Busca en cnbGuatemala con Google

Ch'orti' | Chuj | Popti' | Kaqchikel | Q'anjob'al | Q'eqchi' | Tz'utujiil
Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(25).png

Kowinib'älEditar

  1. Nretamaj ri nab’ey taq choltzij chupam ri ch’ab’äl, pa rucholajem ri jalajöj motzaj tzij.
  2. Ntikïr ntz’aqatisaj ri tzij ketaman k’a wakami, rik’in ri rub’anik k’ak’a’ taq tzij rik’in ri rokisaxik ri rujotayixik tzij pa qach’ab’äl.
Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Ri choltzij jun molaj taq tzij ri k’o chupam jun ch’ab’äl, ow ri nch’ab’alïx ruma jun winäq, o ri k’o chupam jun wuj.

Ri rucholtzij jun winäq jun molaj tzij nretaman chuqa’ ntikïr nrak’axaj.

Ri rutz’aqatixik rucholtzij jun winäq, yalan k’atzinel richin jeb’ël nch’ab’alij ri ruch’ab’äl. We manaq k’ïy ta rutzij jun winäq, k’ayew nub’än chuwäch nusöl rij ri ruch’ab’äl.

Tzij richin pa jayEditar

Kawa’, tawak’axaj tzij, tak’ama’ el re re’, tach’aja’ aq’a’, taya’ rutzil ruwäch atata’, taseqa’ ruq’a’ awati’t, tab’ana’ taq asamaj, tak’utuj utzil, tak’ama’ jun si’, tak’ama’ el ri qameseb’al.

Tasik’ij ri taq tzij richin pa jay.

Tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Taya’ rub’ixik chi ke ri ak’wala’, achike’ taq wachib’äl nqïl chupam jun jay.

Tasik’ij ri choltzij chi kiwäch, k’a ri’ tikisamajij pa kiyonil o pa molaj.

Tzij richin pa jay.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(27).png

K’im
ch’akät
si’,
ch’at
Xan
chun
ab’äj
tzyäq
Tz’aläm
patz’än
ya’
chakäch
Saqk’utb’äl
läq
ch’ab’äq
sanayi’
Machät
Meseb’äl
kotz’i’j
xar
Xot
xuk’ub’
ya’l
ulew
B’ojo’y
xajab’
k’ul
tem
Ch’ich’
warab’äl
tz’aq
nuch’at
Kostal
wana’
ikäj
q’utun


Su’t
qasi’
pop
b’oloj
Ne’y
kolo’
xupub’äl
q’aq’
Nutata’
nuchaq’
wati’t
wana’
Numama’
nub’aluk
ch’atäl
wali’
Wechan
nuji’
wach’alal
walite’
Alib’ätz
ixtani’
ri’j
ala’
Nute’
nutata’
numama’
nuch’utite’
Nuch’utitata’
nunimal
wana’
nuchaq’
Wal
nuk’ajol
numi’al
k’a’

Tzijonem

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Ri wana’ jun jeb’ël ti xtän, rija’ yalan najowäx chi wochoch ruma xa xe rija’ xtän chi qakojol oj kaji’ alab’oni’.

Toq k’a ti ko’öl na rija’, xsipäx k’ïy retz’ab’al, xsipäx taq ruchakach, jalajoj taq läq richin nuya’ ruq’utun chupam, pan etz’anem. Chuqa’ ri nute’ xuya’ ka’i’ taq jeb’ël ok taq rub’ojo’y. K’o chuqa’ taq xar xkiya’ chi re. Jantape’ nrajo’ netz’an qik’in röj. Rija’ jantape’ nrajo’ nok ri te’ej chupam ri etz’anem. Nub’än chi nupön ruway, chi nub’än ruq’aq’. Ri nute’ nuya’ ruxaq tz’ite’ chi re richin ütz xtub’än ruway

toq xtinimïr aq’anäj. K’a ri’ rija’ nuya’ qaq’utun, qakape’, qaya’, k’o jujun taq rusu’t, chupam ri’ nuya’ ri ruwäy.

Ronojel tiqaq’ij xojetz’an rik’in, rija’ jantape’ yalan xkikot qik’in ruma röj jatape’ xqajo’ xojetz’an rik’in.

Wakami rija’ xk’ule’. Jïk yalan xtinb’isoj el. Ronojel ri retz’ab’a’l k’a jeb’ël na eruchajim kan.

Wakami xpe wik’in, xmatyoxij kan chwe chi jantape’ xwajo’. Xiruq’etej kan rik’in ronojel ruk’u’x k’a ri’ xb’e.

Samaj richin tijoxel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png
  • ¿Achike ütz xqa chawäch chi re re ti tzijonem re’?
  • Tab’ana’ ruwachib’äl jun jay rik’in ronojel ri k’o chupam jun jay. K’a ri’, taya’ kib’i’ chi konojel. We k’o atuxtäq manaq awetaman ta rub’i’ tikirel nak’utuj chi ke awachib’il, chi re atijonel o chuqa’ tikirel nak’utuj chi re ate’ atata’.
  • Tacholajij jun choltz’ij richin ronejel ri wachinäq e k’o pa jay richin awochoch, k’a ri’ tatz’aqatisaj rik’in ri choltzij k’o kik’in ri awachib’il.

Taq tzij kichin ak’wala’Editar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’o ri taq k’amab’äl tzij pa to’ob’äl wuj.

Taq tzij richin pa jay, taq kisamaj ak’wala’ ri ma richin ta pa jay, achi’el richin:

Kitz’etik rik’in ruya’ik kiway chikopi’, rutz’etik ri ruwachulew, moloj taq q’ayïs pa taq b’ey, etz’anem kuk’in chi juley ak’wala’, q’ejelonïk kichin taq winaqi’. K’o k’amb’äl tzij pa ajilab’äl ka’i’ rik’in ka’i’ (2.2), chupam ri to’ob’äl wuj.

Tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png
  • Taya’ rub’ixik chi ke ri taq ak’wala’, achike taq wachinäq e k’o chupam jun jay.
  • Tasik’ij ri ti cholon tzij chi kiwäch, k’a ri’ tkesamäj chi kijujunal o pa molaj.
  • Taya’ taq kisamaj ri taq ak’wala’ chi rij ri taq choltzij k’o chi rij ronojel i taq xolon, nuk’un taq choltzij, xtaya’ chi kiwäch ri taq ak’wala’.
  • Tikanoj jun ka’i’ taq tzij, k’a ri’ tanuk’u’ jun etz’anem o jun chik rub’eyal etz’anem.

Choltzij

Tzij richin samaj

Choltzij nch’o chi rij samaj.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(30).png

K’ayinem
chenoj
tzaqoj wäy
Kinmes pa jay
ch’ajoj tzyäq
b’anoj jay
Qasan oj
q’oloj kape’
ninto’ nutata’
Ch’aroj si’
b’anoj q’utun
Ya’oj
ch’aroj si’
b’anij q’utun
Rupam awän
b’oxoj q’aq’
b’oqoj q’ayïs
Nb’an taqkil
nb’ek’ama’
si’ samaj
Tz’ib’anem
b’anoj si’
kem
Nch’aj tzyäq
b’ox q’aq’
Chapoj täp
ya’oj tz’o’
K’aqoj q’ayïs
ninchojmisaj ch’at
Ninch’äj läq
b’anoj b’ey
B’anoj kem
ninmës ruwa jay
Ninb’án q’op
ch’ajöl läq
Tikoj awän
taqkil

Paxin ab’äj
nuk’uj q’utun
Nb’enub’ana’ si’
wuxuj ixkoya’
Tzaqoj che’
ninb’ij nutz’o’
B’anoj kape’
b’ätz’
K’aqoj q’ayïs
yib’e pa jäch’
Yib’emuqu nuya’
yib’eloq’o ichaj
nb’enub’ana’ loq’oj
Ninch’elej nuchaq’
b’anoj q’aq’
Wuyajilan
b’atz’ b’anoj xan
k’ayin si’
Jäch’
k’ayin ixim
k’ayin kär
B’anoj xajab’
jitz’ol ya’l
k’am
Jok’oj ixkoya’
josoj che’
k’am
Joloj ya’ ki’
joq’oj jäl
jok’oj ik
Josq’inem
jok’öl ixkoya’
b’anoj tz’o’
Jok’oj pinul
k’ayin maniya
k’ayin po’t

Tzij kichin taq chikopi’

Choltzij richin ruchajixik kichin ri taq chikopi’.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(31).png

Tz’i’
wakax
kej
Ch’oy
kumätz
köj
Äk’
b’alam
umül
Kär
kuk
utiw
K’uch
ch’ök
syan
Mes
wuch’
tz’ikin
Täp k’uch
sanïk
Palamax
b’ay

xik
Jut
k’oy
Ixpa’ch
si’k
Üs ixpëq
ixkalet
Xiwan
sotz’
kab’
Wonon
patix
par
K’äq
ib’oy
tuch
Sis
t’ot’
täp
Lol
ixpëq
ixtutz’

Choltzij richin pa tinamït

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(32.5).png

Jay
b’ey
ak’wala’
Ch’ich’
winäq
q’atb’äl tzij
Che’
ya’
k’ayib’äl
Q’ayïs
kotz’i’j
chiköp
Winaqi’
tz’i’
to'onel
Ab’äj
chikopi’
raqän saqil
K’ayinela’
chi nimajay
q’ojom
Ixoqi’
nan
tat
Ixtani’
chuchi’ ya’
awän
Ulew
tzyäq
tijob’äl

Ti’ij
si’
alkalte
K’ïm
juyu’
winäq
Ixim
äk’
aq’om
Achi’a’
jay
tz’aläm
Ch’ich’
kape’
munil
Kapiya
k’ayib’äl
nawïl k’ayïl wachinäq
K’ayïl
xajab’
k’ayinela’ kej
K’ix
kinäq’
eleq’oma’
K’o ya’
kojol jay
loq’oj ch’akät
Meseb’äl
nuk’ül ch’akät
q’ayïs

Choltzij richin ri ach’alal ri’il

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(35).png

Nute’
nutata’
nuchaq’
nujite’
ixöq
Nunimal
nuxib’al
nub’aluk
winäq
yajte’
Wati’t
wana’
numama’
rijiläj numama’
Nimalaxel
ne’y
wali’
nuchaq’
wika’n
Wiy
nute’
wechan
awali’
ri’j
Ixöq
nujite’
axib’al

awati’t
walinam
Wixnan
nuch’utite’
näj chaq’
qachaq’
walite’
Ixtani’
alib’ätz
tata’
ri’j
ch’i’p
Te’ej
rijiläj nute’
xib’al
q’opoj
nuji’
Nume’al
ijaxel
rechan
wixjayil
nute’
Nuk’exel
nuk’ajol
ak’wala’
ixöq k’ajola’
Awalite’

Choltzij richin ri ch’akulaj

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(36).png

Aqanaj
xikinaj
ixk’äq
q’ab’aj
kik’el
Atza’m
aq’a’
awaq’
raqän
wey
wäch
rismal awi’
awey
ruq’a’
ruwäch awey
nuchi’
b’aq
aqul
paläj
Nutele’n
kik’
ib’och’
aqanaj

ameske’l
Ch’ek
ametz’
awa’
nuchi’
ismachi’
Awi’
runaq’ awäch
waq’
Apaläj
eyaj
ach’ek
Ruwi’
aq’a’
Qey
qawäch
Ti’ij
qaq’a’
Xe’ apam
nuqul
Xikinaj
ruwa’ ruk’u’x

Choltzij richin jay

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(37).png

Ch’akät
si’
ch’ajt
ya’l
b’oloj
Xan
che’
chun
b’ojo’y
nukolo’
Ab’äj
tzyäq
tz’aläm
q’aq’
po’t
Patz’am
ya’
kuku’
warab’äl
q’e’l
Räk’
chakäch
sanayi’
ch’ab’äq
ixim
Ak’wala’
k’ïm
klawx
ruxaq

ch’äj
si’
Meseb’äl
kotz’i’j
xot
Ruk’ojolib’äl si’
k’ul
Xuk’ub’
wäy
ulew
xajab’
Machät
ch’ich’
Kostal
k’am
Asaron
jay
käj
kape’
Tem
pop
Kolo’
b’ojo’y
Läq
kem
Q’ab’a’t
raqän jay
Aq’om
Ruk’ojolib’äl q’aq’

Choltzij richin b’onil

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(38).png

Käq
q’än
q’ëq
Räx
säq
q’u’x
Q’anq’öj
q’eqq’öj
saqsöj
Tuq’
raxwäch
saqpor

Kaqköj
tz’iltz’öj
raxröj
Saqparapöj
chaj
xar
Xarxöj
pitay
chaj chaj
Mex
lo’x
chajchöj

Choltzij kichin taq samaj

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(39).png

K’ayinem
nch’elej nuchaq’
ponoj wäy
tz’ib’
täpKinmës pa
jay
nch’aj tzyäq
mes
yitzaq
yib’e pan
qasan oj
Moloj si’
chapoj kär
ch’aroj si’
ya’öl wäy
ch’ajom
mesoj
B’anöy jay
Tuku'l
ya’anem
t’iso’n
b’anöy b’ey
t’iso’n
Ninto’ nutata’
b’anoj wäy
nb’enukama’ ya’
Ch’ajoj
b’anoj q’utun
mesoj
Nb’an taqkil

mesoj pa jay
b’oxoj q’aq’
Rupam kape’
ninmës ruwa jay
ch’opoj ulew
Nb’enuk’ama’
nusi’
choyoj si’
kem
Rupam xnakät
ya’oj tz’o’
nutorij q’ayïs
Tukuj kape’
tikoj kape’
Ninchojmisaj ruchat
Qasan oj
b’ätz’
qasaan ooj
Rikil wäy
chapoj sa’y
ninb’eb’ij nutz’o’
Ninb’än b’oloj
ninb’än chenoj
nub’än rukamul
Ch’ajöl läq
paxin ab’äj
puq’uj ch’ab’äq
Ninb’än wawex
tikoj awän
ninchunaj nuch’at

Choltzij kichin aqanaj

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(40.1).png

Kïk’
ib’o’ch’
yatb’iyin
yib’iyaj
B’aq
yib’iyin
tz’umal
yatb’e pa juyu’
Yojb’iyaj
nb’iyin nukik’el
yatb’e pa si’
ixk’äq
Tz’um
Yatpalaqin

Ruka’n b’aq
Ch’a’k awaqän
Ch’akul
Nink’äq wi’
Ruwi’ waqän
K’ojolib’äl xajab’
Ixtuxil
Yipe
nub’aqil
awa’
yatxajo’
nuch’ek
yatnupalaqinisaj

Choltzij kichin q’ab’aj

Naq’etej aq’a’
nupon ruway
yattz’ib’an
Nuchäp ruway
ruwi’ ruq’a’
ib’o’ch’
Nachäp wäy
nachäp kär
kïk’
B’aq
ninpaq’ij nuq’a’
nuch’äj nutzyaq
Nusamajij
nachap naqüm
nach’äj ruwäch
Yiwa’
ixk’äq
tzaqöl wäy
Tzaqb’äl wäy
nqatutuj kape’
ninchäp wachinäq
Nupaq’ij nuq’a’
naq’etej awi’
naqol ruxaq awän
Nachäp läq

nachäp ab’äj
nach’äj läq
Nnuchäp atuxtäq
ruk’u’x aq’a’
nuxoj tz’o’
Nuq’a’
nuchäp wuj
nub’än b’ätz’
Njaq chi’ jay
yitz’ib’an
namës pa jay
Nachäp xajab’
natïj awäy
naqüm akape’
Yatq’eten
yataq’oman
yatq’ojoman
B’anb’äl chenoj
nwokisaj nutzyaq
nqachäp tz’ib’ab’äl
Naq’etaj atz’i’
nunük’ nukem
jaqb’äl chi’aj
Nunük’ nutzyaq

Choltzij kichin chi’aj

Yattzijon
natïj
tijoj kape’
yojsik’in
Naräq achi’
yitzijon
sik’ib’äl winäq
q’ejelob’äl qate’
Nuchi’
nutïj wäy
yatb’ixan
q’ejelob’äl qatata’
Naqüm ya’
yatch’o
nakach’uj
q’ejelob’äl qati’t
Chi’aj
xe’wäy
nsilob’ej ri’
q’ejelob’äl qamama’
Nuq’a’
nutïj äk’
nutïj jun wachinäq
q’ejelob’äl qach’itite’
nuräq nuchi’
Nwa’
pan aqul
q’ejelob’äl qach’ititata’
loq’b’äl uq
Qachi’
qaq’
b’anob’äl k’ayij
nuyöb’
Nub’ïq’ chub’
nutïj kach’
sik’inel Ajaw
nsik’in
Metz’
nqumun
sik’inel wach’alal
nutïj ya’
Nuxupuj xul
q’ejelonel nwa’

b’anöy samaj
Nuq’ejela’ nte’
tijöy kinäq’
tijöy rikil
sik’inel ruwa wuj
K’o rub’aqil
ruk’atzil
kach’
yoq’onel
Ruk’wan kïk’
ch’akul
ruk’wan qey
nb’ixan
richin qachub’
k’o rub’och’iil
ruchi’
nxib’an
sik’ib’äl chiköp
Sujunel k’ayij
nchub’an sujub’äl si’
nchub’an
Sujub’äl to’om
sujub’äl wäy
natïj away
b’ochi’inel
nuloq’ob’ej tzyäq
natïj munil
tijöl ichaj
sujunel
natïj äk’
nutïj ik
ruwäch wey
nutz’üb’
yib’ison
nukäch’ kach’
ruwäch eyaj
ruk’wan b’aq
Ruk’wan ismachi’
Ruk’wan ib’och’
sik’ib’äl tz’ib’
sik’ib’äl qachaq’
sik’ib’äl wuj
noq’

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(44).png

Choltzij nuk’än ri’ rik’in ri ch’akulaj

Nïm raqän
ajsamajel
tzatzq’or
Utziläj winäq
ko’öl raqän
chomiläj winäq
Tijöl q’ayïs
ti’oj ruq’a’
ti’oj
Nima’q rusamaj
kokoj kaqän
b’aq
Qumüy ya’
nima’q ruxikin
nima’q ruwi’
Nïm rutza’m
ma nsamäj ta
k’o rey
K’anen
ti’oj ruwi’
q’aq’awinäq
Eleq’oma’
nima’q rixk’äq
k’o ruchi’
B’aqiläj winäq
tz’ujunel
saqawinäq
Nima’q rumetz’
nima’q ra’
nïm ra’
B’anöl taq ch’a’oj
nïm raq’
ruwäch

Nïm ruxajab’
k’o rutza’m
k’o rupas
K’o rumochila
jun xtän
e b’aq
Ti’oj raqän
ch’ayonela’
b’anöy taq jay
Qas yesamäj
k’o ruxajab’
tz’il rij
Saqaläj winäq
achin
rismal ruwi’
Ütz ntzijon
pim ruwa rey
nima’q ruq’a’
B’anöy utzil
k’o ruwi’
k’o ruwäch
K’o rub’aqil
säq
ti’oj rutza’m
Ti’oj rixk’äq
b’anöy ch’a’oj
ti ko’öl
Nsamäj
ajq’ij
ajchapöl kär
Ak’wal
ala’
sib’isäq runaq’ ruwäch

Choltzij richin pa jay, rik’in kisamaj taq ak’wala’

Setesïk rachäq
b’anöl etzelal
b’anöy jay
Säq ntzu’un
b’anöl q’ab’arïk
sal rij
Rurajil
qas ütz
qas jeb’ël
b’ajïl jay
ti’oj rixk’äq
q’ëq ruwi’
q’ëq ruxajab’
ti’oj rupaläj

q’ab’arel
ti’oj rub’aqil
ti’oj rutz’umal
punupäq xe’ rey
pïm ruxikin
perepäq ruxikin
ntzijon
nïm ruwäch
nïm ruq’a’
waranel
jewejïk rupaläj
chaponel
b’aq ruqul
ajetz’anel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(46).png

Tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Tasik’ij chi kiwäch ri taq ak’wala’.

K’atzinel chi ke ri te’ej tata’aj nkik’üt chi kiwäch ri taq kalk’wal ri nkitz’et rik’in ruya’ik kiway ri chikopi’. Ruma e yalan e k’atzinel chupam ri qak’aslem, achi’el ri kej nrejqaj qasi’, ri wakx richin nqatïj.

K’atzinel chi nqatzeqelib’ej achike rub’anon ri ruwäch ruwachulew rik’in achike nuya’ chi qe, chuqa’ achike nub’än toq man ütz ta nqab’än chi re, achi’el toq man nqamöl ta ri q’ayïs chuwäch, pa taq qochoch, pa taq b’ey. We röj nqamöl ri qaq’ayïs pa taq qochoch, pa taq qab’ey, ütz k’a ri’ ke re’ nqab’än chi re ri ruwachulew, richin ke ri’ yekikot k’a ri taq chikopi’ , chuqa’ ri taq qalk’wal.

Ja ri taq che’ nkiya’ jeb’ël kaq’iq’, nkixupuj chuwäch ri juyu’ richin konojel ri e k’o chuwäch ütz kik’aslem nkïl.

We ke ri’ xtiqab’än chi re ri ruwachulew, k’a ri’ xkojetz’an, k’ a ri’ ütz xkojkikot; kik’in ri qachib’il nb’eqaq’ejela’ ri winaqi’ yeqak’ül kan pa b’ey.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(47).png

Choltzij richin pa tijob’älEditar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Wawe’ nqatzijoj rij ri taq tzij nuk’än ri’ rik’in ri tijob’äl, rik’in ri taq wachinäq ri e k’o chupma ri tijob’äl:

Tib’ana’ rutz’am itz’ib’ab’al, tinuk’u’ ri itz’uyub’al, kojtz’uye’ pa taq moloj, k’a ri’ tijaqa’ ri iwuj, tib’ana’ ri isamaj, kixetz’an rik’in i ajiab’äl, tib’ana’ chi juley taq tzij chi re ri tz’ib’, tisik’ij ri xqatz’ib’aj, tib’ij achike k’a jun cholb’äl tzij. Tasik’ij ri taq tzij.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(48).png

Ch’akät
Wuj
Ak’wala’
Rutzub’al jay
Meseb’äl
Tijonel
Kotz’i’j
Tz’aläm tz’ib’ab’äl
Xan
Rupam jay
K’ayinela’
Q’ojom
Muj
Chi’ch’
Tem
Kotz’i’j
Chi jay
Ch’ame’y
Ichinaj
Alanxäx
Yojib’äl

Etz’anib’äl
Q’ayïs
Ruk’ojolib’äl q’ayïs
K’ojolib’äl wuj
K’ayinel
Rub’ey
K’am
Ruwäch jay
Ruxaq wuj
Jay lámina
jay
tz’aq
tz’aläm
tz’ib’ab’äl
tz’uyub’äl
chupub’äl
qumib’äl
yojib’äl
rupam jay
k’olaj

Samaj richin ri tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Ri tijonel nub’ij chi ke ri ak’wala’, tib’ana’ rutza’m ri itz’ib’ab’äl, ütz tib’ana’ chi re ri isamaj, chuqa’ ch’ajch’öj k’o chi nel.

Toq yixsamäj, k’o chi yixtz’uye’ chi ütz.

Toq yixsamäj k’atzinel chi man nisäch el ri iyojib’al, ruma xtok chi chiwe toq man ütz ta nib’än chi re ri isamaj.

Ütz nib’än ri isamaj pa taq molaj, k’o chi ütz nel, ruma k’o chi k’ïy na’oj nunük ri’ chiwäch. Toq nub’ij ri tijonel chi tijaqa’ ri iwuj, k’o ta chi chupam ri iwuj k’o wi ta ri utziläj taq na’oj. K’o ta chuqa’ chi chi ri’ niwelesaj ri isamaj, rik’in ri’ yixkowin yixetz’an pa ri ramaj. K’o chi nitzeqelib’ej k’ïy ruwäch na’oj.

Samaj richin ri tijoxel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png
  • K’atzinel chi nitz’ib’aj ri taq tzij iwetaman chik, ütz ta k’a chi nimöl ruchi’ ronojel ina’oj, jantape’ richin ri rusik’ixik qach’ab’äl. Yalan k’atzinel chi qonojel yojkowin ta nqasik’ij, nqatz’ib’aj ri qach’ab’äl.
  • Toq xtik’is ronojel ri isamaj, ütz nib’ij jun choltzij, chi kiwäch ri iwachib’il, ütz ta k’a chi nk’iyäk ri ina’oj chupam ri ik’aslemal.
Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(49).png

Choltzij richin ri ruwa jay ri tijob’älEditar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’o ka’i oxi’ taq k’amb’äl tzij chupam re to’ob’äl wuj.

Tqab’ana’ ri qames, yojb’ixan chi kiwäch ri winaqi’, yojb’e pa k’astanem.

Yojk’oje’ qonojel chupam ri nimaq’ij. K’o k’amb’äl tzij chupam re to’ob’äl wuj re’.

Samaj richin ri tijonel

Tab’ij chi ke ri taq ak’wala’: Tqab’ana’ ri qamesoj chuwäch ri qatijob’al, ch’ajch’öj nqab’än chi re richin ütz yojetz’an chuwäch.

Toq xtiqak’ül kiq’ij ri qate’, yojb’ixan chi kiwäch, richin yekikot jun ti ramaj qik’in chupam ri kiq’ij.

Toq k’o jun nimaq’ij nqak’ül rajawaxik, qonojel yojk’oje’ chupam, richin junam qawäch chi rij ronojel ri taq wachinäq nqab’än, rik’in man k’o ta k’ayewal nqïl chupam ri taq nimaq’ij yeqab’än. Toq xtitzu’ ronojel ri wachinäq, ri chapon rub’anik, tikirel chik chi yojb’e pa k’astanem, yojkikot jun ti ramaj kik’in ri qachib’il rik’in chuqa’ ri tijonel.

Choltzij richin ruwäch qatijob’al.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

Samaj rixin tijoxel

Tanuk’u’ jun etz’anem kik’in ri taq iwachib’il, chi rij ri akuchi’ k’o wi ri ch’ajch’ojinem ruwa’ jay. K’o chi nqokisaj ri choltzij qetaman chik pe.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(50).png

taq tzij richin ri tinamït rik’in juley chikEditar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’o ri taq k’amb’äl tzij chupam re to’ob’äl wuj re’.

Tiqaloq’o’ ixkoya’ pa k’ayib’äl. Tiqatz’eta’ ri nb’anatäj pa k’ayib’äl. Ri ch’ich’ nb’e pa jun tinamït chik. Ri winaqi’ yeb’e pa ch’ich’. Ri nute’ nb’eruk’ayij tz’in. Ri winaqi’ koyob’en ri ch’ich’ ri nb’e pa taq’aj. K’a ri’ röj yojb’e pa rochoch Ajaw. K’o k’amb’äl tzij tasik’ij.

Samaj richin ri tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png
  • Nab’ey tasik’ij ri ti choltzij Loq’oj chi kiwäch ri taq ak’wala’.
  • Takanoj taq achib’äl richin atinamit, richin ri k’ayib’äl, nk’atzin chawe chi nkikanoj taq rub’i’ taq wachinäq ri e k’o chupam chi kijunal. Ma xa k’o taq tzij ri ma qaya’on ta chupam ri choltzij qak’utun röj, ruma k’a ri’ chi k’o chi nqanimirisaj ri taq tzij.

Ri loq’oj

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

Ri nana xub’ij chi ke ri taq ral: tb’eqaloq’o’ qixkoya’ pa k’ayib’äl. Ütz k’a chuqa’ richin nb’eqatz’eta’ achike nb’anatäj chupam ri k’ayib’äl, e achike na taq winaqi’ ri yek’ayin wakami, e k’o ye’ulqa aj Tz’oloj Ya’, e kik’amon pe utziläj taq ichaj, ri qas e ya’ rik’in qas ki’ ruki’il.

Toq xtiqak’ïs ri qaloq’oj yojb’e chupam ri ch’ich’ ri nb’e chik pa jun chik tinamït. Chi ri’ nb’eqatz’eta’ achike’ qas nkik’ayij chik chi ri’, rik’in ke ri’ chuqa’ yojk’astan jun ti ramaj, rik’in nqetamaj chi ütz ri tinamït.

Xqatz’et kan ri nute’, nuk’ayij tz’in chi ke ri winaqi’.

Yalan kimolon ki’ winaqi’ chi rij ruma kan ütz tz’in ri nuk’ayij chuqa’ ütz nchaq’aj.

Ri winaqi’ koyob’en ri ch’ich’ ri yek’amo el pa taq’aj, yeb’e pa wuxuj kape’, pa taq nima’q taq ulew kichin ri b’eyoma’i’. Chi ri’ nkich’äk wi kipwaq richin nkiloq’ob’ej kiway, kiya’ richin taq kalk’wal.

Ruma ri wachinäq ri ya’on chi qe ruma ri Ajaw, xa k’a ruma ri’ yojb’e chupam ri rochoch Ajaw, richin nqamatyoxij chi re ri utzil ri ruya’on chi qe chupam ri qak’aslem, chi qe ri qalk’wal.

Choltzij richin tinamït

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(52).png

Jay
ch’ich’
b’ey
ch’akät
ak’wala’
winäq
q’atab’äl
tziij
meseb’äl
ya’
k’ayib’äl
q’ayis
k’uch
kotz’i’j
chiköp
winaqi’
kojol jay
tz’i’
tonel
ab’äj
b’anöy xajab’
raqan q’aq’
chikopi’
k’ayinela’
kej
ixoqi’

chi nimajay
ab’äj b’ey
k’ayïl
xajab’
q’ojom nan
mix
k’ayïl
q’enum ixtani’
chiya’
awän
ulew
tzyäq
b’ey
tijob’äl
ti’ij
si’
alkalte
k’im juyu’
ixim
ak’
aq’om
jay
achi’a’
tz’aläm jay
jun ch’ich’
kape’
kapiya
k’ayib’al ak’

Choltzij richin ruwach’ulewEditar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’o ja taq k’amb’äl tzij chupam re to’ob’äl wuj re’.

Chupam ri qatinamit k’o k’atän. Ri qatinamit yalan ch’ajch’öj rub’anom chi re kuma ri ka’wala’.

Ri jachöy wuj xb’e chik pa jun tinamït. Qatika’ jujun taq che’. Ri k’amöl b’ey richin ri tinamït nk’extäj, cha’. Pa ruwi’ ri juyu’ yalan yeb’ek’astan ri winaqi’. K’o k’amb’äl tzij wawe’ tasik’ij.

Samaj richin ri tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Takanoj jun achib’äl richin jun juyu’ taq’aj, chuqa’ tab’ana’ jun choltzij chi rij , ke ri’ nab’än chik chi re juley taq tzij , nab’än rik’in jalajoj taq rikil wäy, rik’in tzyäq, o jun chik.

Taq tzij richin pa Juyu’:

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(54).png
Ya’
utiw
tz’i’
aranxäx
Xiwan
k’oy
xe’ siwan
masat
Si’
juyu’
xnakät
tz’ikina’
Palamax
Raqän ya’
ch’ab’äq
chay
Ixkoya’
okox
tiko’n
Köj
kape’
ch’ök
che’
Kej
tza’n jay
chiköp
ab’äj
Umül
kuk
tzan
awän
Oj
chi ruwäch
tinamït
kojöl juyu’
Ch’uma’
b’alam
k’uch
jut
kumätz
raxche’
wakx
patän
k’ucha’
lama’
k’ix
q’ayïs
ch’oy
kinäq’
q’ayïs
xikin
b’ey
q’enum
kotz’i’j
sanïk
b’ay
ch’imach’oy
wakx

Choltzij richin q’utu’n:

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(55).png
kinäq’
ichaj
ti’ij
täp
much’
saqwäch
Xnakäq
ch’ima’
Sa’y
kulx
Ichaj
q’atzuy
Ti’ij wakx
rusi’j parkiy
Rutza’m
k’ix patin
Saqmolo’
pa kinäq’
Sub’an
kulx pa ruya’al
Saqtub’
kaqix
saqmolo’
kär
xkoya’
äk’
sakil
wäy
atz’am
sase’
äk’
ti’ij richin aq
q’utun xkoya’
rusi’j parkiy
pakay
kuk
umül
rij kinäq’ pa sakil
saqmolo’ pa
xot okox
qatzuy
q’axul

Choltzij richin tzyäq

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(56).png
Pas
uq
po’t
peraj
k’ul
soto’y
xoq’op
ya’l
su’t
k’ulb’ab’äl
xerk
ichinaj
peqës
koton
xajab’
su’t
wex
rupas achin
pawi’aj
xoq'op
rupan tzyäq
uq
kamixa’
ruwi’ xikinaj

Samaj richin ri tijonel:

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png
  • Tasik’ij chi kiwäch ri taq ak’wala’ ri ti choltzij re’

Ri qatinamit

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

Yalan jeb’ël ok ri qatinamit, jalajoj atuxtäq, jalajoj winaqi’ e k’äs chupam. Jatape’ ri winaqi’ jukumaj nimaq’a’ nkimës ruchi’ kachoch, richin man jun q’ayïs ta numöl ri’. K’o q’ij toq k’o nimaq’ij, nk’asäs chi kiwäch ri winaqi’ yeb’emaq’ijjun pa b’ey.

Jalajoj samajel winaqi’ e k’o chupam. E k’o ri yesamäj pa juyu’, rik’in kitiko’n. E k’o ri winaqi’ ri ye’el el yeb’e pan Armita richin yeb’esamäj ke la’. Chuqa’ e k’o ri k’ayinela’ yekanäj kan chupam ri tinamït yek’ayin kan pa k’ayib’äl.

Ri qatinamit tew jub’a’. Ri winaqi’ xuk’uluj yan chi ke. Man jun kan ta tew chik nkina’. Ri winaqi’ ri yesamäj pa juyu’, yalan kik’wan ri na’oj pa ruwi’ ri ik’, richin nkib’än ri kisamaj.

Ri ixoqi’, chuqa’ e k’o ri yesamäj pa taq kochoch. K’o chuqa’ ri yeb’esamäj pa jujun chik tinamït.

Samaj kichin tijoxela’

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png
  • Tatz’ib’aj ri xawetamaj kan chi rij ri ti lema’ xawak’axaj qa.
  • Achike nkib’än ri ate’ winaqi’, achi’el ri xb’ix qa chupam ri tzijonem xsik’ïx qa chawe? Tab’ana’ utzil tatz’ib’aj.

Ruk’iyixik ri rujotayixik tzijEditar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Ri rujotayixik jun tzij, nch’o chi rij chi chi rij ruxe’el jun tzij (achi’el xub’än ri ruxe’el -b’än.) tikirel naya’ apo jun ti nik’aj chik tzij. Rik’in ri ke ri’, ri nuq’ajuj ri tzij njalwachitäj (achi’el chi rij ri ruxe’el –b’an, tikirel nqatz’ib’aj –onel rik’in re’ nk’oje’ kan b’anonel qik’in, re’ nch’o chi rij jun winäq, jun atuxtäq ri k’o rusamaj richin nub’än stantape’ jun na’oj.).

Ri rujotayixik jun tzij ja ri nb’ix chi ri jun ruxe’el tzij nkowin nub’än, nutz’ük chik jun k’ak’a’ tzij; xa xe rik’in nuk’ül jun ka’i’ taq sufijos.

Rik’in re re’ k’atzinel chi rat tijonel k’o chi natojtob’ej chi ütz jun ka’i’ oxi’ kaji’ mul jun k’amb’äl tzij, richin man jun k’ayewal nak’üt chi kiwäch ri ak’wala’.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

Ruxe’ tzij

Samaj

Xilatzij

x-

Xilatzij

x-u-


Säq

Saqsöj

Saqiläj

Rusaqil

Xusaqirisaj

Xsaqirisan

Xsaqär

xilatzij

-el

ruxe’ tzij

samaj

uxe’ tzij

samaj ij


k’ayij

k’ayib’äl

k’ayinel

ruk’ayil

xuk’ayij

xk’ayin

xk’ayïx

ruk’ayin

eruk’ayin

tz’aqät tzij

samajel

tz’aqät tzij

xsamäj

tz’aqät tzij

xusamajij


ab’äj

ab’ajib’äl

ab’ajinel

rab’ajil

xub’ajij

xb’ajin

xb’ajïx

rub’ajin

atrab’ajin

Ruk’iyixik ri rujotayixik tzij

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Samaj richin ri tijonel

  • Tasolo’ chi kiwäch ri ak’wala’, ri rub’eyal najotayij jun tzij, richin natz’ük jun chik ruwäch tzij. Tikirel nab’än re samaj re’ kik’in rije’, rik’in jun tzijonem akuchi’ tikirel nkikanoj jun ruwäch tzij k’a ri’ nkitz’ët we ri ruxe’el ri tzij ri’ k’o chik chupam ch’aqa’ chik tzij.
  • Tak’utu’ chi kiwäch ri ak’wala’ ronojel ruwäch tzij tikirel nujotayij jun chik ruwäch chi tzij, chuqa’ chi jun tzij ntz’uk, k’a ri’ man jun tikirel najotayij chi rij, man ütz ta nok chupam ri molaj kichin ri k’ak’a’ taq tzij pa qach’ab’äl.
  • Tikirel natzu’ ri jujun chik wuj richin niq’ax jub’a’ chik re na’oj re’, pa ruk’isb’äl re to’ob’äl wuj re’ k’o jujun kib’i’.

Tzijonem

Ri Loq’oläj q’ij
Rusamaj ri Ajaw
Kenuya’ rusaqil chi qe
Kenuya’ rumeq’enal chi qe
Chi yojk’ase’ chuwäch ri ruwäch’ulew re’.
Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

 
Loq’oläj q’ij
Ri nel pe nimaq’a’
Ruk’aslemal ri q’ij
Chuqa’ nrewaj ri’ xqaq’ij.

Saqil nijacho
Ri q’ij rik’in ri aq’a’
K’atän nimeq’erisan
Ruwäch ri nuwach’ulew.

Saqil nijacho
Ri q’ij rik’in ri aq’a’
K’atän nimeq’erisan
Ruwäch ri nuwach’ulew.

Nimaläj q’ij
Utziläj samaj
Ruk’u’x ri kaj
Kik’aslemal konojel ri e k’äs.

[1]

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(60).png

Samaj kichin tijoxela’

Chupam ri tzijonem re’, k’o k’íy taq tzij kijotayin ki’ chi rij jun chik. Ke’akanoj re taq tzij re’, k’a ri’ tab’ana’ ch’aqa chik taq tzij rik’in.

Tatojtob’ej nab’än ri rujotayixik tzij rik’in jun ruxe’el tzij, we k’o k’utunïk, tak’utuj chi re ri atijonel. Tikirel chuqa’ nab’än ri tojtob’enïk kik’in ch’aqa’ chik ruxe’el taq tzij.

K’atzinel chi nqatz’ët achike rub’anon wi chupam ri jalajoj taq tzij chupam ri ojer taq tzijEditar

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

Tasik’ij ri taq cholon taq tzij “ Ja ri ruq’ajarik ri jujun b’i’aj (Ri nb’ek’ulun wi ri b’i’aj) Tasik’ij chi kijujunal.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’atzinel chi nqatz’ët ri taq cholon taq tzij re’, achike’ rub’eyal e k’o chupam

Samaj richin ri tijonel

  • Tasik’ij jun k’i’ mul pa kixkin ri taq ak’wala’ re ka’i’ oxi’ taq tzijonem re’. Ütz nkelesaj kina’oj chi rij richin achike xtikïl chupam.
  • Tab’ana’ jun etz’anem kik’in chi rij ri taq tzijonem.
  • Tasolo’ rij ri na’oj k’o chupam ri taq tzijonem kik’in ri taq ak’wala’. La ütz o manaq ütz ta ri k’o chupam.
  • Tak’utuj chi ke ri taq tijoxela’. La k’o kik’axan rije’ ri taq na’oj: Ajaw, ruk’u’x kaj, ruk’u’x ulew; tz’aqöl b’itöl. Tikitzijoj jub’a’ chi rij re’. We man jun ta kak’axan, k’atzinel chi naq’alajrisaj jub’a’ chik chi kiwäch.

Ruq’ajarik ri jujun b’i’aj

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

[2]

Ajaw: Re b’i’aj re’, petenäq rik’in ri kitzij ri qati’t qamama’ ri jantape’ nqokisaj re wakami, taq nqab’ij: Qajawal, qajaw chuqa’ Ajaw. Toq nqab’ij Ajaw nq’ax k’a chi qawäch ri’ chi yojch’o chi rij ri ya’öl qak’aslem; ke re’ runuk’ik rub’anon pe ri petenäq, ja re’ ri k’o pa qawi’, ja re’ ri k’o pa qak’aslem, pa qana’oj.

Ri ojer qate’ qatata’ man nkokisaj ta ri ch’ab’äl ri’ toq nkiq’ejela’ ri ya’öl k’aslem. Ri Ajaw nkib’ij chi ke ri e tata’aj pa ruwi’ ri jun chinamit, pa ruwi’ jun tinamït, pa ruwi’ jun Amaq’. Ja ri ri nb’ix ajawa’ chi ke. Ri ya’öl k’aslem Kab’awil nkib’ij chi re. Ja k’a re wakami xa xe chik Ajaw nqab’ij.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(62).png

Ruk’u’x Kaj Ruk’u’x Ulew: Ja re ka’i’ nima’q taq uchuq’a’ re’ ri yeya’o k’aslem. Ri Ruk’u’x Kaj ja ri nuya’ pe usaqil ruchawomal pa qawi’, pa ruwi’ re qate’ ruwach’ulew. Ri Ruk’u’x ri Ulew ja ri’ ri ruchuq’a’ ri loq’oläj qate’ ruwach’ulew, ri niya’o qak’aslem, ruma ronojel ja rija’ niya’o chi qe: ri qaway, quk’uya’, qatzyaq, ronojel. Chuqa’ chupam re peraj re’ k’o ri ruk’u’x kaq’iq’, ri ruk’u’x ya’.

a) Ruk’u’x Kaj

Manaq ta ri loq’oläj q’ij, manaq ta ri saqil, manaq ta chuqa’ rumeq’enal, manaq ta k’aslem. Ja k’a re q’ij jun ruchuq’a’ ri Ruk’u’x Kaj, ri nqatz’ët, nqana’ chi nuya’ qakaslem.

K’o chik chuqa’ ri Jun Raqän. Kaqolajay, ri Ch’ipik’aqolajay, ri Raxak’aqolajay, ruchuqa’ ri Ruk’u’x Kaj, nqatz’ët nqawachij, chuqa’ nqak’axaj toq nrajo nuk’üt ri’. Ri ch’umila’, ri ik’, ri ch’aqa’ chik ruwach’ulew ri yeb’eyaj, yesutin chupam re nimaläj kaj, chuqa’ k’o nïm kuchuq’a’ pa ruwi’ ri qate’ ruwach’ulew. Ronojel k’a re uchuq’a’ re’, ja re’ ri nqab’ij Ruk’u’x Kaj chi re.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(63).png

Ä) Ruk’u’x Ulew

Wi manaq ta ri loq’oläj qate’ ruwach’ulew, manaq ta choj pa ruwi’ oj pa’äl wi. Chupam chik k’a re loq’oläj ruwach’ulew k’o chik ch’aqa’ uchuqa’ ri nto’on chi k’o k’aslem. Ja ri loq’oläj kaq’iq’ chuqa’ ri loq’oläj ya’, ri loq’oläj q’aq’.

B’) Ri qate’ ruwach’ulew

Pa ruwi’ ronojel re xqanataj qa, re qate’ ruwach’ulew k’äs, ruma ri’ oj ruchapon chuqa’ nb’iyin, nsutin. Ja ri nb’ano chi k’o kaq’iq’, k’o ruq’ijul jäb’, k’o ruq’ijul saq’ij, k’o paq’ij, k’o aq’a’. Ronojel k’a re nb’ix Tepew Q’uq’kumätz chi re.

Ke re’ rub’eyal ri taq choltz’ib’ ri nkokisaj richin rutz’ib’axik pa qach’ab’äl KaqchikelEditar

A, ä, b’, ch, ch’, e, ë, i, ï, j, k, k’, l, m, n, o, ö, p, q, q’, r, s, t, t’, tz, tz’, u, ü, w, x, y, ‘.

Rokisaxik ri choltzij

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’atzinel chi nqetamaj atux nab’än chi re rukanoxik ri rub’eyal ri taq choltz’ib’.

Toq nawïl ri taq tzij k’o chi nakanoj nab’ey ri tz’ib’ tz’ib’atäl chuwäch ja ri nab’ey tzij. Ja wi ke ri’ nab’än ma k’o ta ruk’ayewal chi rukanoxik. Ronojel ri taq tzij pa taq rub’eyal k’o wi.

K’atzinel chi na nakanoj achike nab’än chi re ri rukanoxik ri rub’eyal ri taq choltz’ib’ chupam ri wuj richin ri cholab’äl tzij, achi’e rub’anon ri xtiqaya’ apon chawäch ri’.

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel p(65).png

K’amb’äl tzij.

Xulöq’ jun raq ri nutata’ pa k’ayb’äl, iwir. Chuqa’ e k’o qo’l yek’ayïx.

Aq, aj, b’aaq, chaj, ch’äm, meseb’äl,
Kej, is, ïs, jäl
Kaji’, k’ay, laq, mol, nan
Su’t, tut, q’aq’, qo’l tunaj, oj

Wakami tab’ij chi ke ri taq tijoxela’ chi tikinuk’u’ ri rucholaj ri taq tzij ri’.

Samaj richin ri tijonel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel enseñando.png

K’atzinel chi natz’ët achike rub’eyal nab’än chi re ri rukanoxik ri rub’eyal ri taq choltz’ib’ chupam ri wuj richin ri choltz’ib’, achike’ rub’ann ri xtiqaya’ apo chawäch.

Xuloq’ jun raq ri nutata’ pa k’ayib’äl, iwir, e k’o quluq chuqa’ ri yek’ayïx.

Aq, aj b’aq chaj, ch’am, meseb’äl
Kej, is, ïs, jäl,
Kaji’, k’ay, läq, mol, nan.
Sui’, tut, q’aq’, quluq, tuna, oj.

Samaj richin ri tijoxel

Nuestro idioma en la escuela - Kaqchikel hombre y mujer.png

Wakami k’a, ja rat chik yatnuk’u rub’eyal ri taq cholatz’ib’, achike xqaya’ apo chi awäch nab’ey.
Ya’. Xikoj, t’uq, k’im, chij
Tz’i’, ch’oy, jukuu’, kem, äk’
Kaamiik k’a, atat chik natnuk’u rub’eyaal ja taq cholatz’ijb’, jani’ xqaaya’ opoon chi aawach najb’eey.
Ya’, xilooj, t’uq, k’im, chiij
Tz’i’, ch’ooy, jukuu’, keem, ak’, ch’upup,
Us, jul, b’aaq, q’a’m, quul, tz’ooq .

ReferenciasEditar

  1. Elmer Rony Abimael Patá López, 17 años, Cuarto magisterio, Escuela Normal Bilingüe Intercultural “Nim Na’oj” ,San Martín Jilotepeque, Chimaltenango
  2. Ruma: Maya’ nimab’äl k’u’x pa Kaqchikel tinamït. Kaqchikel cholchi’. 2002.

Una persona que posee el uso y función dual o concurrente de dos idiomas.