Línea 105: |
Línea 105: |
| :Wayeb’ | | :Wayeb’ |
| | | |
− | ==Sk’annab’il niwak tz’ib’ yik slajwi kotz’ib’an juntzanh echel skuchan~tzkuch t’ujanh | + | |
− | ( . ), slajwi paxi kotz’ib’an jun echel ch’oxan b’aj skok’anb’ej junok tas (¿?), yet’ pax jun echel yik b’aj aynhej na’an k’olal tzonh och k’elnajok ( ¡! ) ma tzonh k’e julnajok.== | + | ==Sk’annab’il niwak tz’ib’ yik slajwi kotz’ib’an juntzanh echel skuchan~tzkuch t’ujanh ( . ), slajwi paxi kotz’ib’an jun echel ch’oxan b’aj skok’anb’ej junok tas (¿?), yet’ pax jun echel yik b’aj aynhej na’an k’olal tzonh och k’elnajok ( ¡! ) ma tzonh k’e julnajok.== |
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]] | | [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]] |
| Kilek nab’an tas tz’aj kok’anan t’a juntzanh xch’oxnab’il tik. | | Kilek nab’an tas tz’aj kok’anan t’a juntzanh xch’oxnab’il tik. |
Línea 120: |
Línea 120: |
| Yik '''¿?''' '''¿'''Jantak wanaj k’en uj tikne’ik'''?''' | | Yik '''¿?''' '''¿'''Jantak wanaj k’en uj tikne’ik'''?''' |
| Yik '''¡!''' '''¡'''Ixkani'''!''' | | Yik '''¡!''' '''¡'''Ixkani'''!''' |
− | ::::::::'''¡'''Te wach’ yilji yok k’u'''!'''
| + | ::'''¡'''Te wach’ yilji yok k’u'''!''' |
| + | </poem> |
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]] | | [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]] |
| Kal ta’ winh tzonhkuyani, syik’b’at junok hu’um t’a b’aj ay em juntzanh tik, echel yik tz’ib’ skil tik, sko te kuy heb’ t’a yol b’aj tzonh te k’ayi, yik skil eli. | | Kal ta’ winh tzonhkuyani, syik’b’at junok hu’um t’a b’aj ay em juntzanh tik, echel yik tz’ib’ skil tik, sko te kuy heb’ t’a yol b’aj tzonh te k’ayi, yik skil eli. |
− |
| + | |
| T’a ch’anh hu’um b’ajtil skil juntzanh tik, skik’ elta skak’an em t’a yol ku’um. | | T’a ch’anh hu’um b’ajtil skil juntzanh tik, skik’ elta skak’an em t’a yol ku’um. |
| + | |
| | | |
| ==Ha k’annab’il juntzanh t’ujanh echel tz’ib’ olkil tik, haton tz’ik’an wach’ tz’aj kawtan junok b’elanh lolonel, ma junok tz’akan nab’en, yik wach’ tz’aj yab’anh junok anima, ma ichok heb’ tz’awtani, yuj to tzolalil sek wch’ snachaj ku’uj.== | | ==Ha k’annab’il juntzanh t’ujanh echel tz’ib’ olkil tik, haton tz’ik’an wach’ tz’aj kawtan junok b’elanh lolonel, ma junok tz’akan nab’en, yik wach’ tz’aj yab’anh junok anima, ma ichok heb’ tz’awtani, yuj to tzolalil sek wch’ snachaj ku’uj.== |
Línea 132: |
Línea 134: |
| *'''T’ujanh ( . ).''' Ha’ t’ujanh tik, haton sch’oxan eli t’a junok b’aj tzonh ochawal yaknaj jantakok wal~tzonh ochwa’an, yik syik’ t’inhul~stojlal jun nab’en wan kawtan chi, ma ichok tz’ak’anh lajwok junok tz’akan nab’en t’a jichanil. | | *'''T’ujanh ( . ).''' Ha’ t’ujanh tik, haton sch’oxan eli t’a junok b’aj tzonh ochawal yaknaj jantakok wal~tzonh ochwa’an, yik syik’ t’inhul~stojlal jun nab’en wan kawtan chi, ma ichok tz’ak’anh lajwok junok tz’akan nab’en t’a jichanil. |
| | | |
− | *'''Punjutz’ (coma)~ch’okan (,).''' Skil junxo yechel tz’ib’ t’a tzolal tik, sk’ak’ skuch punjutz~ch’okan yuj junpunan yet’ jab’xo tz’emta jutz’naj t’a yalanh, niwan yelk’och t’a yol tzolalil kotz’ib’an koti’. | + | *'''Punjutz’ (''coma'')~ch’okan (,).''' Skil junxo yechel tz’ib’ t’a tzolal tik, sk’ak’ skuch punjutz~ch’okan yuj junpunan yet’ jab’xo tz’emta jutz’naj t’a yalanh, niwan yelk’och t’a yol tzolalil kotz’ib’an koti’. |
| Wach’okab’i skoch’ox junok. | | Wach’okab’i skoch’ox junok. |
| | | |
Línea 143: |
Línea 145: |
| Cham tzonh nhojan, skonahub’tanhani tas skok’ulej. | | Cham tzonh nhojan, skonahub’tanhani tas skok’ulej. |
| | | |
− | *'''T’ujan yet’ punjutz’ (''punto y coma'') ~T’ujanh yet’ ch’okan ( ; ).''' Ch’ok pax tz’aj sk’nachaj junxo echel tz’ib’ tik, ha yik skotz’ib’an junok tas nib’ej icha t’a tzolalil, ma sek’ wach’ snachajxi el yuj junokxo mach tz’awtani. Tzyala to tzonh ochwan wal jabók, palta ek’bal t’a yib’anh punjutz’~ch’okan. | + | *'''T’ujan yet’ punjutz’ (''punto y coma'') ~T’ujanh yet’ ch’okan ( ; ).''' Ch’ok pax tz’aj sk’nachaj junxo echel tz’ib’ tik, ha yik skotz’ib’an junok tas nib’ej icha t’a tzolalil, ma sek’ wach’ snachajxi el yuj junokxo mach tz’awtani. Tzyala to tzonh ochwan wal jabók, palta ek’bal t’a yib’anh punjutz’~ch’okan. Kilek: |
− | | |
− | Kilek: | |
| | | |
| Ha yik yek’nak heb’ winh komam kichan chi’, t’a pekti’ yib’anh k’inal; te jelan heb’ winh. | | Ha yik yek’nak heb’ winh komam kichan chi’, t’a pekti’ yib’anh k’inal; te jelan heb’ winh. |
Línea 153: |
Línea 153: |
| Kik’ek t’a ch’anh yik ab’ix, skosayanek elta skak’anek em t’a ku’um. | | Kik’ek t’a ch’anh yik ab’ix, skosayanek elta skak’anek em t’a ku’um. |
| | | |
− | *'''Chab’ t’ujanh (dos puntos) ( : ).''' | + | *'''Chab’ t’ujanh (''dos puntos'') ( : ).''' |
| | | |
| Ha kok’anan jun chab’ t’ujanh tik, to yik niwantak tz’och yaknaj junok tas wan kalni, palta manh te niwanok pax yichanh t’ujanh, ma pax junxo b’aj ay yalan yiko’ ha tik skoyaman och kotzolb’itan~kitzolnikot kal nanhalok tas: | | Ha kok’anan jun chab’ t’ujanh tik, to yik niwantak tz’och yaknaj junok tas wan kalni, palta manh te niwanok pax yichanh t’ujanh, ma pax junxo b’aj ay yalan yiko’ ha tik skoyaman och kotzolb’itan~kitzolnikot kal nanhalok tas: |
Línea 166: |
Línea 166: |
| Kob’o’ek jun konab’en t’a skok’an juntzanh tzolalil kotz’ib’ tik. | | Kob’o’ek jun konab’en t’a skok’an juntzanh tzolalil kotz’ib’ tik. |
| | | |
− | *'''T’ujanhch’oxkani~oxt’ilanh t’ujanh (...) (Puntos suspensivos).''' | + | *'''T’ujanhch’oxkani~oxt’ilanh t’ujanh (...) (''Puntos suspensivos'').''' |
| | | |
| Tzolalil pax koti’ yik tzonh tz’ib’an t’a wach’, ha jun tik yik syalkani ma tz’oxkani ma tz’ak’an nachajok tas jun syalkan chi’. | | Tzolalil pax koti’ yik tzonh tz’ib’an t’a wach’, ha jun tik yik syalkani ma tz’oxkani ma tz’ak’an nachajok tas jun syalkan chi’. |
Línea 187: |
Línea 187: |
| Slajwi chi’ skoch’oxan b’at yil winh tzonhkuyan ma ix tzonhkuyani. | | Slajwi chi’ skoch’oxan b’at yil winh tzonhkuyan ma ix tzonhkuyani. |
| | | |
− | *'''tz’ib’aynhej na’ank’olal (''Admiración'') (¡!).''' Tz’ak’chaj skuch jun echel tz’ib’ tik, tz’ib’aynhej na’an k’olal: yujto aynhej na’an k’olal skalni, ma aynhej na’an k’olal tzonh och k’elan yuj junok tas kilek. Yik ay xiwlal, tzaljelal ma el aw. | + | *'''tz’ib’aynhej na’ank’olal (''Admiración'') (¡!).''' Tz’ak’chaj skuch jun echel tz’ib’ tik, tz’ib’aynhej na’an k’olal: yujto aynhej na’an k’olal skalni, ma aynhej na’an k’olal tzonh och k’elan yuj junok tas kilek. Yik ay xiwlal, tzaljelal ma el aw. |
− | <poem>
| + | |
− | ¡Nunin! | + | :¡Nunin! |
− | ¡mamin! | + | :¡mamin! |
− | ¡Tikne’ik! | + | :¡Tikne’ik! |
− | ¡B’ak’inh! | + | :¡B’ak’inh! |
− | </poem>
| |
| [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]] | | [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]] |
| *Kob’o’ek jantakokxo lolonel t’a tz’och juntzanhxo echel tz’ib’ tik | | *Kob’o’ek jantakokxo lolonel t’a tz’och juntzanhxo echel tz’ib’ tik |