
'''Inpatna nib’ajner:''' Tzijb’an e ojroner ira tajun yi chen mojrix arob’syaj twa’ ikano kochwa’ ache’npa, nakpat awirse awajkanseyaj yi pejken tu’t e mojr apya’rob’.  
 
'''Inpatna nib’ajner:''' Tzijb’an e ojroner ira tajun yi chen mojrix arob’syaj twa’ ikano kochwa’ ache’npa, nakpat awirse awajkanseyaj yi pejken tu’t e mojr apya’rob’.  
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' casa.png|right|95px]]
   
'''Ta nyo’tot:'''  
 
'''Ta nyo’tot:'''  
 
Tama inte’ intajch jun intz’ijb’a inte’ arob’syaj xe’ twa’ uwira nipya’rach ta nyo’tot.  
 
Tama inte’ intajch jun intz’ijb’a inte’ arob’syaj xe’ twa’ uwira nipya’rach ta nyo’tot.  
Línea 381: Línea 304:  
Ink’ajti taka nitata’ twa’ uyajk’e’n inte’ '''arob’syaj''' twa’ e ajkanseyaj ne’n intz’ijb’a ta nijun yi tya’ ink’otoy ta nikanwa’r inpejka tu’t e kanseyaj.
 
Ink’ajti taka nitata’ twa’ uyajk’e’n inte’ '''arob’syaj''' twa’ e ajkanseyaj ne’n intz’ijb’a ta nijun yi tya’ ink’otoy ta nikanwa’r inpejka tu’t e kanseyaj.
    +
==E ajkanwa’r uk’ajti kochwa’ u’t e pak’ab’ xe’ ak’ajna ta inte’ k’ajtsaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Establece características del personaje principal de un relato''
==E AJKANWA’R UK’AJTI KOCHWA’ U’T E PAK’AB’ XE’ AK’AJNA TA INTE’ K’AJTSAJ==
  −
 
  −
Establece características del personaje principal de un relato  
      
K’ani twa’ awira, jay e ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ujorir uk’ab’a’ xe’ ak’ab’ajsenpa tama inte’ numer  
 
K’ani twa’ awira, jay e ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ujorir uk’ab’a’ xe’ ak’ab’ajsenpa tama inte’ numer  
Línea 396: Línea 317:  
Twa’ ana’ta ti’n ujorir e k’ab’ob’ xe’ ak’ajna ta inte’ numer k’ani twa’ apejka inyajr o’ cha’yajr e tz’ijb’ayaj.
 
Twa’ ana’ta ti’n ujorir e k’ab’ob’ xe’ ak’ajna ta inte’ numer k’ani twa’ apejka inyajr o’ cha’yajr e tz’ijb’ayaj.
   −
 
+
'''E Ajkojk wakax'''  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
  −
'''E AJKOJK WAKAX'''  
      
Ta inyajr inkojt, ajkojk wakax, ajk’in ajk’in ani at’ab’ay ta witz’ir twa’ uwe’se uwakax, tama e ch’uyujk’inix, asutpa tu’yotot , a’rwob’ uwakaxob’ , yi umaki’ tama uchikero.  
 
Ta inyajr inkojt, ajkojk wakax, ajk’in ajk’in ani at’ab’ay ta witz’ir twa’ uwe’se uwakax, tama e ch’uyujk’inix, asutpa tu’yotot , a’rwob’ uwakaxob’ , yi umaki’ tama uchikero.  
Línea 429: Línea 348:  
Kojron tama e numer ira yi nakpat kawaru’t, e ub’syaj xe’ achekta ejmar.  
 
Kojron tama e numer ira yi nakpat kawaru’t, e ub’syaj xe’ achekta ejmar.  
   −
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e numer xe’ kapejka?  
+
*¿Kochwa’ uk’ab’a’ e numer xe’ kapejka?  
 
+
*¿ Tuk’a arak’ ukojko ani e winik?  
¿ Tuk’a arak’ ukojko ani e winik?  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
 
+
*¿ Tya’ ani uwe’se uwakax e ajkojk?
¿ Tya’ ani uwe’se uwakax e ajkojk?
+
*¿Tuk’a uk’ab’a’ e arak’ xe’ uk’uxi e wakax?  
+
*¿Chi ujorir e k’ajtsay ira?  
¿Tuk’a uk’ab’a’ e arak’ xe’ uk’uxi e wakax?  
  −
 
  −
¿Chi ujorir e k’ajtsay ira?  
     −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
   
'''Inpatna nib’ajner:'''  
 
'''Inpatna nib’ajner:'''  
    
intz’ijb’a ta nijun, e numer xe’ inpejki’x, jay ma’chi ketpa inb’utz ta nyu’t insutpa inpejku’t, nakpat intz’ijb’a e ojroner ta nijun xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.
 
intz’ijb’a ta nijun, e numer xe’ inpejki’x, jay ma’chi ketpa inb’utz ta nyu’t insutpa inpejku’t, nakpat intz’ijb’a e ojroner ta nijun xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.
    +
==E ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ak’ab’ajsena nakpat ta inte’ k’ajtsaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Establece características de los personajes secundarios''
==E AJKANWA’R UNA’TA TI’N XE’ AK’AB’AJSENA NAKPAT TA INTE’ K’AJTSAJ==
  −
 
  −
Establece características de los personajes secundarios  
      
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta ti’n e mojr k’ab’ob’ xe’ achekta nakpat e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ ak’ab’ajsena tama inte’ numer.  
 
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta ti’n e mojr k’ab’ob’ xe’ achekta nakpat e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ ak’ab’ajsena tama inte’ numer.  
Línea 459: Línea 372:  
Uk’ajti tuk’a tuk’a akay anamuy taka e nakpat k’ab’ob’ tama inte’ numer.
 
Uk’ajti tuk’a tuk’a akay anamuy taka e nakpat k’ab’ob’ tama inte’ numer.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
+
'''E xanb’arob’'''  
'''E XANB’AROB’'''  
      
Cha’kojt winikob’ axanob’ tu’jor uchijob’, utajwi ub’ob’ ta inte’ uxayjr b’i’r, inkojt a’xin ani ta chinam yi inkojt tu’morwa’r.  
 
Cha’kojt winikob’ axanob’ tu’jor uchijob’, utajwi ub’ob’ ta inte’ uxayjr b’i’r, inkojt a’xin ani ta chinam yi inkojt tu’morwa’r.  
Línea 483: Línea 395:  
Inturan inb’ijnu yi inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar.
 
Inturan inb’ijnu yi inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar.
   −
¿Jay kojt pak’ab’ ak’ab’ajsenpa te numer?  
+
*¿Jay kojt pak’ab’ ak’ab’ajsenpa te numer?  
 
+
*¿Tuk’a twa’ tz’ojyob’ e cha’kojt winikob’?  
¿Tuk’a twa’ tz’ojyob’ e cha’kojt winikob’?  
+
*¿Chi chi atakarsanob’ tama e numer?  
 
  −
¿Chi chi atakarsanob’ tama e numer?  
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|95px]]
Línea 498: Línea 408:  
Nakpta Inwirse nipatna’r e ajkanseyaj.  
 
Nakpta Inwirse nipatna’r e ajkanseyaj.  
   −
¿Chi takar axanob’ e ajxanb’arob’ winikob’ xe’ achekta tama e k’ajtsaj?  
+
*¿Chi takar axanob’ e ajxanb’arob’ winikob’ xe’ achekta tama e k’ajtsaj?  
 
+
*¿Tuk’a twa’ e pak’ab’ atz’ojyob’?
¿Tuk’a twa’ e pak’ab’ atz’ojyob’?
      +
==E ajkanwa’r una’ta uyokir e kanwa’r tama inte’ patna’r==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
===E AJKANWA’R UNA’TA UYOKIR E KANWA’R TAMA INTE’ PATNA’R===
+
''Establece secuencias espaciales''
  −
Establece secuencias espaciales  
      
Ajkanseyaje’t uk’ani twa’ awira jay e akanwa’r uk’eche a’xin uyokir e kanwa’r tama tuno’r xe’ ne’t war akanse, jay ma’chi k’ani twa’ apojro inte’xy uyokir twa’ tuno’rob’ akanwob’, tya’ awira xe’ inb’utz war uchyob’ xe’ ne’t war akanse, aren inb’utz yar apatna’r.  
 
Ajkanseyaje’t uk’ani twa’ awira jay e akanwa’r uk’eche a’xin uyokir e kanwa’r tama tuno’r xe’ ne’t war akanse, jay ma’chi k’ani twa’ apojro inte’xy uyokir twa’ tuno’rob’ akanwob’, tya’ awira xe’ inb’utz war uchyob’ xe’ ne’t war akanse, aren inb’utz yar apatna’r.  
Línea 518: Línea 426:     
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (153).png|center|320px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (153).png|center|320px]]
 
+
<center>Kach’ujki’k e me’yn irob’ kochwa’ turu yi tuk’ot kochwa’ yajal.</center>
Kach’ujki’k e me’yn irob’ kochwa’ turu yi tuk’ot kochwa’ yajal.
      
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
Línea 554: Línea 461:  
*K’ani twa’ acheksu tu’t apya’rob’ yi tu’twa’ awajkanseyaj twa’ awira jay war ikano.
 
*K’ani twa’ acheksu tu’t apya’rob’ yi tu’twa’ awajkanseyaj twa’ awira jay war ikano.
    +
==E ajkanwa’r una’ta uyokir e ajk’inar==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Establece secuencias temporales''
==E AJKANWA’R UNA’TA UYOKIR E AJK’INAR==
  −
 
  −
Establece secuencias temporales
   
   
 
   
 
Erer akanse kochwa’ turu jab’a’rir taka e ajkanwa’rob’ b’an kochwa’ e:  
 
Erer akanse kochwa’ turu jab’a’rir taka e ajkanwa’rob’ b’an kochwa’ e:  
Línea 578: Línea 483:  
Una’ta uk’anpes tya’ o’jron taka upya’rob’.
 
Una’ta uk’anpes tya’ o’jron taka upya’rob’.
   −
+
 
'''INKOJT IXIK'''
+
'''Inkojt ixik'''
 
   
 
   
 
Kone’r a’xin anumuy inte’ nixi’ kilis, cha’yi inkojt ixik, uya’re unoya, inb’ak’ajr che unoya tamar taka ke’ e job’ akilisran ub’an, ma’chi uyub’i ka’ti nakpatix xe’ numuy, utijrs kawe’rir yi kab’aker.  
 
Kone’r a’xin anumuy inte’ nixi’ kilis, cha’yi inkojt ixik, uya’re unoya, inb’ak’ajr che unoya tamar taka ke’ e job’ akilisran ub’an, ma’chi uyub’i ka’ti nakpatix xe’ numuy, utijrs kawe’rir yi kab’aker.  
Línea 586: Línea 491:     
Tuno’r e ja’ xe’ akerejb’a akb’i k’ani umajka’r twa’ ma’chi akilisran, twa’ uyub’i ko’ychi yi ma’tuk’a kanumer cha’yi unoya e ixik.  
 
Tuno’r e ja’ xe’ akerejb’a akb’i k’ani umajka’r twa’ ma’chi akilisran, twa’ uyub’i ko’ychi yi ma’tuk’a kanumer cha’yi unoya e ixik.  
  −
   
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|95px]]
 
'''Inpatna Nib’ajner:'''  
 
'''Inpatna Nib’ajner:'''  
Línea 595: Línea 498:  
*Inxab’i tuno’r uyokir e ajk’inar xe’ intajwi tama e tz’ijb’ayaj xe’ inpejki’x.
 
*Inxab’i tuno’r uyokir e ajk’inar xe’ intajwi tama e tz’ijb’ayaj xe’ inpejki’x.
    +
<div style="clear:both"></div>
    +
==Utajwi uyokir e ojroner==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]  
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]  
==UTAJWI UYOKIR E OJRONER==
+
''Realiza inferencias''
  −
Realiza inferencias  
      
K’ani irna’r jay tama e kanseyaj xe’ war ache’npa e ajkanwa’r war ucha’mi yi war ub’ijnu tama uyokir e ojroner xe’ war akanse.  
 
K’ani irna’r jay tama e kanseyaj xe’ war ache’npa e ajkanwa’r war ucha’mi yi war ub’ijnu tama uyokir e ojroner xe’ war akanse.  
Línea 612: Línea 515:  
Nakpat katz’ijb’a ti kajun  
 
Nakpat katz’ijb’a ti kajun  
   −
 
+
'''El k’ajk'''  
'''EL K’AJK'''  
      
E Miguel yi e Pedro ayan ani me’yra uyak’achob’, tuno’r e ajk’in ani uwe’se, uch’aki ani ub’an e si’ twa’ ut’oryob’ e k’ajk twa’ ub’ajnob’ upob’.  
 
E Miguel yi e Pedro ayan ani me’yra uyak’achob’, tuno’r e ajk’in ani uwe’se, uch’aki ani ub’an e si’ twa’ ut’oryob’ e k’ajk twa’ ub’ajnob’ upob’.  
Línea 628: Línea 530:  
Nakpat xe’ inpejki’x e numer xe’ turu tichan, inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar tama nijun.
 
Nakpat xe’ inpejki’x e numer xe’ turu tichan, inwaru’t e ub’syajob’ xe’ achekta ejmar tama nijun.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|95px]]
   
#¿Tuk’a uk’ab’ob’ e ch’om maxtak xe’ ak’ab’ajsenpa tama e numer xe’ kapejku’t?  
 
#¿Tuk’a uk’ab’ob’ e ch’om maxtak xe’ ak’ab’ajsenpa tama e numer xe’ kapejku’t?  
 
#¿Tuk’a ab’ijnu tama e numer xe’ apejku’t?  
 
#¿Tuk’a ab’ijnu tama e numer xe’ apejku’t?  
 
#¿Tu’ka kanseyaj uyajk’e’t e numer ira?.  
 
#¿Tu’ka kanseyaj uyajk’e’t e numer ira?.  
#¿ Tuk’a twa’ merer ka’si taka e k’ajk’?.  
+
#¿ Tuk’a twa’ merer ka’si taka e k’ajk’?.
    +
==Una’ta kochwa’ ak’otoy ak’a’pa e kanwa’r==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
==Una’ta kochwa’ ak’otoy ak’a’pa e kanwa’r==
+
''Establece conclusiones''
 
  −
Establece conclusiones  
      
Tama tuno’r patna’r xe’ ne’t awakta taka e ajkanwa’r, uk’ani twa’ awira jay war ulok’se uyokir ub’ijnusyaj tama e patna’r xe’ uche.  
 
Tama tuno’r patna’r xe’ ne’t awakta taka e ajkanwa’r, uk’ani twa’ awira jay war ulok’se uyokir ub’ijnusyaj tama e patna’r xe’ uche.  
Línea 660: Línea 560:  
*Intz’ijb’a ta nijun e ojroner xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.  
 
*Intz’ijb’a ta nijun e ojroner xe’ ma’chi inna’ta tuk’a k’ani che.  
 
*Insajkan te’sajknib’ ojroner o’ taka e ajna’tanyaj pak’ab’ yi taka nitatob’, twa’ inna’ta uyokir e ojronerob’.  
 
*Insajkan te’sajknib’ ojroner o’ taka e ajna’tanyaj pak’ab’ yi taka nitatob’, twa’ inna’ta uyokir e ojronerob’.  
*Nakpat inwirse e ajkanseyaj  
+
*Nakpat inwirse e ajkanseyaj
 
  −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
      
==Uk’anpes e tzejpjun twa’ upojro mojr kanwa’r==
 
==Uk’anpes e tzejpjun twa’ upojro mojr kanwa’r==
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Utiliza de obras de consulta y otras obras de referencia  
+
''Utiliza de obras de consulta y otras obras de referencia''
    
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e tzejpjunob’, e tz’ijb’ xe’ turu tu‘yuxinar, tuno’r uyokir xe’ uk’eche tama e sakmayaj yi kochwa’ twa’ akay akay usikb’ob’ tuno’rxi’x kanwa’r twa’ una’tanwa’rob
 
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e tzejpjunob’, e tz’ijb’ xe’ turu tu‘yuxinar, tuno’r uyokir xe’ uk’eche tama e sakmayaj yi kochwa’ twa’ akay akay usikb’ob’ tuno’rxi’x kanwa’r twa’ una’tanwa’rob
Línea 685: Línea 583:  
*Nakpat intz’ijb’a taka niwojroner xe’ ne’n inb’ijnu tama uchekta’r winik tu’jor e rum.
 
*Nakpat intz’ijb’a taka niwojroner xe’ ne’n inb’ijnu tama uchekta’r winik tu’jor e rum.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (161).png|center|275px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (161).png|center|250px]]
    +
==Uk’anpes e tz’ijb’ab’ir jun xe’ alok’esna==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Utiliza publicaciones periódicas: periódico, semanario, boletín, revista, revistas especializadas''
==Uk’anpes e tz’ijb’ab’ir jun xe’ alok’esna.==
  −
 
  −
Utiliza publicaciones periódicas: periódico, semanario, boletín, revista, revistas especializadas  
      
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e junob’ xe’ akay achojna ajk’in ajk’in taka me’ya tz’ijb’ayaj.
 
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e junob’ xe’ akay achojna ajk’in ajk’in taka me’ya tz’ijb’ayaj.
Línea 713: Línea 609:  
*Xurik tama e jun tya’ achektob’ ume’yn e ajpatna’rob’ ixiktak, yi takb’un ta inte’ jun nojta’, ajk’un ab’ijnusyaj tama e me’ynob’ yi tuk’a uyub’i kache twa’ acheksunar utwa’chir e ixiktak.
 
*Xurik tama e jun tya’ achektob’ ume’yn e ajpatna’rob’ ixiktak, yi takb’un ta inte’ jun nojta’, ajk’un ab’ijnusyaj tama e me’ynob’ yi tuk’a uyub’i kache twa’ acheksunar utwa’chir e ixiktak.
    +
==Upejksaj e chuchu’ ojronerob’ xe’ inb’utz==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Lectura de párrafos, relato corto, consejos, resúmenes, leyenda, biografía''
==UPEJKSAJ E CHUCHU’ OJRONEROB’ XE’ INB’UTZ==
  −
 
  −
Lectura de párrafos, relato corto, consejos, resúmenes, leyenda, biografía  
      
Kansen upejka e tz’ijb’ayaj xe’ inb’utz taka e ajkanwa’rob’.
 
Kansen upejka e tz’ijb’ayaj xe’ inb’utz taka e ajkanwa’rob’.
Línea 739: Línea 633:  
Ukanwa’r tama kawojroner uyajk’o’n me’yra na’tanyaj, katuran taka inte’ inb’utzir tama uyototir e kanseyaj, no’n katza’y tamar taka ke’ kawajkanseyaj tama kawojroner ukansyo’n, tar ixto no’n katza’y me’yra.
 
Ukanwa’r tama kawojroner uyajk’o’n me’yra na’tanyaj, katuran taka inte’ inb’utzir tama uyototir e kanseyaj, no’n katza’y tamar taka ke’ kawajkanseyaj tama kawojroner ukansyo’n, tar ixto no’n katza’y me’yra.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (165).png|center|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (165).png|center|275px]]
 
+
<div style="width:50%; margin:1em auto 1em auto">
 
+
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 
'''E tz’unun'''  
 
'''E tz’unun'''  
   Línea 747: Línea 642:     
Cheke ja’xir ketpa twa’ uyuch’i e chab’ tamar taka ke’ uk’ub’se e Katata’ tya’ eb’tana i’xin uche inte’ sakarb’ir xe’ arena umen e katata’, ja’xir wa’kchetaka a‘xin yi wa’kchetaka tari taka e eb’tayaj, ob’ya’n a’yi, tar ixto aktana kochwa’ yaja’.  
 
Cheke ja’xir ketpa twa’ uyuch’i e chab’ tamar taka ke’ uk’ub’se e Katata’ tya’ eb’tana i’xin uche inte’ sakarb’ir xe’ arena umen e katata’, ja’xir wa’kchetaka a‘xin yi wa’kchetaka tari taka e eb’tayaj, ob’ya’n a’yi, tar ixto aktana kochwa’ yaja’.  
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166.1).png|center|250px]]
     −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166).png|right|150px]]
  −
'''K’ub’seyajir'''
     −
<poem>  
+
 
E tze’ner, inb’utz,  
+
 
Ja’x kochwa’ uwarar e k’in.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166.1).png|right|200px]]
 +
</div>
 +
</div>
 +
 
 +
<div style="width:50%; margin:1em auto 1em auto; clear:both">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
'''K’ub’seyajir''' 
 +
 
 +
E tze’ner, inb’utz, Ja’x kochwa’ uwarar e k’in.  
 
Me’yra ik’ar xe’ b’ojb’ir,  
 
Me’yra ik’ar xe’ b’ojb’ir,  
 
Ja’x inte’ tz’akoner xe’ inb’utz  
 
Ja’x inte’ tz’akoner xe’ inb’utz  
 
Ja’x e b’ixirar twa’ inkojt pak’ab’.
 
Ja’x e b’ixirar twa’ inkojt pak’ab’.
</poem>  
+
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166).png|right|150px]]
 +
</div>
 +
</div>
    +
<div style="clear:both"></div>
 
'''Komon taka e ajkanseyaj:'''  
 
'''Komon taka e ajkanseyaj:'''  
 
Ko’sta mojr ojronerob’ yi katz’ijb’a ti kajun.
 
Ko’sta mojr ojronerob’ yi katz’ijb’a ti kajun.
Línea 767: Línea 677:  
Kame’ynes e k’ajtsaj xe’ kache.
 
Kame’ynes e k’ajtsaj xe’ kache.
    +
==Tz’ustaka inpejka e arob’saj yi e k’ay==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
+
''Lectura oral y silenciosa de poemas y cantos''
==TZ’USTAKA INPEJKA E AROB’SAJ YI E K’AY==
  −
 
  −
Lectura oral y silenciosa de poemas y cantos  
      
B’ajxan ajk’un uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e pejksaj tama e arob’saj yi e k’ay.  
 
B’ajxan ajk’un uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e pejksaj tama e arob’saj yi e k’ay.  
Línea 789: Línea 697:  
Tya’ achi’x e’ra, tz’ijb’an ta jun xe’ ketpa ta ajor.  
 
Tya’ achi’x e’ra, tz’ijb’an ta jun xe’ ketpa ta ajor.  
 
Irsen e ajkanseyaj yi taka apya’r ajkanwa’r.
 
Irsen e ajkanseyaj yi taka apya’r ajkanwa’r.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (167).png|center|225px]]
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (167).png|center|225px]]
+
==Referencias==
 +
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_ch'orti']]