CNB

Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

Nuestro idioma en la escuela/Tz'utujiil/Vocabulario (editar)

Revisión del 06:20 8 dic 2017

17 324 bytes añadidos ,  hace 6 años
sin resumen de edición
Línea 1: Línea 1:  
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
 
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
 
{{DISPLAYTITLE:Tzijob’aliil (Vocabulario)}}
 
{{DISPLAYTITLE:Tzijob’aliil (Vocabulario)}}
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(23).png|right|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(23).png|right|250px]]
 
__TOC__
 
__TOC__
 
<div style="clear:both"></div>
 
<div style="clear:both"></div>
Línea 7: Línea 7:  
#Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nkojtaqiij ja k’atziineel tzijob’aliil, chi jujuunaal taq rucholaaj chi paam ja te’eej tzijob’al.  
 
#Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nkojtaqiij ja k’atziineel tzijob’aliil, chi jujuunaal taq rucholaaj chi paam ja te’eej tzijob’al.  
 
#Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nekowiin ta nkinimarisaaj ja kitzijob’aliil, k’in nkeekoj ta ja rub’ajniik ja jotayiiin tziij kani’ nruub’an chi paam ja te’eej tzijob’al.
 
#Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nekowiin ta nkinimarisaaj ja kitzijob’aliil, k’in nkeekoj ta ja rub’ajniik ja jotayiiin tziij kani’ nruub’an chi paam ja te’eej tzijob’al.
 +
 +
==Tziij rixiin pa jaay==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
−
==Tziij rixiin pa jaay==
   
Katwa’i, tawak’axaaj tziij, tak’ama’ to ja lele’, tach’aja’ aaq’a’, taya’aa’ rutziil ruuwach atata, tasaqa’ ruuq’a’ awati’t, tab’ana’ taq asamaaj, tak’utuuj utziil, tak’ama’ to juule’ sii’, tak’ama’ eel ja qamesab’aal.
 
Katwa’i, tawak’axaaj tziij, tak’ama’ to ja lele’, tach’aja’ aaq’a’, taya’aa’ rutziil ruuwach atata, tasaqa’ ruuq’a’ awati’t, tab’ana’ taq asamaaj, tak’utuuj utziil, tak’ama’ to juule’ sii’, tak’ama’ eel ja qamesab’aal.
 
   
 
   
 
Tasik’iij ja taq tziij rixiin pa jaay.  
 
Tasik’iij ja taq tziij rixiin pa jaay.  
−
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(24).png|right|300px]]
 
'''Tijooneel'''
 
'''Tijooneel'''
 
   
 
   
 
*Taya’aa’ rub’ixiik chi ke ja taq ak’alaa’, naq chi taq naquunaal k’o chi paam jun jaay.  
 
*Taya’aa’ rub’ixiik chi ke ja taq ak’alaa’, naq chi taq naquunaal k’o chi paam jun jaay.  
 
*Tasik’iij ja ti choloon tziij chi keewach, k’aari’ xkesamaji chi kijujuunaal owi pa mookaaj.  
 
*Tasik’iij ja ti choloon tziij chi keewach, k’aari’ xkesamaji chi kijujuunaal owi pa mookaaj.  
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(24).png|center|300px]]
+
 
 
'''Tziij rixiin pa jaay'''
 
'''Tziij rixiin pa jaay'''
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:30%;">
Línea 114: Línea 115:  
*¿Naq utz xawak’aaj chi riij ja ti choloon tziij ri’?. Tatz’ijb’aaj juun ka’i’ taq cholaaj na’ooj ja xaak’am kaan chi riij.  
 
*¿Naq utz xawak’aaj chi riij ja ti choloon tziij ri’?. Tatz’ijb’aaj juun ka’i’ taq cholaaj na’ooj ja xaak’am kaan chi riij.  
 
*Tab’ana’ rachib’al ja ri awoochooch, k’in tab’ana’ taq rachib’al chaqajaa’ ja naquun k’o chi paam, k’aari’ natz’ib’aaj taq ruub’ii’ chi ruuxee’.  
 
*Tab’ana’ rachib’al ja ri awoochooch, k’in tab’ana’ taq rachib’al chaqajaa’ ja naquun k’o chi paam, k’aari’ natz’ib’aaj taq ruub’ii’ chi ruuxee’.  
−
*Tab’ana’ jun ti choloon tziij chi riij jun ti anaquun, ja qas utz naatzu’.  
+
*Tab’ana’ jun ti choloon tziij chi riij jun ti anaquun, ja qas utz naatzu’.
 +
 
 +
==Taq tziij kixiin ak’alaa’==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
−
==Taq tziij kixiin ak’alaa’==
   
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.
 
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.
 
   
 
   
Línea 173: Línea 175:  
k’ayiin sii’
 
k’ayiin sii’
 
k’ayiin ch’uu’
 
k’ayiin ch’uu’
−
k’aam
   
</poem>
 
</poem>
 
</div>
 
</div>
 
<div style="width:50%: float:right">
 
<div style="width:50%: float:right">
 
<poem>
 
<poem>
 +
k’aam
 
b’oxoj q’aaq’
 
b’oxoj q’aaq’
 
nenk’ama’ sii’
 
nenk’ama’ sii’
Línea 221: Línea 223:     
''vocabulario relacionado con el cuidado de los animales''
 
''vocabulario relacionado con el cuidado de los animales''
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(28).png|right|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(28).png|right|350px]]
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:50%; float:left;">
 
<div style="width:50%; float:left;">
Línea 290: Línea 292:  
   
 
   
 
''vocabulario relacionado con la comunidad''
 
''vocabulario relacionado con la comunidad''
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(30).png|right|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(30).png|right|350px]]
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:50%; float:left;">
 
<div style="width:50%; float:left;">
Línea 371: Línea 373:  
   
 
   
 
''Vocabulario relacionado con la familia.''
 
''Vocabulario relacionado con la familia.''
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(31).png|right|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(31).png|right|350px]]
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:30%;">
 
<div style="width:50%; float:left;">
 
<div style="width:50%; float:left;">
Línea 449: Línea 451:  
   
 
   
 
''vocabulario relacionado con el cuerpo humano.''
 
''vocabulario relacionado con el cuerpo humano.''
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(32).png|right|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(32).png|right|350px]]
−
Taq tziij rixiin jaay  
+
<div style="width:30%;">
−
vocabulario relacionado con la casa.
+
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
Aqan
 +
aatza’m
 +
aawach
 +
aweey
 +
waaq’
 +
amaske’l
 +
ismachii’
 +
naq’awach
 +
apalaj
 +
eeyaaj
 +
ruuwi’ aaq’a’
 +
qeey
 +
ch’aak
 +
xe’ aapaam
 +
qul
 +
aach’u’k
 +
nuuwach
 +
ixk’aq
 +
ch’u’k
 +
aaweey
 +
b’aaq
 +
kik’
 +
meetz’
 +
kik’eel
 +
raqan weey
 +
ruwach
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
xikin
 +
aaq’a’
 +
rusamaal aawi’
 +
chii’
 +
tale’k
 +
ch’eek
 +
aawii’
 +
aawi’
 +
apalaj
 +
aach’eek
 +
raqan waaq’
 +
qaawach
 +
qaaq’a’
 +
aq’awach
 +
ak’alb’aal
 +
xikinaaj
 +
aapoox
 +
q’ab’aaj
 +
aawaaq’
 +
nuuq’a’
 +
aaqul
 +
ib’och’
 +
aawaa’
 +
palaj
 +
aqanaaj
 +
nuuchii’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin jaay'''
 +
 
 +
''vocabulario relacionado con la casa.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(33).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
ch’akat
 +
xaan
 +
aab’aj
 +
patz’am
 +
chakach
 +
k’im
 +
meseb’al
 +
xojt
 +
way
 +
xajajb’
 +
machat
 +
koxtaar
 +
asaroom
 +
ikaj
 +
teem
 +
tz’ajpi’n
 +
b’ojo’y
 +
q’ab’at
 +
raqan jaay
 +
b’oxb’al q’aaq’
 +
ch’ajt
 +
chuum
 +
tz’alam
 +
kuku’
 +
ch’ab’aq
 +
tz’alu’
 +
chinaaw
 +
b’olooj
 +
nukolo’
 +
po’t
 +
rak’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
sii’
 +
chee’
 +
tziyaq
 +
ya’
 +
sanayii’
 +
kalawux
 +
kotz’i’j
 +
xk’uub’
 +
uleew
 +
chama’r
 +
ch’ijch’
 +
k’aam
 +
jaay
 +
kape
 +
pojp
 +
ntziyaq
 +
qaalaaq
 +
keem
 +
kusuwe’l
 +
aq’oom
 +
ya’l
 +
b’ojo’y
 +
q’aaq’
 +
warab’al
 +
ixiim
 +
xaqchaj
 +
b’anb’al
 +
ak’alaa’
 +
k’ojlib’al sii’
 +
mu’x
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin b’oniil'''
 +
 
 +
''vocabulario relacionado con los colores''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(34).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
Kaq
 +
Rax
 +
Q’anaq’oj
 +
Saq morado
 +
Kaqkoj
 +
tz’iltz’oj
 +
sanu’p
 +
xaar
 +
q’aq
 +
rax q’uux
 +
saqsoj
 +
q’uux
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
q’an
 +
saq
 +
xq’ajko’j
 +
raxwaach
 +
ruusi’j tinay
 +
raxroj
 +
saqparapoj
 +
pitaaya
 +
q’anaq’oj
 +
saqpor q’an
 +
q’aqq’oj
 +
Chaaj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin taq saamaaj'''
 +
 
 +
''vocabulario relacionado con el trabajo''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(35).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
k’ayiineem
 +
kinmes pa jaay
 +
ch’ajoj tziyaq
 +
moloj sii’
 +
ch’ajo’m
 +
ya’aaneem
 +
nto’ nutata’
 +
b’anoj riikiil
 +
b’oxoj q’aaq’
 +
q’oloj q’ayiis
 +
b’anoj sii’
 +
ruupan xanakat
 +
nuk’uj ch’ajt
 +
kinchomisaaj ch’ajt
 +
tukuj kape
 +
qasaan ooj
 +
nchap ch’uu’
 +
kinb’iij nuutz’oo’
 +
kinb’an ch’ajo’m
 +
tzaqoj chee’
 +
ch’ajol laq
 +
puq’uj ch’ab’aq
 +
kinchumiij ch’ajt
 +
tzaqoj way
 +
kintzaq way
 +
qasan ooj
 +
npaq’ sii’
 +
b’anoj jaay
 +
t’iso’m
 +
nenk’ama’ ya’
 +
nb’an tajkiil
 +
kinmes
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
nch’eleej nuuchaaq’
 +
mees
 +
ninb’e pan ajtijaal
 +
chapoj ch’uu’
 +
ch’ajoj laq
 +
paq’oj sii’
 +
b’anoj way
 +
mesooj
 +
ruupam kape
 +
nenk’ama’ sii’
 +
keem
 +
ya’oj tz’oo’
 +
nch’aqiij q’ayiis
 +
b’atz’
 +
tikoj kape
 +
riikiil
 +
k’aqoj q’ayiis
 +
kinb’an q’ojp
 +
jaay
 +
b’onoj b’atz’
 +
paxin aab’aj
 +
tikoj awan
 +
chanooj
 +
tz’ijb’aaneem
 +
nch’aj tziyaq
 +
chapoj tap
 +
ya’oj way
 +
b’anoj mees
 +
b’anoj b’eey
 +
ch’ajooj
 +
mesoj pa jaay
 +
ruuwach jaay
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin aqanaaj'''
 +
 
 +
''vocabulario relacionado con los pies.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(36).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
kik’
 +
b’aaq
 +
natb’e pa juuyu’
 +
natb’e pa sii’
 +
ruuk’aan b’aaq
 +
nk’aq wii’
 +
kink’aq wii’
 +
ruuwi’ awaqan
 +
kojb’al xajajb’
 +
yaq’ol aab’aj
 +
ruuk’aan ib’och’
 +
ixtuxiil
 +
naasil
 +
ninpe’i
 +
ixk’aqaaj
 +
b’aqiil
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
aawaa’
 +
natxojowi
 +
ib’och’
 +
kinb’ini
 +
noqb’iya’ji
 +
ixk’aq
 +
natb’iya’ji
 +
natb’ijni
 +
ruuk’aan kik’
 +
nb’ijni
 +
ch’ajk
 +
tz’uum
 +
nib’iya’ji
 +
tz’umaal
 +
kik’eel
 +
awaqan
 +
ch’akuul
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin q’ab’aaj'''
 +
 
 +
''vocabulario relacionado con la mano.''
   −
Taq tziij rixiin b’oniil
+
<div style="width:30%;">
−
vocabulario relacionado con los colores
+
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
naq’ejteej aaq’a’
 +
nuutzaq way
 +
nattz’ijb’aani
 +
nuuchap way
 +
ruuwi’ aaq’a’
 +
ib’och’
 +
naachap way
 +
naachap ch’uu’
 +
kik’
 +
b’aaq
 +
kinpaq’iij nuuq’a’
 +
ruuxaq nuuq’a’
 +
nuuch’aj tziyaq
 +
ninsamaji
 +
naachap naquun
 +
naach’aj aawach
 +
kinwa’i
 +
ixk’aq
 +
tzaqol way
 +
tzaqb’al way
 +
nqak’utb’eej kape
 +
names pa jaay
 +
naachap xajajb’
 +
tijb’al kape
 +
natijb’eej aawaay
 +
natijb’eej kape
 +
natq’ejteeni
 +
natq’ojmaani
 +
b’anb’al chanooj
 +
at’ib’al keej
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
nuuchap naquun
 +
npaq’iij nuuq’a’
 +
nchap naquun
 +
naq’ejteej aawii’
 +
naaq’ol q’ayiis
 +
atale’k
 +
naachap laq
 +
naachap aab’aj
 +
naach’aj laq
 +
kinchap achinaq
 +
ch’u’k
 +
sik’ib’al winaq
 +
ruuk’u’x aaq’a’
 +
nuuxoj tz’oo’
 +
nuuq’a’
 +
nuuchap wuuj
 +
nuub’an b’atz’
 +
njaq chi’ jaay
 +
nintz’ijb’aani
 +
naq’eteej aaq’a’
 +
napaq’iij aaq’a’
 +
nkoj tziyaq
 +
nqaachap
 +
tz’ib’ab’al
 +
nqaq’ejteej tz’i’
 +
aach’u’k
 +
nuunuk’ keem
 +
jaqb’al chi’aaj
 +
nuunuk’ tziyaq
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
   −
Taq tziij rixiin taq saamaaj
+
<center>
−
vocabulario relacionado con el trabajo
+
<gallery widths=175px heights=175px perrow=3>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(42.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(42.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(42.3).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(42.4).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(42.5).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(42.6).png
 +
</gallery>
 +
</center>
 +
<div style="clear:both"></div>
   −
Taq tziij rixiin aqanaaj
+
'''Taq tziij rixiin chii’aaj'''
−
vocabulario relacionado con los pies.
     −
Taq tziij rixiin q’ab’aaj
+
''vocabulario relacionado con la boca.''
−
vocabulario relacionado con la mano.
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(39).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
nattzijooni
 +
ntij
 +
tijb’al kape
 +
naatij way
 +
naaraq aachii’
 +
nintzijooni
 +
sik’ib’al winaq
 +
kintzijooni
 +
naatij muuniil
 +
nuuchii’
 +
tijb’al way
 +
natb’ixaani
 +
naatij ak’
 +
naatij agua
 +
b’anb’al tziij
 +
nkach’uuj
 +
weey
 +
ruuwach weey
 +
niqasik’ab’aaj
 +
nuutij iik
 +
meetz’
 +
b’ab’al naquun
 +
nuutij ya’
 +
nuutz’ub’
 +
matz’ab’al sakiil‘
 +
nuxupuuj flauta
 +
matz’ab’al
 +
q’ijla’n ak’aal
 +
q’ijlob’al qach’alaal
 +
q’ijlob’al winaq
 +
q’ijloneel
 +
qulb’al t’oot’
 +
qumb’al kinaq’
 +
qumb’al riikiil
 +
qumuujk’ol aaweey
 +
b’ab’al kuulix
 +
riij qeey
 +
k’o ruub’aaq
 +
k’o rub’och’iil
 +
rixiin tz’ujuuneem
 +
ruuchii’
 +
sik’ib’al chikop
 +
sik’ib’al letra
 +
sik’ib’al qaachaaq’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
nisilob’eej rii’
 +
kinb’isooni
 +
nuuq’a’
 +
nuuraq ruuchii’
 +
nuutiij naquun
 +
nuutij ak’
 +
nwa’i’
 +
loq’ol atz’aam
 +
loq’b’al ujq
 +
pan aaquul
 +
loq’b’al tziyaq
 +
pilb’el xkoyaa’
 +
qaachii’
 +
q’aaq’
 +
qaayoob’
 +
loq’b’al ichaaj
 +
b’iq’b’al chub’aaj
 +
nasik’iij aawii’
 +
kaach’ nuutij
 +
rik’a’tziil
 +
kaach’ ntijruuk’aan
 +
aaweey
 +
ruuk’aan b’aaq
 +
ruuk’aan ib’och’
 +
ruuk’aan ismachii’
 +
ruuk’aan kik’
 +
ruuk’aan tz’uum
 +
b’ab’al kaach’
 +
k’o qeey ruuk’aan
 +
b’anb’al k’ayiineem
 +
b’ab’al tzok’ojk’
 +
sik’ib’al wonon
 +
ch’akuul
 +
k’o rukik’eel
 +
rixiin k’ayiineem
 +
rixiin oq’eej
 +
rixiin qaachuub’
 +
rixiin qak’axaj
 +
sujb’al k’ayiij
 +
ch’ob’ob’al ruuwach
 +
wuuj
 +
sujb’al sii’
 +
sujb’al to’oom
 +
sujb’al way
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
   −
Taq tziij rixiin chii’aaj
+
'''Taq tziij rixiin b’aqilaal:'''
−
vocabulario relacionado con la boca.
+
 +
''vocabulario relacionado con el cuerpo.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(41).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
nim raqan
 +
Ajsamajeel
 +
sajq’oor
 +
utzilaj winaq
 +
ko’l raqan
 +
chomalaj winaq
 +
tijol q’ayiis
 +
choom ruuq’a’
 +
Choom
 +
nimaq rusamaal
 +
kokoj kaqan
 +
b’aaq
 +
tijol ya’
 +
nimaq ruxikin
 +
nimaq ruuwi’
 +
nim ruuwi’
 +
nim ruutza’m
 +
ma kesamaji
 +
k’o reey
 +
k’a’n
 +
choom ruuwi’
 +
q’aqawinaq
 +
alaq’omaa’
 +
nimaq rixk’aq
 +
k’o ruuchii’
 +
b’aqilaj winaq
 +
tz’ujuuneel
 +
Saqawinaq
 +
sak’aaj
 +
nimaq ruumeetz’
 +
nimaq raa’
 +
nim raa’
 +
b’onol taq ch’a’ooj
 +
nimaq raq’
 +
ruuwach
 +
nim ruxajajb’
 +
k’o ruutza’m
 +
k’o ruupaas
 +
k’o rumochila
 +
jun xtan
 +
josol chee’
 +
ee b’aaq
 +
choom rixkaa’
 +
q’aq ruuwi’
 +
choom rub’aqiil
 +
choom rupalaj
 +
q’ab’arelaa’
 +
choom rutz’umaal
 +
popaq xe’ reey
 +
piim ruxikin
 +
b’onol taq alaq’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
choom raqan
 +
ch’ayoonelaa’
 +
b’onol taq jaay
 +
qas nkesamaji
 +
k’o ruxajajb’
 +
tz’iil riij
 +
saqalaj winaq
 +
aachi
 +
rusamaal ruuwi’
 +
qas utz ntzijooni
 +
piim ruuwa reey
 +
nimaq ruuq’a’
 +
kojol taq q’aaq’
 +
b’onol utziil
 +
k’o ruuwi’
 +
k’o ruuwach
 +
k’o ruub’aaq
 +
k’a’nilaj winaq
 +
ee saq
 +
choom ruutza’m
 +
choom rixk’aq
 +
b’onol ch’a’ooj
 +
tiko’li
 +
sak’aaj winaq
 +
Ninsamaji
 +
ajq’iij
 +
Ajchanool
 +
chapol ch’uu’
 +
ak’aal
 +
alaa’
 +
sib’isaq naq ruuwach
 +
satasik rachaq
 +
b’anol ritzelaal
 +
b’onol jaay
 +
saq nka’yi
 +
b’onol q’ab’arik
 +
saal riij
 +
Rurajiil
 +
Qas utz
 +
qas jab’el
 +
b’ajil jaay
 +
q’aq ruxajajb’
 +
parapaq ruxikin
 +
nintzijooni
 +
nim ruuwa’
 +
nim ruuq’a’
 +
Waraaneel
 +
waqawik rupalaj
 +
chapooneel
 +
b’aaq ruuqul
 +
ajtz’aaneel
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
   −
Taq tziij rixiin b’aqilaal:
  −
vocabulario relacionado con el cuerpo.
   
Taq tziij rixiin pa jaay, k’in taq kisaamaaj ak’alaa’ ja ma rixiin pa jaay ta, jani’ chi re:  
 
Taq tziij rixiin pa jaay, k’in taq kisaamaaj ak’alaa’ ja ma rixiin pa jaay ta, jani’ chi re:  
−
Tijooneel  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
−
- Tasik’iij chi keewach ja taq ak’alaa’.  
+
'''Tijooneel'''
 +
 
 +
*Tasik’iij chi keewach ja taq ak’alaa’.
 +
 
Rajawaxiik chi ke ja tee’eej tata’aaj chi nkeek’ut chi keewach ja kalk’uwaal ja kitz’ejtiik k’in ruya’iik keewaay ja chikopii’. Rumajk chi k’oli ne’ok wi’ chi paam ja qak’asalemaal, jani’ chi re ja keej nurijqaaj qaasii’, wajkax utz nepojch’i chi neqaatij.  
 
Rajawaxiik chi ke ja tee’eej tata’aaj chi nkeek’ut chi keewach ja kalk’uwaal ja kitz’ejtiik k’in ruya’iik keewaay ja chikopii’. Rumajk chi k’oli ne’ok wi’ chi paam ja qak’asalemaal, jani’ chi re ja keej nurijqaaj qaasii’, wajkax utz nepojch’i chi neqaatij.  
 +
 
Rajawaxiik chi nqojtaqiij naq rub’anoon ja ruuwach uleew k’in naq nruuya’ chi qe, chaqajaa’ naq nuub’an toq ma utz ta nqaab’an chi re, jani’ chi re toq ma tiqamol ja q’ayiis pa taq qoochooch k’in pa taq b’eey. Wi ja ri ojoj nqaamol ja qaq’ayiis, utz k’a ri’ nqaab’an chi re ja ruuwach uleew, neki’kot k’a taq chikopii’ ari’ k’in taq qalk’uwaal. Ja k’a taq chee’ nkixupula’ k’a ruxula’ juuyu’ ari’ k’in ronojeel ja naquun utz nek’eje’ wi’ ja ri ee k’o chi ruuwach uleew.  
 
Rajawaxiik chi nqojtaqiij naq rub’anoon ja ruuwach uleew k’in naq nruuya’ chi qe, chaqajaa’ naq nuub’an toq ma utz ta nqaab’an chi re, jani’ chi re toq ma tiqamol ja q’ayiis pa taq qoochooch k’in pa taq b’eey. Wi ja ri ojoj nqaamol ja qaq’ayiis, utz k’a ri’ nqaab’an chi re ja ruuwach uleew, neki’kot k’a taq chikopii’ ari’ k’in taq qalk’uwaal. Ja k’a taq chee’ nkixupula’ k’a ruxula’ juuyu’ ari’ k’in ronojeel ja naquun utz nek’eje’ wi’ ja ri ee k’o chi ruuwach uleew.  
 
Wi keeri’ xtiqaab’an chi re ja ruuwach uleew, noqejtz’an k’aari’ chi utz, noqki’koti kuk’iin ja qachib’iil, neqaq’ijla’ k’a ri’ ja winaqii’ ja toq neqaak’ul kaan pa taq b’eey, owi toq noqopoon
 
Wi keeri’ xtiqaab’an chi re ja ruuwach uleew, noqejtz’an k’aari’ chi utz, noqki’koti kuk’iin ja qachib’iil, neqaq’ijla’ k’a ri’ ja winaqii’ ja toq neqaak’ul kaan pa taq b’eey, owi toq noqopoon
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(42).png|center|350px]]
   −
2.3 Taq tziij rixiin pa tijob’al.  
+
==Taq tziij rixiin pa tijob’al.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
Taq tziij ja nruuk’am rii’ ruk’iin ja tijob’al, k’in taq naquun ja nkeekoj chi paam ja tijob’al, kani’ chi re:  
 
Taq tziij ja nruuk’am rii’ ruk’iin ja tijob’al, k’in taq naquun ja nkeekoj chi paam ja tijob’al, kani’ chi re:  
 
Teb’ana’ ruutza’m etz’ijb’ab’aal, tenuk’u’ ja ri etz’ub’ulib’aal, ma teetzaq ta ja ri echupub’aal, kojtz’eb’e’ pa taq mojkaaj, tejaqa’ ja ri eewuuj, teb’ana’ ja ri esamaaj, kixejtz’aan ruk’iin ja ri ajilab’al, teb’ana’ chik juule’ taq tziij chi re ja tz’ijb’, tesik’iij ja xqatz’ijb’aaj, teb’iij naq k’a jun cholob’al tziij. Tasik’iij ja taq tziij.
 
Teb’ana’ ruutza’m etz’ijb’ab’aal, tenuk’u’ ja ri etz’ub’ulib’aal, ma teetzaq ta ja ri echupub’aal, kojtz’eb’e’ pa taq mojkaaj, tejaqa’ ja ri eewuuj, teb’ana’ ja ri esamaaj, kixejtz’aan ruk’iin ja ri ajilab’al, teb’ana’ chik juule’ taq tziij chi re ja tz’ijb’, tesik’iij ja xqatz’ijb’aaj, teb’iij naq k’a jun cholob’al tziij. Tasik’iij ja taq tziij.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(43).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
ch’akat
 +
wuuj
 +
ak’alaa’
 +
wantaana
 +
mesab’al
 +
tijooneel
 +
kotz’i’j
 +
xaan
 +
tz’alam tz’ib’ab’al
 +
ruupaan jaay
 +
k’ayiinelaa’
 +
q’ojoom
 +
muuj
 +
ch’ijch’
 +
teem
 +
kotz’i’j
 +
chi jaay
 +
ch’ame’y
 +
tz’aaq
 +
tz’alam
 +
tz’ib’ab’al
 +
tz’ulib’al
 +
tz’ijb’ xaterax
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
chiyaaj
 +
aranxax
 +
ajto’b’al
 +
ch’upub’al
 +
ejtz’anib’al
 +
qaatiij
 +
q’ayiis
 +
k’ojlib’al q’ayiis
 +
k’ojlib’al wuuj
 +
k’ayiineel
 +
ruub’eey
 +
k’aam
 +
ruuwach jaay
 +
ruuxaq wuuj
 +
ch’upup
 +
jaay lamina
 +
sooch
 +
jaay
 +
ak’
 +
ch’upub’al
 +
ruupaam jaay
 +
qumib’al
 +
k’olaaj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Saamaaj rixiin tijooneel'''
   −
Saamaaj rixiin tijooneel
   
Ja tijooneel, nruub’iij chi ke ja ri ak’alaa’, teb’ana’ ruutza’m ja ri etz’ijb’ab’aal, utz k’a utz neeb’an chi re ja ri esamaaj, k’in qas ch’ajch’oj neli.  
 
Ja tijooneel, nruub’iij chi ke ja ri ak’alaa’, teb’ana’ ruutza’m ja ri etz’ijb’ab’aal, utz k’a utz neeb’an chi re ja ri esamaaj, k’in qas ch’ajch’oj neli.  
−
Toq nixsamaji rajawaxiik chi tenuk’u’ ja ri etz’ulib’aal, utz k’a chi nixtz’eb’e’i chi utz, ma kixko’si toq nixsamaji, kojtaq chi ma utz ta wi ma kattz’eb’e’i chi utz.  
+
 
 +
Toq nixsamaji rajawaxiik chi tenuk’u’ ja ri etz’ulib’aal, utz k’a chi nixtz’eb’e’i chi utz, ma kixko’si toq nixsamaji, kojtaq chi ma utz ta wi ma kattz’eb’e’i chi utz.
 +
 
Ja toq nixsamaji rajawaxiik chi ma teetzaq ta ja ri echupub’aal, k’oli nok wi’ chi eewe toq ma utz ta neeb’an chi re ja ri esamaaj.  
 
Ja toq nixsamaji rajawaxiik chi ma teetzaq ta ja ri echupub’aal, k’oli nok wi’ chi eewe toq ma utz ta neeb’an chi re ja ri esamaaj.  
 +
 
Utz neeb’an ja ri esamaaj pa taq mookaaj, kojtaq chi utz na neeli, rumajk chi k’iy na’ooj nruuk’am rii’. Toq nkeeb’iij ja tijoonelaa’ chi tejeqa’ ja ri eewuuj, kojtaq ja je’ee’ chi, chi paam ja ri eewuuj k’o wi’ ja ri utzilaj taq na’ooj. Kojtaq chaqajaa’ chi chi ri’ nelisaaj wi’ ja ri esamaaj, k’in chi ri’ nixkowiin wi’ nixejtz’aan ruk’iin ja ri ajilab’al, k’in chi ri’ newojtaqiij wi’ k’iy ruuwach taq na’ooj  
 
Utz neeb’an ja ri esamaaj pa taq mookaaj, kojtaq chi utz na neeli, rumajk chi k’iy na’ooj nruuk’am rii’. Toq nkeeb’iij ja tijoonelaa’ chi tejeqa’ ja ri eewuuj, kojtaq ja je’ee’ chi, chi paam ja ri eewuuj k’o wi’ ja ri utzilaj taq na’ooj. Kojtaq chaqajaa’ chi chi ri’ nelisaaj wi’ ja ri esamaaj, k’in chi ri’ nixkowiin wi’ nixejtz’aan ruk’iin ja ri ajilab’al, k’in chi ri’ newojtaqiij wi’ k’iy ruuwach taq na’ooj  
−
Saamaaj rixiin tijoxeel  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
−
- Rajawaxiik chi netz’ijb’aaj ja taq tziij ewojtaq chik, utz k’a chi nruumol rii’ ja ri ena’ooj, jani’ chi re ja rusik’ixiik ja qatzijob’al. Nimalaj rajawaxiik chi qonojeel nojkowiini nqasik’iij, k’in nqatz’ijb’aaj ja qatzijob’al.  
+
'''Saamaaj rixiin tijoxeel'''
−
- Toq xkixkowiini xteek’is ronojeel ja ri esamaaj, utz neeb’iij jun cholob’al tziij, chi keewach ja ri ewachib’iil, utz k’a nk’iyiri ja ri ena’ooj chi paam ja ri ek’asalemaal.
+
 +
*Rajawaxiik chi netz’ijb’aaj ja taq tziij ewojtaq chik, utz k’a chi nruumol rii’ ja ri ena’ooj, jani’ chi re ja rusik’ixiik ja qatzijob’al. Nimalaj rajawaxiik chi qonojeel nojkowiini nqasik’iij, k’in nqatz’ijb’aaj ja qatzijob’al.  
 +
*Toq xkixkowiini xteek’is ronojeel ja ri esamaaj, utz neeb’iij jun cholob’al tziij, chi keewach ja ri ewachib’iil, utz k’a nk’iyiri ja ri ena’ooj chi paam ja ri ek’asalemaal.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(44).png|center|300px]]
   −
2.4 Taq tziij rixiin ja ruuwach tijob’al  
+
==Taq tziij rixiin ja ruuwach tijob’al==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.  
 
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.  
 
Qab’ana’ ja qaamees, noqb’ixaan chi keewach ja winaqii’, nojb’e pa k’asataaneem, qonojeel nojk’eje’ chi paam ja nimaq’iij. K’o k’amab’al taq tziij pa ajilab’al ka’i’ k’in kaji’ (2.4), pa to’ob’al wuuj.  
 
Qab’ana’ ja qaamees, noqb’ixaan chi keewach ja winaqii’, nojb’e pa k’asataaneem, qonojeel nojk’eje’ chi paam ja nimaq’iij. K’o k’amab’al taq tziij pa ajilab’al ka’i’ k’in kaji’ (2.4), pa to’ob’al wuuj.  
−
Saamaaj rixiin tijooneel:  
+
 
 +
'''Saamaaj rixiin tijooneel:'''
 
Taab’iij chi ke ja taq ak’alaa’. Qab’ana’ ja qaamees chi ruuwach ja qatijob’al utz k’a ch’ajch’oj rutz’ejtiik k’in utz noqejtz’an chi ruuwach.  
 
Taab’iij chi ke ja taq ak’alaa’. Qab’ana’ ja qaamees chi ruuwach ja qatijob’al utz k’a ch’ajch’oj rutz’ejtiik k’in utz noqejtz’an chi ruuwach.  
 +
 
Ja toq xtiqaak’ul keeq’iij ja qaatee’ noqeb’ixaan to chi keewach, utz k’a chi neki’kot jun ti raamaaj quk’iin chi paam ja keeq’iij.  
 
Ja toq xtiqaak’ul keeq’iij ja qaatee’ noqeb’ixaan to chi keewach, utz k’a chi neki’kot jun ti raamaaj quk’iin chi paam ja keeq’iij.  
 +
 
Toq k’o jun nimaq’iij nqaak’ul rajawaxiik chi qonojeel noqk’eje’ chi paam, utz k’a chi nqaak’am qii’ chi riij ronojeel ja taq naquun nqaab’an, k’in ma k’o ta ruk’ayewaal nqijl chi paam ja taq nimaq’iij neqaab’an. Toq xtitzuri ronojeel ja taq naquun ja qamojoon rub’ajniik, k’ajk’ari’ k’o chik qaaq’a’ chi re chi nojb’e pa k’asataaneem, noqeki’kot jun ti ramaaj kuk’iin ja qachib’iil k’in chaqajaa’ ruk’iin ja tijooneel.  
 
Toq k’o jun nimaq’iij nqaak’ul rajawaxiik chi qonojeel noqk’eje’ chi paam, utz k’a chi nqaak’am qii’ chi riij ronojeel ja taq naquun nqaab’an, k’in ma k’o ta ruk’ayewaal nqijl chi paam ja taq nimaq’iij neqaab’an. Toq xtitzuri ronojeel ja taq naquun ja qamojoon rub’ajniik, k’ajk’ari’ k’o chik qaaq’a’ chi re chi nojb’e pa k’asataaneem, noqeki’kot jun ti ramaaj kuk’iin ja qachib’iil k’in chaqajaa’ ruk’iin ja tijooneel.  
−
Taq tziij rixiin ja ruuwach tijob’al  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Taq tziij rixiin ja ruuwach tijob’al'''
 +
 
 
Saamaaj rixiin tijoxeel  
 
Saamaaj rixiin tijoxeel  
 +
 
Tawinaqirisaaj juun ejtz’aaneem k’uk’iin ja taq ewachib’iil, chi riij ja ja b’aar nkooj wi’ ja ch’ajch’ojiineem k’o chi naakoj ja choloon tziij awojtaqiin pe.
 
Tawinaqirisaaj juun ejtz’aaneem k’uk’iin ja taq ewachib’iil, chi riij ja ja b’aar nkooj wi’ ja ch’ajch’ojiineem k’o chi naakoj ja choloon tziij awojtaqiin pe.
   −
2.5 Taq tziij rixiin ja tinaamit k’in juulee’ chik.  
+
==Taq tziij rixiin ja tinaamit k’in juulee’ chik.==
−
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
−
Teqaloq’o’ qaxikoyaa’ pa k’ayib’al. Teqatz’eta’ ja nb’anataj pa k’ayib’al. Ja ch’ijch’ nb’e pa jun tinaamit chik. Ja winaqii’ neeb’e pa ch’ijch’. Ja nuutee’ nruk’ayiij tz’iin. Ja winaqii’ kayob’een ja ch’ijch’ ja nb’e pa taq’aaj. Ja ri ojoj nojb’e pa roochooch Ajaaw. K’o k’amab’al taq tziij tasik’iij.  
+
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.
−
Saamaaj rixiin tijooneel:  
+
−
-
+
Teqaloq’o’ qaxikoyaa’ pa k’ayib’al. Teqatz’eta’ ja nb’anataj pa k’ayib’al. Ja ch’ijch’ nb’e pa jun tinaamit chik. Ja winaqii’ neeb’e pa ch’ijch’. Ja nuutee’ nruk’ayiij tz’iin. Ja winaqii’ kayob’een ja ch’ijch’ ja nb’e pa taq’aaj. Ja ri ojoj nojb’e pa roochooch Ajaaw. K’o k’amab’al taq tziij tasik’iij.
−
Tasik’iij ja ti choloon tziij Looq’ooj najb’eey chi keewach ja taq ak’alaa’.  
+
−
- Takanooj taq achib’al rixiin atinaamit, k’ayib’al, nk’atziin chi aawe chi nkikanooj taq ruub’ii’ taq naquun ee k’o chi paam chi jujuunal. Maxla k’oli ja taq tziij ma qaya’oon ta chi paam ja choloon tziij nqaak’ut ojoj, rumaal k’aari chi k’o chi nqanimarisaaj ja taq qaatziij.  
+
'''Saamaaj rixiin tijooneel:'''
−
Looq’ooj  
+
 
 +
*Tasik’iij ja ti choloon tziij Looq’ooj najb’eey chi keewach ja taq ak’alaa’.  
 +
*Takanooj taq achib’al rixiin atinaamit, k’ayib’al, nk’atziin chi aawe chi nkikanooj taq ruub’ii’ taq naquun ee k’o chi paam chi jujuunal. Maxla k’oli ja taq tziij ma qaya’oon ta chi paam ja choloon tziij nqaak’ut ojoj, rumaal k’aari chi k’o chi nqanimarisaaj ja taq qaatziij.  
 +
 
 +
'''Looq’ooj'''
 +
 
Ja naan xruub’iij chi ke ja raal teqaloq’o’ qaxikoyaa’ pa k’ayib’al, utz k’a chi neqatz’eta’ naq nb’anataj chi paam ja k’ayib’al, ee chinajtaq chi winaqii’ ja nek’ayiini kaamiik, ee k’oli nu’ulqaj aj Tz’oloj Ya’ ee kik’amoon pe utzilaj taq ichaaj ja qas ee ya’, k’in qas ki’ ruti’jiik.  
 
Ja naan xruub’iij chi ke ja raal teqaloq’o’ qaxikoyaa’ pa k’ayib’al, utz k’a chi neqatz’eta’ naq nb’anataj chi paam ja k’ayib’al, ee chinajtaq chi winaqii’ ja nek’ayiini kaamiik, ee k’oli nu’ulqaj aj Tz’oloj Ya’ ee kik’amoon pe utzilaj taq ichaaj ja qas ee ya’, k’in qas ki’ ruti’jiik.  
 +
 
Toq xtitzur eel ja qaloq’ooj nojb’e chi paam ja ch’ijch’ ja nb’e chik chi paam ja jun tinaamit. Chi ri’ neqojtaqiij na, naq ja qas k’o chi paam ja jun tinaamit chik, k’in keeri’ chaqajaa’ noq k’asataan jun ti ramaaj, k’in nqojtaqiij chi utz ja tinaamit.  
 
Toq xtitzur eel ja qaloq’ooj nojb’e chi paam ja ch’ijch’ ja nb’e chik chi paam ja jun tinaamit. Chi ri’ neqojtaqiij na, naq ja qas k’o chi paam ja jun tinaamit chik, k’in keeri’ chaqajaa’ noq k’asataan jun ti ramaaj, k’in nqojtaqiij chi utz ja tinaamit.  
 
Xqaatz’et kaan ja nuutee’ tz’iin nuk’ayiij chi ke ja winaqii’. Q’anij emulaani ja winaqii’ chi riij, rumajk chi qas utz ja tz’iin ja nuk’ayiij k’in q’axinaq nchaq’aji.  
 
Xqaatz’et kaan ja nuutee’ tz’iin nuk’ayiij chi ke ja winaqii’. Q’anij emulaani ja winaqii’ chi riij, rumajk chi qas utz ja tz’iin ja nuk’ayiij k’in q’axinaq nchaq’aji.  
−
Ja winaqii’ kayab’een ja ch’ijch’ ja nek’omo’ eel pa Taq’aaj, neeb’e pa ch’upuj kape, pa
+
Ja winaqii’ kayab’een ja ch’ijch’ ja nek’omo’ eel pa Taq’aaj, neeb’e pa ch’upuj kape, pa taq nimaq taq uleew kixiin ja b’eyomaa’, chi ri’ k’a nkeech’ak wi’ kipuwaq ja nkiloq’ob’eej ja taq keewaay kuk’uyaa’ kixiin ja kalk’uwaal.
 +
Rumajk ja naquun ja ya’oon chi qe rumaal ja ri Ajaaw, xa k’a rumajk ari’ noqb’e chi paam ja roochooch ja ri Ajaaw, chi neqamaltiyoxiij chi re ja ri utziil ja ruya’oon chi qe chi paam ja qak’asalemaal, k’in chi ke ja qalk’uwaal.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(47).png|right|300px]]
 +
'''Taq tziij rixiin pa tinaamit:'''
   −
taq nimaq taq uleew kixiin ja b’eyomaa’, chi ri’ k’a nkeech’ak wi’ kipuwaq ja nkiloq’ob’eej ja taq keewaay kuk’uyaa’ kixiin ja kalk’uwaal.
+
<div style="width:30%;">
−
Rumajk ja naquun ja ya’oon chi qe rumaal ja ri Ajaaw, xa k’a rumajk ari’ noqb’e chi paam ja roochooch ja ri Ajaaw, chi neqamaltiyoxiij chi re ja ri utziil ja ruya’oon chi qe chi paam ja qak’asalemaal, k’in chi ke ja qalk’uwaal.
+
<div style="width:50%; float:left;">
−
Taq tziij rixiin pa tinaamit:
+
<poem>
 +
Jaay
 +
ch’ijch’
 +
b’eey
 +
ak’alaa’
 +
winaq
 +
q’atab’al tziij
 +
ya’
 +
k’ayib’al
 +
q’ayiis
 +
kotz’i’j
 +
chikop
 +
winaqii’
 +
tz’i’
 +
toneel
 +
aab’aj
 +
raqan luus
 +
tijob’al tii’iij
 +
sii’
 +
alkalta
 +
k’im
 +
juuyu’
 +
ixiim
 +
ak’
 +
aq’oom
 +
jaay
 +
aachi’aa’
 +
jaay tz’alam
 +
juun ch’iich’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
chikopaa’
 +
k’ayiinelaa’
 +
ixoqii’
 +
chi nimajaay
 +
b’eey at’okin
 +
taa’ii’
 +
q’ojoom
 +
naanii’
 +
mix
 +
ixtanii
 +
chiiya’
 +
awan
 +
uleew
 +
tziyaq
 +
b’eey
 +
kape
 +
kapiya
 +
k’ayib’al ak’
 +
k’ayil naquun
 +
k’ayil xajajb’
 +
keej
 +
ee nuk’ul xajajb’ kojol
 +
jaay
 +
kuuch
 +
ch’akat
 +
meseb’al
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin pa K’ayib’al:'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(48).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
xkoyaa’
 +
ch’uu’
 +
kinaq’
 +
tii’iij
 +
ixiim
 +
aatz’aam
 +
saqwach
 +
iik
 +
xajajb’
 +
trasno
 +
ch’imaay
 +
ichaaj
 +
saq’ujl
 +
iskol
 +
chuum
 +
ooj
 +
ak’
 +
tap
 +
tajpa’l
 +
tziyaq
 +
saqmoloo’
 +
aranxax
 +
ajiij
 +
t’oot’
 +
tii’iij wajkax
 +
tii’iij ak’
 +
tii’iij ajq
 +
anxux
 +
pakaay
 +
oqoq
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
q’inom
 +
xanakat
 +
tz’iin
 +
seb’o’y
 +
iis
 +
muuch’
 +
alaj ch’uu’
 +
pansut
 +
ch’apaq
 +
sakiil
 +
way
 +
riikiil
 +
ujq
 +
tz’alaam
 +
ch’oob’
 +
kuulix
 +
to’om
 +
maniya
 +
chuchito
 +
teem
 +
laq
 +
aj
 +
masab’al
 +
kaxlanway
 +
k’uum
 +
ya’
 +
jichab’
 +
tunul
 +
ajtz’ab’a’l
 +
ajq’a’l
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
   −
Taq tziij rixiin pa K’ayib’al:
+
==Taq tziij rixiin ja rutz’ejtiik ja ruuwach uleew.==
−
2.6 Taq tziij rixiin ja rutz’ejtiik ja ruuwach uleew.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
−
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.  
+
K’oli ja taq k’amab’al tziij pa to’ob’al wuuj.
 +
 
Chi paam ja qatinaamit k’o k’atan. Ja qatinaamit qas ch’ajch’oj b’anoon chi re kumaal ja ri ak’alaa’. Ja jachol wuuj xb’e chik pa jun tinaamit. Qatika’ juule’ taq chee’. Ja k’amol b’eey rixiin ja tinaamit nk’axataji cha’. Pa ruuwi’ ja juuyu’ qas ne’ek’asataan wi’ ja winaqii’. K’o k’amab’al taq tziij tasik’iij.  
 
Chi paam ja qatinaamit k’o k’atan. Ja qatinaamit qas ch’ajch’oj b’anoon chi re kumaal ja ri ak’alaa’. Ja jachol wuuj xb’e chik pa jun tinaamit. Qatika’ juule’ taq chee’. Ja k’amol b’eey rixiin ja tinaamit nk’axataji cha’. Pa ruuwi’ ja juuyu’ qas ne’ek’asataan wi’ ja winaqii’. K’o k’amab’al taq tziij tasik’iij.  
−
Saamaaj rixiin tijooneel:  
+
 
 +
'''Saamaaj rixiin tijooneel:'''
 +
 
Takanooj juun achib’al rixiin jun juuyu’ taq’aaj k’in tawinaqirisaaj jun choloon tziij chi riij, keeri’ naab’an chik chi re ja juule’ taq tziij chik, kani’ chi re riikiil, tziyaq k’in juulee’ chik.  
 
Takanooj juun achib’al rixiin jun juuyu’ taq’aaj k’in tawinaqirisaaj jun choloon tziij chi riij, keeri’ naab’an chik chi re ja juule’ taq tziij chik, kani’ chi re riikiil, tziyaq k’in juulee’ chik.  
−
Taq tziij rixiin pa Juuyu’:
     −
Taq tziij rixiin riikiil:
+
'''Taq tziij rixiin pa Juuyu’:'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(50).png|right|300px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
chee’
 +
aab’aj
 +
awan
 +
kumatz
 +
koj
 +
kape
 +
ch’ok
 +
wajkax
 +
keej
 +
tza’n jaay
 +
chikop
 +
chi ruuwach sanayii’
 +
umul
 +
kuuk
 +
tzan kucha’
 +
ooj
 +
chi ruuwach
 +
tinaamit xe’
 +
sii’
 +
juuyu’
 +
xanakat
 +
q’inom
 +
pa rax ya’
 +
raqan ya’
 +
palomaax
 +
pa ch’ab’aq
 +
kotz’i’j
 +
xkoyaa’
 +
xikin
 +
aranxax
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
ch’imaay
 +
b’ajlam
 +
pa taam
 +
k’uch
 +
ch’ooy
 +
chi ruuwach kante’l
 +
pa kucha’
 +
ya’
 +
utiiw
 +
tz’i’
 +
si’k
 +
q’ayiis
 +
xiwaan
 +
xe’ kruus
 +
k’ooy
 +
chi kaq jaay
 +
xe’ siwaan
 +
b’eey
 +
sanik
 +
q’aayiis
 +
kinaq’
 +
to’l
 +
tijko’m
 +
chub’o’n
 +
pan aab’aj
 +
b’aay
 +
kojol juuyu’
 +
juut
 +
ch’imaay
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
   −
Taq tziij rixiin tziyaq:
+
'''Taq tziij rixiin riikiil:'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(51).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
kinaq’
 +
saqmoloo’
 +
ch’uu’
 +
tii’iij
 +
tap
 +
xkoyaa’
 +
ak’
 +
muuch’
 +
saqwach
 +
sakiil
 +
way
 +
satub’iin kinaq’
 +
xanakat
 +
ch’imaay
 +
ooj
 +
aatz’aam
 +
iik
 +
alaj ch’uu’
 +
kuulix
 +
t’oot’
 +
sasina pa xkoyaa’
 +
pixnak’
 +
oqoq
 +
saturyat’ saqmoloo’
 +
sakil ch’uu’
 +
riij kinaq’ pa sakiil
 +
k’ixtaan
 +
patiin xkoyaa’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
ichaaj
 +
tza’n tzujy
 +
tii’iij ak’
 +
tii’iij ajq
 +
maaq
 +
tii’iij wajkax
 +
ruusi’j parkiiy
 +
puch’un iik
 +
kinaq’ saq
 +
jok’om iik
 +
xuub’
 +
tinay
 +
cho’m
 +
tza’n ch’imaay
 +
b’oj k’iix
 +
tees
 +
quluq
 +
patin tii’iij
 +
palow kinaq’
 +
pakaay
 +
tii’iij kuuk
 +
saqmoloo’ pa kinaq’
 +
sa’y
 +
patiin ch’uu’
 +
patiin tii’iij
 +
kuulix pa ruya’aal
 +
pixnek’
 +
q’omo’iis
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
 
 +
'''Taq tziij rixiin tziyaq:'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(52).png|right|350px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
Paas
 +
ujq
 +
po’t
 +
Katoon
 +
peraaj
 +
xajajb’
 +
q’uu’aaj
 +
seto’y
 +
su’t
 +
xaq’ap
 +
xq’ajko’j
 +
skawilix/ saka’w
 +
nim po’t
 +
lant’aar
 +
chama’r
 +
ka’ paraaj su’t
 +
lixtoon
 +
xkopiya/ xkupi’y
 +
xampremo
 +
tziyaq
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
ruq’aq’uul
 +
ya’l
 +
paas kixiin xtanii’
 +
keeq’a’ ch’uch’aa’
 +
ajq’a’l
 +
q’aq ujq
 +
ruuq’a’ q’uul
 +
ruuqul po’t
 +
sub’al waqan
 +
keem
 +
tikimayiim po’t
 +
tziyaq chikop ruupaam
 +
ch’akat wi’
 +
tziyaq k’o ruuq’a’
 +
weexaa’
 +
ixko’p
 +
jalaach’
 +
ruupaam tziyaq
 +
tziyaq
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Saamaaj rixiin tijooneel:'''
 +
 +
*Tasik’iij chi keewach ja taq ak’alaa’ ja ti choloon tziij ri’.
 +
 
 +
'''Chi paam tinaamit'''
   −
Saamaaj rixiin tijooneel:
  −
-Tasik’iij chi keewach ja taq ak’alaa’ ja ti choloon tziij ri’.
  −
Chi paam tinaamit
   
Chi paam ja qatinaamit k’o k’atan, toq noqsamaji q’axnaq chi ya’ nqaatij rumaal. Mariil nqaakoch’ ja k’atan rumajk ja ma k’amoninaq ta chi qe. Ja k’atan xruumaj rumajk ja ma utz ta nqaab’an chi re ja ruuwach uleew.  
 
Chi paam ja qatinaamit k’o k’atan, toq noqsamaji q’axnaq chi ya’ nqaatij rumaal. Mariil nqaakoch’ ja k’atan rumajk ja ma k’amoninaq ta chi qe. Ja k’atan xruumaj rumajk ja ma utz ta nqaab’an chi re ja ruuwach uleew.  
 +
 
Ja qatinaamit qas ch’ajch’oj b’anoon chi re kumaal ja taq ak’alaa’ rumaal chi nkeeb’an ja mees. Rumaal chi ja taq ak’alaa’ q’anij nkeemol ja mees ja kich’aqiin kaan ja winaqii’, xa k’a rumajk k’a ri’ qas utz rub’anoon ja qatinaamit kaamiik.  
 
Ja qatinaamit qas ch’ajch’oj b’anoon chi re kumaal ja taq ak’alaa’ rumaal chi nkeeb’an ja mees. Rumaal chi ja taq ak’alaa’ q’anij nkeemol ja mees ja kich’aqiin kaan ja winaqii’, xa k’a rumajk k’a ri’ qas utz rub’anoon ja qatinaamit kaamiik.  
 +
 
Ja jachol wuuj ma xulqila’ chik ta rumaal chi xb’e pa jun tinaamit. Nqaajo’ k’a nqaataq eel jun qaawuuj chi re qaatee’ qatata’, xa ma xkijl chik ta ja jachol wuuj ri’.  
 
Ja jachol wuuj ma xulqila’ chik ta rumaal chi xb’e pa jun tinaamit. Nqaajo’ k’a nqaataq eel jun qaawuuj chi re qaatee’ qatata’, xa ma xkijl chik ta ja jachol wuuj ri’.  
−
Qatika’ juule’ taq chee’ chi ruuchii’ taq b’eey, pa taq juuyu’, chi ruuchii’ taq ya’, chi ruuchii’ raqan taq ya’, pa ruuwi’ juuyu’, utz k’a chi utz nruuna’ ja ruuwach uleew, k’in noqkowiini noqek’asataan pa ruuwi’ ja juuyu’.  
+
 
 +
Qatika’ juule’ taq chee’ chi ruuchii’ taq b’eey, pa taq juuyu’, chi ruuchii’ taq ya’, chi ruuchii’ raqan taq ya’, pa ruuwi’ juuyu’, utz k’a chi utz nruuna’ ja ruuwach uleew, k’in noqkowiini noqek’asataan pa ruuwi’ ja juuyu’.
 +
 
Ja winaqii’ nkeeb’iij chi ja k’amol b’eey nk’exitaji cha’, rumajk chi ma utz ta ja saamaaj nruub’an chi paam ja qatinaamit.
 
Ja winaqii’ nkeeb’iij chi ja k’amol b’eey nk’exitaji cha’, rumajk chi ma utz ta ja saamaaj nruub’an chi paam ja qatinaamit.
   −
Saamaaj kixiin tijoxelaa’  
+
'''Saamaaj kixiin tijoxelaa’'''
−
- Tatz’ijb’aaj ja xawojtaqiij kaan chi riij ja ti choloon tziij xawak’axaaj qaaj.  
+
−
¿Naq chi naquunaal nkeeb’an aatee’ atata’, ja kani’ xb’iix qaaj chi paam ja ri choloon tziij? Tab’ana’ jun utziil tatz’ijb’aaj chaqajaa’.  
+
*Tatz’ijb’aaj ja xawojtaqiij kaan chi riij ja ti choloon tziij xawak’axaaj qaaj.  
−
2.7 Ruk’ijyiik ja jotayiin tziij  
+
 
 +
¿Naq chi naquunaal nkeeb’an aatee’ atata’, ja kani’ xb’iix qaaj chi paam ja ri choloon tziij? Tab’ana’ jun utziil tatz’ijb’aaj chaqajaa’.
 +
 
 +
==Ruk’ijyiik ja jotayiin tziij==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
Ja jotayiin tziij, jaa ri’ tib’iij tziij chi ja jun ti ruxe’aal tziij nkowiini nuwinaqirisaaj chik julee’ taq tziij, k’in nruuk’ul jun ka’i’ taq xilatziij.  
 
Ja jotayiin tziij, jaa ri’ tib’iij tziij chi ja jun ti ruxe’aal tziij nkowiini nuwinaqirisaaj chik julee’ taq tziij, k’in nruuk’ul jun ka’i’ taq xilatziij.  
 +
 
Kani’ chi re ja jun ka’i’ taq k’amab’al tziij ri’.  
 
Kani’ chi re ja jun ka’i’ taq k’amab’al tziij ri’.  
 +
 
Ja naab’an najb’eey, k’o chi nawili ja ti ruuxee’ ja ti tziij k’aari’ nawili ja taq xilatziij ruk’uluun chi ruuwach owi chi riij. Qas taya’aa’ aawach chi re utz k’a natkowiini naak’ut chik atat chi keewach ja taq atijoxeel. Tanik’ooj chi utz chi jujunaal ja taq tziij naq rub’anoon ja taq runuk’iik .
 
Ja naab’an najb’eey, k’o chi nawili ja ti ruuxee’ ja ti tziij k’aari’ nawili ja taq xilatziij ruk’uluun chi ruuwach owi chi riij. Qas taya’aa’ aawach chi re utz k’a natkowiini naak’ut chik atat chi keewach ja taq atijoxeel. Tanik’ooj chi utz chi jujunaal ja taq tziij naq rub’anoon ja taq runuk’iik .
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
'''Ruuxee’tziij'''
 +
Saq
 +
 +
'''Xilatziij'''
 +
x-
 +
 +
'''Xilatziij'''
 +
x-ru-7-
 +
 +
'''xilatziij'''
 +
-iil
 +
 +
'''ruuxee’ tziij'''
 +
saq-
 +
 +
'''ruuxee’ tziij'''
 +
saq
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
'''tz’aqat tziij'''
 +
saqiil
 +
 +
'''xilatziij'''
 +
-iri
 +
 +
'''xilatziij'''
 +
-ir-isaa-j
 +
 +
'''tz’aqat tziij'''
 +
xsaqiri
 +
 +
'''tz’aqat tziij'''
 +
xrusaqirisaaj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
 +
:Pajooj
 +
:Xpaji
 +
:Xruupaj
 +
:Pajooneel
 +
:K’aay
 +
:k’ayib’al
 +
:k’ayiineel
 +
:Xruk’ayiij
 +
:Aab’aj
 +
:Raab’ajiil
 +
:Aab’ajiineel
 +
:Xraab’aaj
 +
:Xraab’ajiin
 +
:rax
 +
:raxroj
 +
:raxiineel
 +
:xraxiri
 +
:xraxirisaaj
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Ruk’ijyiik ja jotayiin tziij'''
 +
 +
Saamaaj rixiin tijooneel
 +
 +
*Tacholo’ tanuk’u’ chi keewach chi utz ja rub’eyaal ja jun ti saamaaj ri’. Kani’ chi re ja rutz’ukarixiik taq tziij chi paam ja qatzijob’al.
 +
*Tawojtaqiij chi utz naq rub’anoon chi jujuunaal ja taq tziij, k’in jaani’ nuub’an toq nuuk’ax rii’.
 +
*Tawelisaaj rachib’al ja ti choloon tziij ri’, utz k’a naajach jujuun kixiin ja taq ak’alaa’ k’in chi nekowiini nesamaji ja kani’ nawojb’eej atat.
 +
 +
'''Qatzijob’al'''
 +
 +
Chi paam ja qatzijob’al k’iy ruuwach ja taq tziij ja nqijl chi paam jaani’ chi re ja ruk’ijyiik alaxik tziij, jani’ chi re ja juule’ ri’.
 +
 +
Konojeel ja tee’eej rajawaxiik chi nkeek’am keeb’eey ja kalk’uwaal, chi paam ja kik’asalemaal, k’in keeri’ chi re ja tata’aaj chaqajaa’.
   −
Saamaaj kixiin tijoxelaa’
+
Ja qaamees nqelisaaj chi re jun qamesab’aal rajawaxiik chi nqakanooj ruk’ojlib’aal, utz k’a ch’ajch’oj nek’ayiin wi’ ja winaqii’ pa k’ayib’al k’in pa b’eey. Utza k’a chi ja taq keek’aay nuk’axij rii’. Ja kipajb’aal ja nkeekoj ja k’ayinelaa’ qas tz’aqat. Toq nkeepaj xkoyaa’ chi re qas rax k’in raxroj riij, xa k’a rumajk ari’ toq xpeeti ja jun k’ayineel xkanooj kaan jun rupeyib’aal chi nk’ayixi kaan ja ruuk’aay. Ja ri ajk’aay xb’e pa loq’oj rutz’ijb’ab’al rixiin chi nutz’ijb’aaj ronojeel ja nuk’ayiij.
−
- Tatz’ijb’aaj ja xawojtaqiij kaan chi riij ja ti choloon tziij xawak’axaaj qaaj.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(56).png|center|300px]]
−
¿Naq chi naquunaal nkeeb’an aatee’ atata’, ja kani’ xb’iix qaaj chi paam ja ri choloon tziij? Tab’ana’ jun utziil tatz’ijb’aaj chaqajaa’.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
−
2.7 Ruk’ijyiik ja jotayiin tziij
+
'''Saamaaj rixiin tijoxeel:'''
−
Ja jotayiin tziij, jaa ri’ tib’iij tziij chi ja jun ti ruxe’aal tziij nkowiini nuwinaqirisaaj chik julee’ taq tziij, k’in nruuk’ul jun ka’i’ taq xilatziij.
+
−
Kani’ chi re ja jun ka’i’ taq k’amab’al tziij ri’.
+
*Ja ti choloon tziij xewak’axaaj qaaj ri’, tekanooj ja taq tziij ja xa jujuunam petenaq wi’ ruxe’aal. K’aari’ xa juun tab’ana’ chi re.  
−
Ja naab’an najb’eey, k’o chi nawili ja ti ruuxee’ ja ti tziij k’aari’ nawili ja taq xilatziij ruk’uluun chi ruuwach owi chi riij. Qas taya’aa’ aawach chi re utz k’a natkowiini naak’ut chik atat chi keewach ja taq atijoxeel. Tanik’ooj chi utz chi jujunaal ja taq tziij naq rub’anoon ja taq runuk’iik .
     −
Saamaaj rixiin tijoxeel:
  −
- Ja ti choloon tziij xewak’axaaj qaaj ri’, tekanooj ja taq tziij ja xa jujuunam petenaq wi’ ruxe’aal. K’aari’ xa juun tab’ana’ chi re.
   
Takanooj jun ti tziij atat, k’in tatijooj awii’ chi riij ja kani’ rub’anoon ja ti tziij xawiili. Utz k’a chi keeri’ nawojtaqiij naq rub’eyaal ja ruk’ijyiiik ja jotayiin tziij pa Tz’utujiil.
 
Takanooj jun ti tziij atat, k’in tatijooj awii’ chi riij ja kani’ rub’anoon ja ti tziij xawiili. Utz k’a chi keeri’ nawojtaqiij naq rub’eyaal ja ruk’ijyiiik ja jotayiin tziij pa Tz’utujiil.
   −
2.8 Rajawaxiik chi nqojtaqiij naq ja neb’anowi ja taq naquun chi paam ja ri ojeer taq tziij ri’.  
+
==Rajawaxiik chi nqojtaqiij naq ja neb’anowi ja taq naquun chi paam ja ri ojeer taq tziij ri’.==
−
Tasik’iij ja taq choloon tziij ja ti raal utiiw xmeloji, ja ri elaq’, q’oloj rii’iil ruk’amoon to, ja ti tapa’l, k’oli tasik’iij chi junjunaal.  
+
 
 +
Tasik’iij ja taq choloon tziij '''ja ti raal utiiw xmeloji, ja ri elaq’, q’oloj rii’iil ruk’amoon to, ja ti tapa’l''', k’oli tasik’iij chi junjunaal.  
 +
 
 
Rajawaxiik chi nqojtaqiij ja taq choloon nuk’uun tziij k’in naq neb’anowi ja taq naquun chi paam.
 
Rajawaxiik chi nqojtaqiij ja taq choloon nuk’uun tziij k’in naq neb’anowi ja taq naquun chi paam.
   −
Saamaaj rixiin tijooneel
+
'''Saamaaj rixiin tijooneel'''
−
- Tasik’iij juun ka’i’ muul pa kixkin ja taq ak’alaa’ ja juun ka’i’ taq choloon tziij. Utz nkelisaaj kina’ooj chi riij naq xtikiil chi paam.  
+
 
−
- Tawinaqirisaaj jun ejtz’aaneem kuk’iin chi riij ja taq choloon tzij.  
+
*Tasik’iij juun ka’i’ muul pa kixkin ja taq ak’alaa’ ja juun ka’i’ taq choloon tziij. Utz nkelisaaj kina’ooj chi riij naq xtikiil chi paam.  
−
- Tesolo’ riij ja na’ooj kojoom chi paam ja taq choloon tziij kuk’iin ja taq ak’alaa’. La utz owi ma utz ta ja naquun k’o chi paam?  
+
*Tawinaqirisaaj jun ejtz’aaneem kuk’iin chi riij ja taq choloon tzij.  
 +
*Tesolo’ riij ja na’ooj kojoom chi paam ja taq choloon tziij kuk’iin ja taq ak’alaa’. La utz owi ma utz ta ja naquun k’o chi paam?  
 +
 
 
Tawak’axaaj chi ke ja taq ak’alaa’. La k’o jutiij kik’axaan taq na’ooj ee je’ee’ kani’ k’o chi paam ja taq choloon tziij ? Kicholo’ jutz’iit ja wi k’oli ja k’a wi ma k’o ta tanimarisaaj atat ja na’oj.
 
Tawak’axaaj chi ke ja taq ak’alaa’. La k’o jutiij kik’axaan taq na’ooj ee je’ee’ kani’ k’o chi paam ja taq choloon tziij ? Kicholo’ jutz’iit ja wi k’oli ja k’a wi ma k’o ta tanimarisaaj atat ja na’oj.
   −
JA TI RAAL UTIIW XMELOJI
+
'''Ja ti raal utiiw xmeloji'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(58).png|right|300px]]
 +
<poem>
 
Ja ri ojeer xk’eje’ jun taa’ Xuwaan Roqchee’ ruub’ii.  
 
Ja ri ojeer xk’eje’ jun taa’ Xuwaan Roqchee’ ruub’ii.  
 
Xruub’an k’a juutiij xb’e pa sii’ cha’.  
 
Xruub’an k’a juutiij xb’e pa sii’ cha’.  
 
Qas choyoj chee’ nnuub’an toq chaqa k’ee xeeqaaj jun ti chikop ruk’iin kani’ ti tz’i’ cha’, qas nsaqasot chi riij cha’.  
 
Qas choyoj chee’ nnuub’an toq chaqa k’ee xeeqaaj jun ti chikop ruk’iin kani’ ti tz’i’ cha’, qas nsaqasot chi riij cha’.  
 
ti raal utiiw eeq cha’.  
 
ti raal utiiw eeq cha’.  
 +
 
Xk’eje’ ruk’iin k’in q’anij ma xb’e chik ta cha’,
 
Xk’eje’ ruk’iin k’in q’anij ma xb’e chik ta cha’,
−
   
Rumaal k’aari’ xruuk’am eel chi roochooch.  
 
Rumaal k’aari’ xruuk’am eel chi roochooch.  
 
Toq xok aaq’a’, xruuya’ qaaj pa jun kaxoon  
 
Toq xok aaq’a’, xruuya’ qaaj pa jun kaxoon  
 
k’in xeewari konojeel cha’.  
 
k’in xeewari konojeel cha’.  
 +
 
Qas pa nik’aj aaq’a’ cha’ xrak’axaaj  
 
Qas pa nik’aj aaq’a’ cha’ xrak’axaaj  
 
Chi naq la’ ntanalo’j chi jaay cha’.  
 
Chi naq la’ ntanalo’j chi jaay cha’.  
Línea 587: Línea 1698:  
keeri’ xruub’an xmelooj chik juutiij pa k’iche’laaj.  
 
keeri’ xruub’an xmelooj chik juutiij pa k’iche’laaj.  
 
Ja ti raal utiiw cha’.  
 
Ja ti raal utiiw cha’.  
−
Ja ri elaq’, q’oloj rii’iil ruk’amoon to.  
+
 
 +
'''Ja ri elaq’, q’oloj rii’iil ruk’amoon to.'''
 +
 
 
Toq nawelaq’aaj jun naquun  
 
Toq nawelaq’aaj jun naquun  
 
Q’anij tawojtaqiij chi q’oloj awii’ naab’an;  
 
Q’anij tawojtaqiij chi q’oloj awii’ naab’an;  
 
Ruuk’u’x aaq’a’ naaya’ kaan.  
 
Ruuk’u’x aaq’a’ naaya’ kaan.  
 +
 
Nwelaq’aj na jun ketzaal puwoq, ma katche’ ta k’a,  
 
Nwelaq’aj na jun ketzaal puwoq, ma katche’ ta k’a,  
−
- Nq’ol na jun ketzaal wii’- ma katche’i toq natalaq’i.
+
*Nq’ol na jun ketzaal wii’- ma katche’i toq natalaq’i.
 +
</poem>
 +
 
 +
'''Ja ti tapa’l'''
   −
Ja ti tapa’l
   
Xruub’an k’a jun aachi juutiij cha’, xb’e pa rusamaaj, ja k’a pa b’eey ja b’aar nq’ax wi’, k’o jun mokaaj tapa’l qas yarib’al rub’anoon ruuwach xriil kaan toq xjote’ q’anajoj pa ruchenooj cha’. Ja ti aachi xruub’iij qaaj pa ruuk’u’x cha’, toq xkinmeloj pe chi ruuxee’ ninuluxulan eel wi’ jun ch’uti ramaaj. Qas keeri’ xruub’an xruuk’is kaan ja rusamaaj rixiin jun q’iij, xruuyik pe ti rii’ k’in xpeti cha’.  
 
Xruub’an k’a jun aachi juutiij cha’, xb’e pa rusamaaj, ja k’a pa b’eey ja b’aar nq’ax wi’, k’o jun mokaaj tapa’l qas yarib’al rub’anoon ruuwach xriil kaan toq xjote’ q’anajoj pa ruchenooj cha’. Ja ti aachi xruub’iij qaaj pa ruuk’u’x cha’, toq xkinmeloj pe chi ruuxee’ ninuluxulan eel wi’ jun ch’uti ramaaj. Qas keeri’ xruub’an xruuk’is kaan ja rusamaaj rixiin jun q’iij, xruuyik pe ti rii’ k’in xpeti cha’.  
−
Toq k’a xulqaj qaaj ruk’iin ja jun mokaaj tapa’l, xok ook chi ruuxee’ k’in xruumaj rumoliik ja taq tapa’l ja qas taq q’an chik riij, toq xpeeti xruusik’ ja ti k’isb’al tapa’l k’in xruuk’aq ook pa ruuchii’. Toq xruub’iij qaaj pa ruuk’u’x qas taqa’aan ki’ ja taq tapa’l ri’, nimaq ta pach rub’anoom pe chi re ja ri Ajaaw, ne’ qaaj cha’. K’a nima ko’li ruub’iin qaaj keeri’, xtz’ab’e’ qaaj chi ruuxee’ ja ti chee’ chi rutijiik ja tapa’l, toq xtzajq pe chik juun ti ruuwach ja tapa’l, q’anij pa ruuwi’ xk’onok’o’ wi’ cha’, Aaay ¿Naq k’aawa’? Loq’olaj Ajaaw qas k’iy ruuwach rub’anoom chi re ja taq
     −
naquun, xtanim rub’anoom pe chi re ja ti tapa’l ri’, chaqata juun xnuutij pa nuuwi’ q’anij ta xinrupunub’a’ ri’, ne’ qaaj chik ja ri aachi cha’.  
+
Toq k’a xulqaj qaaj ruk’iin ja jun mokaaj tapa’l, xok ook chi ruuxee’ k’in xruumaj rumoliik ja taq tapa’l ja qas taq q’an chik riij, toq xpeeti xruusik’ ja ti k’isb’al tapa’l k’in xruuk’aq ook pa ruuchii’. Toq xruub’iij qaaj pa ruuk’u’x qas taqa’aan ki’ ja taq tapa’l ri’, nimaq ta pach rub’anoom pe chi re ja ri Ajaaw, ne’ qaaj cha’. K’a nima ko’li ruub’iin qaaj keeri’, xtz’ab’e’ qaaj chi ruuxee’ ja ti chee’ chi rutijiik ja tapa’l, toq xtzajq pe chik juun ti ruuwach ja tapa’l, q’anij pa ruuwi’ xk’onok’o’ wi’ cha’, Aaay ¿Naq k’aawa’? Loq’olaj Ajaaw qas k’iy ruuwach rub’anoom chi re ja taq naquun, xtanim rub’anoom pe chi re ja ti tapa’l ri’, chaqata juun xnuutij pa nuuwi’ q’anij ta xinrupunub’a’ ri’, ne’ qaaj chik ja ri aachi cha’.  
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(59).png|center|300px]]
 
Cheewi’ rajawaxiik chi k’o chi nqaach’ob’ na k’in nqaatz’et na naq rub’eyaal ja taq naquun k’o chi qaawach. Q’anij ronojeel naquun k’o rik’a’tziil chi paam ja k’asalemaal.  
 
Cheewi’ rajawaxiik chi k’o chi nqaach’ob’ na k’in nqaatz’et na naq rub’eyaal ja taq naquun k’o chi qaawach. Q’anij ronojeel naquun k’o rik’a’tziil chi paam ja k’asalemaal.  
 +
 
Keeri’ k’a chi re ja qatzijob’al Tz’utujiil, k’ooli petenaq wi’, k’ooli tz’ukirinaq pe wi’, rumaal k’aari’ ma chiqata keeri’ xtik’iis qaaj, xtikam qaaj ta ruuwach chi keeri’. K’o rucholajiil k’o runuk’iik, rumaal k’aari’ rajawaxiik chi nkojtaqiij rutz’ijb’axiik k’in rusik’ixiik. Utz k’a xa b’aar ta chi ri’ oj k’o wi’, nojkowiini nqaakoj ja qatzijob’al Tz’utujiil. Xa k’a rumaal ari’ ja ri Ajaaw ruya’oon kaan chi qe chi k’o jun tzijob’al Tz’utujiil. Utz rukojiik, utz runuk’iik qab’ana’ ja qatzijob’al, ma tiqab’an ta xolob’ chi re.  
 
Keeri’ k’a chi re ja qatzijob’al Tz’utujiil, k’ooli petenaq wi’, k’ooli tz’ukirinaq pe wi’, rumaal k’aari’ ma chiqata keeri’ xtik’iis qaaj, xtikam qaaj ta ruuwach chi keeri’. K’o rucholajiil k’o runuk’iik, rumaal k’aari’ rajawaxiik chi nkojtaqiij rutz’ijb’axiik k’in rusik’ixiik. Utz k’a xa b’aar ta chi ri’ oj k’o wi’, nojkowiini nqaakoj ja qatzijob’al Tz’utujiil. Xa k’a rumaal ari’ ja ri Ajaaw ruya’oon kaan chi qe chi k’o jun tzijob’al Tz’utujiil. Utz rukojiik, utz runuk’iik qab’ana’ ja qatzijob’al, ma tiqab’an ta xolob’ chi re.  
−
2.9 Jaawa’ rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’ ja nqaakoj chi rutz’ijb’axiik ja qatzijob’al Tz’utujiil ri’:  
+
 
 +
==Jaawa’ rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’ ja nqaakoj chi rutz’ijb’axiik ja qatzijob’al Tz’utujiil ri’:==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
A, i, n, j, ’, r, t, ch, o, x, e, aa, k, u, k’, b’, l, q, ii, m, uu, p, ee, w, y, oo, q’, tz’, tz, ch’, s, t’.
 
A, i, n, j, ’, r, t, ch, o, x, e, aa, k, u, k’, b’, l, q, ii, m, uu, p, ee, w, y, oo, q’, tz’, tz, ch’, s, t’.
   −
Rukojiik ja cholatziij  
+
'''Rukojiik ja cholatziij'''
−
Rukojiik ja cholatziij
+
 
Rajawaxiik chi nawojtaqiij naq naab’an chi re ja rukonoxiik ja rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’.  
 
Rajawaxiik chi nawojtaqiij naq naab’an chi re ja rukonoxiik ja rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’.  
−
Ja toq nawili ja taq tziij k’o chi nakanooj najb’eey ja tz’ijb’ tz’ijb’atal chi ruuwach ja tziij najb’eey. Ja wi keeri’ naab’an ma k’o ta ruk’ayewaal chi rukanoxiik. Ronojeel ja taq tziij pa taq rub’eyaal k’o wi’.  
+
 
 +
Ja toq nawili ja taq tziij k’o chi nakanooj najb’eey ja tz’ijb’ tz’ijb’atal chi ruuwach ja tziij najb’eey. Ja wi keeri’ naab’an ma k’o ta ruk’ayewaal chi rukanoxiik. Ronojeel ja taq tziij pa taq rub’eyaal k’o wi’.
 +
 
Rajawaxiik chi nawojtaqiij naq naab’an chi re ja rukonoxiik ja rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’ chi paam ja wuuj rixiin ja cholob’al tziij, kani’ rub’anoom ja xtiqaaya’ opoon chi aawach ri’.  
 
Rajawaxiik chi nawojtaqiij naq naab’an chi re ja rukonoxiik ja rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’ chi paam ja wuuj rixiin ja cholob’al tziij, kani’ rub’anoom ja xtiqaaya’ opoon chi aawach ri’.  
−
K’amab’al tziij:  
+
 
−
• Xruuloq’ jun rajq ja nutata’ pa k’ayib’al iiwiir, chaqajaa’ ee k’o quluq nek’ayixi.  
+
'''K’amab’al tziij:'''
 +
<poem>
 +
*Xruuloq’ jun rajq ja nutata’ pa k’ayib’al iiwiir, chaqajaa’ ee k’o quluq nek’ayixi.  
 +
 
 
Ajq, aaj, b’aaq, chaj, ch’am, mesab’al,  
 
Ajq, aaj, b’aaq, chaj, ch’am, mesab’al,  
 +
 
Keej, is, iis, jal  
 
Keej, is, iis, jal  
 
Kaji’, k’ay, laq, mol, naan  
 
Kaji’, k’ay, laq, mol, naan  
 +
 
Su’t, tut, q’aaq’, quluq, tunaaj, ooj  
 
Su’t, tut, q’aaq’, quluq, tunaaj, ooj  
 +
 
Kaamiik taab’iij chi ke ja taq ak’alaa’ chi tikinuk’u’ rucholaaj ja taq tziij ri’.
 
Kaamiik taab’iij chi ke ja taq ak’alaa’ chi tikinuk’u’ rucholaaj ja taq tziij ri’.
 +
</poem>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(61).png|center|300px]]
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Saamaaj rixiin tijooneel'''
   −
Saamaaj rixiin tijooneel
   
Rajawaxiik chi nawojtaqiij naq naab’an chi re ja rukonoxiik ja rub’eyaal ja taq cholajtz’ijb’ chi paam ja wuuj rixiin ja cholob’al tziij, jani’ rub’anoon ja xtiqaaya’ opoon chi aawach ri’.  
 
Rajawaxiik chi nawojtaqiij naq naab’an chi re ja rukonoxiik ja rub’eyaal ja taq cholajtz’ijb’ chi paam ja wuuj rixiin ja cholob’al tziij, jani’ rub’anoon ja xtiqaaya’ opoon chi aawach ri’.  
−
Xruuloq’ jun rajq ja nutata’ pa k’ayib’al iiwiir, ee k’o quluq chaqajaa’ ja nek’ayixi.  
+
<poem>
 +
Xruuloq’ jun rajq ja nutata’ pa k’ayib’al iiwiir, ee k’o quluq chaqajaa’ ja nek’ayixi.
 
Ajq, aaj, b’aaq, chaj, ch’am, mesab’al,  
 
Ajq, aaj, b’aaq, chaj, ch’am, mesab’al,  
 +
 
keej, is, iis, jal  
 
keej, is, iis, jal  
 
Kaji’, k’ay, laq, mol, naan  
 
Kaji’, k’ay, laq, mol, naan  
 +
 
Su’t, tut, q’aaq’, quluq, tunaaj, ooj  
 
Su’t, tut, q’aaq’, quluq, tunaaj, ooj  
−
Saamaaj rixiin tijoxeel  
+
</poem>
−
- Kaamiik k’a, atat chik natnuk’u rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’, jani’ xqaaya’ opoon chi aawach najb’eey.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Saamaaj rixiin tijoxeel'''
 +
 
 +
*Kaamiik k’a, atat chik natnuk’u rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’, jani’ xqaaya’ opoon chi aawach najb’eey.  
 +
 
 
Ya’, xilooj, t’uq, k’im, chiij  
 
Ya’, xilooj, t’uq, k’im, chiij  
 +
 
Tz’i’, ch’ooy, jukuu’, keem, ak’, ch’upup,  
 
Tz’i’, ch’ooy, jukuu’, keem, ak’, ch’upup,  
 +
 
Us, jul, b’aaq, q’a’m, quul, tz’ooq
 
Us, jul, b’aaq, q’a’m, quul, tz’ooq
 +
 +
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_Tz'utujiil]]
Carlos Mulul
nuke, Administradores
30 170

ediciones

Obtenido de «https://cnbguatemala.org/wiki/Especial:MobileDiff/55323...55724»