Xkab’ raqal (Vocabulario)
Seeb’alil
1 Eb’ li kok’al te’xnaw roksinkil li k’iila aatin na’oksiman sa’ li aatinob’aal, sa’ eb’ li jalanjalanq chi na’ajej.
2 Eb’ li kok’al te’xnaw roksinkil ut xk’uub’ankil jalan chik li aatin cho’q re xk’eeb’al xkuutal li raatinob’aal.
| Xk’anjel laj k’utunel: Aajel ru xb’eeresinkil li junjunq chi na’leb’ ut k’anjel re naq li tzolom tb’eeresi chi tz’aqal reeru cho’q re xk’eeb’al xb’ihomal li raatinob’aal li tzolom, aajel ru naq tixb’eeresi jalanjalan chi na’leb’, re naq chi kama’an yooq xk’eeb’al xk’uutal junelik. Li aatin na’oksiman sa’ jalanjalanq chi na’ajej ut aajel ru xb’eeresinkil aj wi’ chi tz’aqal reeru.
B’ar naq’oksi li aatin junjunq, wiib’ oxib’ xk’utb’al |
 |
junkab’al
k’ayiil
sutam
k’aleb’aal
b’anleb’aal
| Qilaq li aatin naqoksi sa’ li junkab’al:
Chan ru naq k’uub’k’u li qochoch |
 |
.png)
Aatin nake’oksimans sa’ li junkab’al
Yuwa’b’ej
Nab’ej
Rab’in (naxye li winq)
Ko’ (naxye li ixq)
Yum (naxye li ixq)
Nach’inb’ej
Yuwa’chinb’ej
Alib’ej
B’alk
Malka’an
Ikanb’ej
Ikana’b’ej
Ib’ej
Hib’ej
kok’al
asb’ej
iitz’inb’ej
anab’ej
Alal
| K’anjel: aajel ru naq li tzolom tixtzolob’ xk’ab’a’eb’ li rech’alal ut tixk’e aj wi’ b’ar wan li xk’anjeleb’ sa’ li junkab’al, jo na’b’ej, ikan, alalb’ej malaj jalan chik.
Tento aj wi’ naq tixjuch’ rub’el li aatin naxjultika aniheb’ li rech’alal wankeb’ sa’ rochoch. |
|
K’uub’leb’aal tzekemq
Uk’al
Sek’
Xaml
Tib’elwa
Kape
K’aj
K’uub’
K’il
Lek
Putz’leb’/k’unte’
Emel
K’uub’leb’aal
Perpookil sek’
Ka’
Warib’aal
Ch’aat-warib’
Isb’
Sok jolom
Wark
Matk’ek
Yo’lek
Hilank
Okeb’aal
K’uleb’aal t’ikr
Chi re ch’aat
Xjolom ch’aat
Roq warib’
Ru warib’
ech’alal
| Xjalam’uuchinkil eb’ li k’a’ re ru wankeb’ sa’ li k’uub’leb’aal tzekemq jo’ wi’
xk’eeb’al xk’ab’a’ li junjunq. |
|
Aatin na’oksiman sa’ k’aleb’aal
Ochoch
K’im
Tz’amb’a
Eeb’
Ruq’ b’e
Jal b’e
Ch’uutleb’aal
Cheekel poyanam
Xloq’al li aatin
K’alek
Awk
Aq’ink
Q’olok
Uq’uni’k
iximak
xorok
b’uchik
kemok
kakaw
mayejak
na’leb’ak
yo’lek
q’oqonk
si’ib’k
pak’ok
yohok
tz’uluk
k’uub’ank
| Xyaab’asinkil li junjunq chi aatin, jo’ wi’ xch’olob’ankil li nake’xjultika. | |
Aatin nake’oksiman sa’ li tzoleb’aal
.png)
tzoleb’aal
tzolom
k’utunel
tz’iib’leb’
tz’iib’leb’ che’
tasal hu
perel hu
sachleb’
b’isleb’
b’atz’unk
tzolok
raqal tzolok
xna’aj tzolok
ilok ru hu
juch’uk
meex
chunleb’aal
mesuul, mesleb’
aanilak
nimqi perel hu
t’ilb’a ru’uj aq’
eetalil
k’anjel
na’leb’ak
k’anjelak sa’ ch’uut
k’anjelak sa’ sumal
ajlank
b’onok
tz’iib’ak
| Xjalam’uuchinkil chan ru li tzoleb’aal ut xyeeb’al chan ru rik’ineb’ li komon. | |
Xk’anjel laj k’utunel: xyaab’asinkil li aatin junjunq rik’ineb’ li tzolom ut xsik’b’al chik xkomon nake’oksiman sa’ li na’ajej junjunq.
Aatin nake’oksiman sa’ li b’anleb’aal
Yajel
ch’iich’ re k’amok
Yaj
aj tz’ilol yajel
B’an
B’anok aj ilonel
Kutuk
nimla b’anleb’aal
Kuux
t’ortookil b’an
B’anonel
B’anleb’aal
K’anjelob’aal re ilok
Cho’ok
Aj ilol yaj
Pak’b’il iq’
b’oqok muhel
xuwajenaq
b’ak’e’k
jilok
pim
woqxinb’il b’an
k’anjelob’aal re
xk’eeb’al reeqaj
Ch’olob’ank
K’irtesink
b’isok tiq
Aatin nake’oksiman sa’ li k’ayib’aal
B’isok
B’isleb’aal
Joom
Lek
Chakach
Joob’
Cheet
Aj k’ay
Aj yakonel
Ak loq’onel
Tumin
K’ay
Loq’om
Xk’ihalil
.png)
.png)
.png)
.png)
.png){kind=link}
| Xtusub’ankil wiib’ oxib’ chik li aatin nake’oksiman sa’ k’ayiil, naru chi rix awimq, aq’ej, tzekemq, xul, ru awimq ut naab’al chik. | |
Aatin nake’oksiman sa’ li sutam
.png)
Che’k’aam
Xul: tz’i’, wakax, kaxlan, hix, tz’ik, peepem, teken sank, mis, patzux, ak’ach.
Uutz’u’uuj: ch’upaq, musmus hab’, tuus.
Nima’
Che’: chaj, inup, tza’aj, choochok, chiin, o, koyow.
Ru awimq: pix, lamunx, tokan, rum, ik, tul, raxtul, saltul.
Awimq: ixim, kenq’, ik, maak’uy, ses.
Aatin na’oksiman sa’ li tenamit malaj teepalil
.png)
K’ayiil
Poopol
B’eleb’aal ch’iich’
Poyanam
Aj k’anjel
B’e
Aj jolominel tenamit
B’anleb’aal
Eetalil b’e
Tzoleb’aal
Aj k’aak’alenel tenamit
Aj xokol yaj
| K’anjel: Aajel ru naq li tzolom tixch’olob’ chan ru li xtenamit, ma naab’al li che’, li b’eleb’aal ch’iich’, aniheb’ li nake’jolomink re li tenamit, b’ar wankeb’, k’a’ ru nake’xb’aanu ut wan chik xkomon naru naxtz’abo’resi ru laj k’utunel. | |
Aatin na’oksiman sa’ li k’anjel junjunq
K’alek
Q’olok
Aq’ink
Awk
Xorok
Kemok
Tz’uluk
Pak’ok
Tz’akab’k
Juyuk
Aj peech’
K’ayink
Yeechiink
K’ehok ch’oolej
ch’iich’
k’al
pim
hu
q’em
noq’
po’ot
uk’al
k’il
uutz’u’uj
tem
xaar
k’ay
tojleb’
| Naru nakatz’aqob’resi rik’in jalan chik li aatin naqab’eeresi wulaj wulaj. | |
Aatin nak’ek’ab’a’ejin xul
Xul nake’purik:
So’sol
T’iw
Ch’ejej
Chocho’
Tz’unun
Wilix
Xul nake’wan chi re ochoch
Kaxlan
kok
Ak’ach
wakax
mis
aaq
patux
tz’i’
xul wankeb’ sa’ pim
k’anti’
hix
kej
imul
halaw
b’a
Xul wankeb’ sa’ ha’
kar
tz’i’ ha’
k’ox
pemech
kok
tap
Aatin nake’oksiman cho’q re xk’ab’a’ejinkil li junxaqalil
Jolom
Ismal
Naq u
U’uj
E
Ruuch’ e
Maatz’ u
Ko
Tz’uumal e
Kux/ja’aj
Telb’
Uq’
Ru’uj uq’
Aam
pospo’oy
ixiji’ik
xik
oq
kux oq
yiitoq
a’
it
ch’up
xb’een a’
b’aqel
juruch’
cholok’
tz’uumal
kenq’
ch’och’
maal
k’uub’ sa’
sa’ej
k’amk’ot
kux uq’
xmap oq
Aatin nake’oksiman cho’q re xyeeb’al li b’onol junjunq
Saq
Rax
Kaq
Chiin
q’eqmoyin
xb’onol choxa
q’eq
q’an
kape
saqmoyin
raxmoyin
kaqmoyin
Aatin nake’oksiman cho’q re xyeeb’al naq numtajenaq wi’ chik xb’onol
Q’anq’an
Raxrax
Kaqkaq
Q’eqq’eq
Saqsaq
Aatin nake’oksiman cho’q re li aq’ej
.png)
Uuq
punit
Po’ot
Peraj
Xta po’ot
T’upuy
Wex
Xaab’
Peer xaab’
Ka’xik
Q’ol
Koton
Suq’
T’ikr
Isb’
Xt’ikrul wa/lamb’a wa