Antología de cuentos/Cuentos en k'iche'/Sak’aj alaj a Si’s

Ub’antajik tzij

ASi’s ub’i’ jun ak’al, sib’alaj sak’aj che ub’anik upatan*, ronojel q’ij kab’e pa tijob’al, kejach kanoq rumal ri unan. Xa rumal karaj kreta’maj unik’oxik xuquje’ utz’ib’axik uwach wuj, utz karil le etz’anem xuquje’ le b’ix.

Xopan jun q’ij xb’e utukel pa tijob’al xuriq apanoq jupuq tz’i’ pa ri b’e.

Aaa, sib’alaj xuxej rib’ xtak’ik xuchomaj k’ut, su kinb’ano, aninaq xutzukuj ri uk’yaqb’al, k’ate xarilo man xuk’am taj, k’ax xuna’y, xusik’ ab’aj, xanimaj chikiwach jupuq tz’i’ xkoqataj ri a Si’s, xpe k’u le a Sis, xuraqaqej uchi’ xub’ij a… a… a… a… ri tz’i’ kinkitya’ man k’otaj kintowik, sib’alaj ek’an.

Le a Si’s xsachik, xtzaqik are k’u le tz’i’, xalmaj b’ik, are k’u le alaj ala sib’alaj koq’ik, koq’ik xtzalij cho rachoch. Xutzijoj che ri unan le xuk’ulmaj, are xuxe’j rib’ rumal taq xril le ukik’el k’o che ri atz’yaq le a Si’s.

Ri nan To’n aninaq xuk’exo ratz’yaq ri ral, xuk’am b’i pa tinimit ruk’ ajkun. Xnik’oxik, xuquje’ xkunaxik xaq je’ wa nojim kutzirik le raqan. Jewa xkib’ano xetzalij cho kachoch ruk’ kikotemal.

upatan - uchak*

Victor Manuel Alvarez Poncio
Santa Cruz del Quiché, Quiché

Narración de las acciones que les suceden a unos personajes en un espacio y un tiempo determinados.