Cambios

Busca en cnbGuatemala con Google

sin resumen de edición
Línea 87: Línea 87:  
==Tara e ajkanwa’r una’ta ti’n uyarob’ir e ub’syaj xe’ ukojko uxte’ arob’ir==
 
==Tara e ajkanwa’r una’ta ti’n uyarob’ir e ub’syaj xe’ ukojko uxte’ arob’ir==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Responde preguntas de selección múltiple con 3 distractores. (Nivel I)  
+
''Responde preguntas de selección múltiple con 3 distractores. (Nivel I)''
    
Tara k’ani twa’ akanse e ajkanwa’r twa’ uyajk’u uyokir e ub’syaj xe’ uxte’ uyokir ukojko.
 
Tara k’ani twa’ akanse e ajkanwa’r twa’ uyajk’u uyokir e ub’syaj xe’ uxte’ uyokir ukojko.
Línea 133: Línea 133:  
   
 
   
 
B’ajxan, e ajniromob’ Ch’orti’ ya’xix ojronob’ tama e xoyoyoj xe’ tya’ch wa’r chekerto tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’. B’an kocha’ e’ra: e ajniromob’ ojronob’ koche’ra.
 
B’ajxan, e ajniromob’ Ch’orti’ ya’xix ojronob’ tama e xoyoyoj xe’ tya’ch wa’r chekerto tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’. B’an kocha’ e’ra: e ajniromob’ ojronob’ koche’ra.
      
'''A’syob’ watob’ xoyojk’ir te Katata’ (Dios), tamar uxoyojk’ir te Katu’ (Reyna)'''  
 
'''A’syob’ watob’ xoyojk’ir te Katata’ (Dios), tamar uxoyojk’ir te Katu’ (Reyna)'''  
Línea 148: Línea 147:     
Tama e onya’n tz’ijb’a’r tu’yejtz’er e “imagen” ira, e “verbo” xe’ cheker tara apejkna u’t “a’ti”, o “bañar” tama e nakpat ojroner.  
 
Tama e onya’n tz’ijb’a’r tu’yejtz’er e “imagen” ira, e “verbo” xe’ cheker tara apejkna u’t “a’ti”, o “bañar” tama e nakpat ojroner.  
 
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (136).png|right|300px]]
 
E Ch’ortyob’ chob’ ke’ tya’ cheker e xoyoyoj tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’ ja’x inte’ irseyaj xe’ k’ani ak’axi e jaja’r.  
 
E Ch’ortyob’ chob’ ke’ tya’ cheker e xoyoyoj tu’xoyojk’ir e k’in yi e katu’ ja’x inte’ irseyaj xe’ k’ani ak’axi e jaja’r.  
    
Ayan inyajr tya’ inte’ ajnirom uk’ajtye’n koche’ra: “E Katata’ war a’tesna, K’ani ak’axi e jaja’r.”  
 
Ayan inyajr tya’ inte’ ajnirom uk’ajtye’n koche’ra: “E Katata’ war a’tesna, K’ani ak’axi e jaja’r.”  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (136).png|right|300px]]
+
 
 
Tama e onya’n tz’ijb’a’r xe’ cheker tu’yejtz’er e “imagen” ira nakpat uk’ab’ob’ e k’in yi e katu’ katajwi uk’ab’a’ e Chaahk, '''xoyojk’ir''' (el dios) e jaja’r, xe’ uwirsyo’n ke’ Kochwa’ uyub’i kawira, utwa’chirob’ e Ch’orti’ ukojko’b’to me’yra tama e onya’n k’ub’esyaj ira.  
 
Tama e onya’n tz’ijb’a’r xe’ cheker tu’yejtz’er e “imagen” ira nakpat uk’ab’ob’ e k’in yi e katu’ katajwi uk’ab’a’ e Chaahk, '''xoyojk’ir''' (el dios) e jaja’r, xe’ uwirsyo’n ke’ Kochwa’ uyub’i kawira, utwa’chirob’ e Ch’orti’ ukojko’b’to me’yra tama e onya’n k’ub’esyaj ira.  
   Línea 162: Línea 161:  
E onya’n Mayob’ ukojkob’ me’yra una’tanyaj yi inb’utz inb’utz u’t utwa’chirach. E onya’n tata’b’irob’ Mayob’ ira ja’x e unoyob’ e pak’ab’ob’ Ch’ortyob’.  
 
E onya’n Mayob’ ukojkob’ me’yra una’tanyaj yi inb’utz inb’utz u’t utwa’chirach. E onya’n tata’b’irob’ Mayob’ ira ja’x e unoyob’ e pak’ab’ob’ Ch’ortyob’.  
   −
“Este es una razón más que la gente Ch’orti’ tiene que ser muy orgullosos del idioma Ch’orti’ y la cultura Ch’orti’ y trabajar con toda fuerza para no sólo conservarlos pero hacerlos abundar”.<ref> (Kerry, 2003) </ref>  
+
''“Este es una razón más que la gente Ch’orti’ tiene que ser muy orgullosos del idioma Ch’orti’ y la cultura Ch’orti’ y trabajar con toda fuerza para no sólo conservarlos pero hacerlos abundar”''.<ref> (Kerry, 2003) </ref>  
    
<div style="clear:both"></div>
 
<div style="clear:both"></div>
Línea 170: Línea 169:  
*Kapejk’ik e ub’syaj xe’ tz’ijb’ab’irob’ ejmar yi kaxab’i’k e arob’ir xe’ kana’ta inb’utz tama e ojroner xe’ kapejki’x, jay ayan tuk’a ma’taka ana’ta kochwa’ twa’ ache ub’in taka awajkanseyaj.  
 
*Kapejk’ik e ub’syaj xe’ tz’ijb’ab’irob’ ejmar yi kaxab’i’k e arob’ir xe’ kana’ta inb’utz tama e ojroner xe’ kapejki’x, jay ayan tuk’a ma’taka ana’ta kochwa’ twa’ ache ub’in taka awajkanseyaj.  
   −
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e winik xe’ ucheksu e ojroner ira takaron?  
+
*¿Kochwa’ uk’ab’a’ e winik xe’ ucheksu e ojroner ira takaron?  
   −
:Fermín Luceta  
+
::Fermín Luceta  
:Kerry M. Hull  
+
::Kerry M. Hull  
:Juana Pérez  
+
::Juana Pérez  
   −
¿ Tama tuk’a tar tz’ijb’ab’ir una’tanyaj e o’nya’n mayob’?  
+
*¿Tama tuk’a tar tz’ijb’ab’ir una’tanyaj e o’nya’n mayob’?  
   −
:jun  
+
::jun  
:ma’tuk’a tar  
+
::ma’tuk’a tar  
:tun  
+
::tun  
   −
¿Tuk’a ojroner uk’anpesob’ e o’nya’n pak’ab’ tara tya’ turo’n?
+
*¿Tuk’a ojroner uk’anpesob’ e o’nya’n pak’ab’ tara tya’ turo’n?
   −
:xinka  
+
::xinka  
:yukateko  
+
::yukateko  
:ch’orti’  
+
::ch’orti’  
   −
¿ Tya’ e k’in yi e katu’ makb’irob’ umen e ch’ujrje’yrob’ e o’nya’n pak’ab’ chenob’?  
+
*¿Tya’ e k’in yi e katu’ makb’irob’ umen e ch’ujrje’yrob’ e o’nya’n pak’ab’ chenob’?  
   −
:war a’ti  
+
::war a’ti  
:war awayan  
+
::war awayan  
:war ak’aywi
+
::war ak’aywi
    
==E ajkanwa’r uyajk’u uya’rob’ir e ub’syaj xe’ uk’echi’x noj ub’ijnusyaj==
 
==E ajkanwa’r uyajk’u uya’rob’ir e ub’syaj xe’ uk’echi’x noj ub’ijnusyaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Responde preguntas que requieren más de una oración  
+
''Responde preguntas que requieren más de una oración''
    
Tara erer twa’ apejka inte’ k’ajtsaj takarob’, nakpat oyb’i jay kepta tu’jorob’, jay ayan tuk’a ub’ijnwob’, k’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r war uk’ajti inb’utz uyojroner.  
 
Tara erer twa’ apejka inte’ k’ajtsaj takarob’, nakpat oyb’i jay kepta tu’jorob’, jay ayan tuk’a ub’ijnwob’, k’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r war uk’ajti inb’utz uyojroner.  
Línea 239: Línea 238:  
==Uch’ami e ojroner xe’ tz’ijb’ab’ir==
 
==Uch’ami e ojroner xe’ tz’ijb’ab’ir==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Comprende y sigue instrucciones escritas  
+
''Comprende y sigue instrucciones escritas''
 +
 
 
K’ani twa’ awajk’u a’xin uyokir e patna’rob’ xe’ twa’ ache’npa.  
 
K’ani twa’ awajk’u a’xin uyokir e patna’rob’ xe’ twa’ ache’npa.  
   Línea 306: Línea 306:  
==E ajkanwa’r uk’ajti kochwa’ u’t e pak’ab’ xe’ ak’ajna ta inte’ k’ajtsaj==
 
==E ajkanwa’r uk’ajti kochwa’ u’t e pak’ab’ xe’ ak’ajna ta inte’ k’ajtsaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Establece características del personaje principal de un relato  
+
''Establece características del personaje principal de un relato''
    
K’ani twa’ awira, jay e ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ujorir uk’ab’a’ xe’ ak’ab’ajsenpa tama inte’ numer  
 
K’ani twa’ awira, jay e ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ujorir uk’ab’a’ xe’ ak’ab’ajsenpa tama inte’ numer  
Línea 361: Línea 361:  
==E ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ak’ab’ajsena nakpat ta inte’ k’ajtsaj==
 
==E ajkanwa’r una’ta ti’n xe’ ak’ab’ajsena nakpat ta inte’ k’ajtsaj==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Establece características de los personajes secundarios  
+
''Establece características de los personajes secundarios''
    
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta ti’n e mojr k’ab’ob’ xe’ achekta nakpat e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ ak’ab’ajsena tama inte’ numer.  
 
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r una’ta ti’n e mojr k’ab’ob’ xe’ achekta nakpat e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ ak’ab’ajsena tama inte’ numer.  
Línea 413: Línea 413:  
==E ajkanwa’r una’ta uyokir e kanwa’r tama inte’ patna’r==
 
==E ajkanwa’r una’ta uyokir e kanwa’r tama inte’ patna’r==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Establece secuencias espaciales  
+
''Establece secuencias espaciales''
    
Ajkanseyaje’t uk’ani twa’ awira jay e akanwa’r uk’eche a’xin uyokir e kanwa’r tama tuno’r xe’ ne’t war akanse, jay ma’chi k’ani twa’ apojro inte’xy uyokir twa’ tuno’rob’ akanwob’, tya’ awira xe’ inb’utz war uchyob’ xe’ ne’t war akanse, aren inb’utz yar apatna’r.  
 
Ajkanseyaje’t uk’ani twa’ awira jay e akanwa’r uk’eche a’xin uyokir e kanwa’r tama tuno’r xe’ ne’t war akanse, jay ma’chi k’ani twa’ apojro inte’xy uyokir twa’ tuno’rob’ akanwob’, tya’ awira xe’ inb’utz war uchyob’ xe’ ne’t war akanse, aren inb’utz yar apatna’r.  
Línea 463: Línea 463:  
==E ajkanwa’r una’ta uyokir e ajk’inar==
 
==E ajkanwa’r una’ta uyokir e ajk’inar==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Establece secuencias temporales
+
''Establece secuencias temporales''
 
   
 
   
 
Erer akanse kochwa’ turu jab’a’rir taka e ajkanwa’rob’ b’an kochwa’ e:  
 
Erer akanse kochwa’ turu jab’a’rir taka e ajkanwa’rob’ b’an kochwa’ e:  
Línea 499: Línea 499:     
<div style="clear:both"></div>
 
<div style="clear:both"></div>
 +
 
==Utajwi uyokir e ojroner==
 
==Utajwi uyokir e ojroner==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]  
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]  
Realiza inferencias  
+
''Realiza inferencias''
    
K’ani irna’r jay tama e kanseyaj xe’ war ache’npa e ajkanwa’r war ucha’mi yi war ub’ijnu tama uyokir e ojroner xe’ war akanse.  
 
K’ani irna’r jay tama e kanseyaj xe’ war ache’npa e ajkanwa’r war ucha’mi yi war ub’ijnu tama uyokir e ojroner xe’ war akanse.  
Línea 582: Línea 583:  
*Nakpat intz’ijb’a taka niwojroner xe’ ne’n inb’ijnu tama uchekta’r winik tu’jor e rum.
 
*Nakpat intz’ijb’a taka niwojroner xe’ ne’n inb’ijnu tama uchekta’r winik tu’jor e rum.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (161).png|center|275px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (161).png|center|250px]]
    
==Uk’anpes e tz’ijb’ab’ir jun xe’ alok’esna==
 
==Uk’anpes e tz’ijb’ab’ir jun xe’ alok’esna==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Utiliza publicaciones periódicas: periódico, semanario, boletín, revista, revistas especializadas  
+
''Utiliza publicaciones periódicas: periódico, semanario, boletín, revista, revistas especializadas''
    
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e junob’ xe’ akay achojna ajk’in ajk’in taka me’ya tz’ijb’ayaj.
 
Kansen e maxtak kochwa’ uk’anpes e junob’ xe’ akay achojna ajk’in ajk’in taka me’ya tz’ijb’ayaj.
Línea 610: Línea 611:  
==Upejksaj e chuchu’ ojronerob’ xe’ inb’utz==
 
==Upejksaj e chuchu’ ojronerob’ xe’ inb’utz==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Lectura de párrafos, relato corto, consejos, resúmenes, leyenda, biografía  
+
''Lectura de párrafos, relato corto, consejos, resúmenes, leyenda, biografía''
    
Kansen upejka e tz’ijb’ayaj xe’ inb’utz taka e ajkanwa’rob’.
 
Kansen upejka e tz’ijb’ayaj xe’ inb’utz taka e ajkanwa’rob’.
Línea 632: Línea 633:  
Ukanwa’r tama kawojroner uyajk’o’n me’yra na’tanyaj, katuran taka inte’ inb’utzir tama uyototir e kanseyaj, no’n katza’y tamar taka ke’ kawajkanseyaj tama kawojroner ukansyo’n, tar ixto no’n katza’y me’yra.
 
Ukanwa’r tama kawojroner uyajk’o’n me’yra na’tanyaj, katuran taka inte’ inb’utzir tama uyototir e kanseyaj, no’n katza’y tamar taka ke’ kawajkanseyaj tama kawojroner ukansyo’n, tar ixto no’n katza’y me’yra.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (165).png|center|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (165).png|center|275px]]
 
+
<div style="width:50%; margin:1em auto 1em auto">
'''E tz’unun''' [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166.1).png|right|150px]]
+
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
'''E tz’unun'''  
    
Yar e mut xe’ uk’ab’a’ tz’unun kawira ach’u’wanob’ tama e nichirob’ utz’wob’ e chab’ tamar, yixto e’ra ja’x ub’ixirar e yar e mut ira, b’an aktana umen e katata’.  
 
Yar e mut xe’ uk’ab’a’ tz’unun kawira ach’u’wanob’ tama e nichirob’ utz’wob’ e chab’ tamar, yixto e’ra ja’x ub’ixirar e yar e mut ira, b’an aktana umen e katata’.  
    
Cheke ja’xir ketpa twa’ uyuch’i e chab’ tamar taka ke’ uk’ub’se e Katata’ tya’ eb’tana i’xin uche inte’ sakarb’ir xe’ arena umen e katata’, ja’xir wa’kchetaka a‘xin yi wa’kchetaka tari taka e eb’tayaj, ob’ya’n a’yi, tar ixto aktana kochwa’ yaja’.  
 
Cheke ja’xir ketpa twa’ uyuch’i e chab’ tamar taka ke’ uk’ub’se e Katata’ tya’ eb’tana i’xin uche inte’ sakarb’ir xe’ arena umen e katata’, ja’xir wa’kchetaka a‘xin yi wa’kchetaka tari taka e eb’tayaj, ob’ya’n a’yi, tar ixto aktana kochwa’ yaja’.  
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166).png|right|150px]]
+
</poem>
'''K’ub’seyajir'''  
+
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166.1).png|right|200px]]
 +
</div>
 +
</div>
 +
 
 +
<div style="width:50%; margin:1em auto 1em auto; clear:both">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
'''K’ub’seyajir'''
   −
<poem>
   
E tze’ner, inb’utz, Ja’x kochwa’ uwarar e k’in.  
 
E tze’ner, inb’utz, Ja’x kochwa’ uwarar e k’in.  
 
Me’yra ik’ar xe’ b’ojb’ir,  
 
Me’yra ik’ar xe’ b’ojb’ir,  
 
Ja’x inte’ tz’akoner xe’ inb’utz  
 
Ja’x inte’ tz’akoner xe’ inb’utz  
 
Ja’x e b’ixirar twa’ inkojt pak’ab’.
 
Ja’x e b’ixirar twa’ inkojt pak’ab’.
</poem>  
+
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (166).png|right|150px]]
 +
</div>
 +
</div>
    +
<div style="clear:both"></div>
 
'''Komon taka e ajkanseyaj:'''  
 
'''Komon taka e ajkanseyaj:'''  
 
Ko’sta mojr ojronerob’ yi katz’ijb’a ti kajun.
 
Ko’sta mojr ojronerob’ yi katz’ijb’a ti kajun.
Línea 656: Línea 679:  
==Tz’ustaka inpejka e arob’saj yi e k’ay==
 
==Tz’ustaka inpejka e arob’saj yi e k’ay==
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|110px]]
Lectura oral y silenciosa de poemas y cantos  
+
''Lectura oral y silenciosa de poemas y cantos''
    
B’ajxan ajk’un uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e pejksaj tama e arob’saj yi e k’ay.  
 
B’ajxan ajk’un uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e pejksaj tama e arob’saj yi e k’ay.  
Línea 675: Línea 698:  
Irsen e ajkanseyaj yi taka apya’r ajkanwa’r.
 
Irsen e ajkanseyaj yi taka apya’r ajkanwa’r.
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (167).png|center|225px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (167).png|center|225px]]
 +
 
==Referencias==
 
==Referencias==
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]]
+
[[Categoría:Comunicación y Lenguaje]] [[Categoría:Educación Bilingüe]][[Category:Book:Nuestro_idioma_en_la_escuela_-_ch'orti']]