Ejtz’aaneem taq tziij (Expresión dinámica y creativa)

Ch'orti' | Chuj | Popti' | Kaqchikel | Q'anjob'al | Q'eqchi' | Tz'utujiil

Ja najox chi re ja taq tanaaj:

1. Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nkojtaqiij rutz’ijb’axiik chaqajaa’ rub’ixiik chi paam ja teej tzijob’al, julee’ chik k’aak’a taq na’ooj chi k’o chi nkojtaqiij.
2. Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nkojtaqiij nkeekoj chi paam ja rutz’ijb’axiik k’in rub’ixiik chi paam ja te’eej tzijob’al, ja k’amooj rii’iil kuk’iin chik juulee’ winaqii’ rixiin chik juulee’ tinaamit.

Saamaaj rixiin tijooneel

Tawelisaaj rachib’aal pa ejtz’aaneem ja ti choloon tziij Xe’ Q’apooj kuk’iin ja taq ak’alaa’, utz k’a nunimar keek’u’x chi riij ja nruub’iij chi paam, k’in nkojtaqiij chaqajaa’ netziijoon chi riij kuk’iin taq kachib’iil.

Utz nekanooj taq kitziyaq ja taq ak’alaa’ ja ne’ejtz’aan chi paam, ja julee’ chik taq kachib’iil, nkeetz’et ja nb’ajni, k’aari nkitz’ijb’aaj ja taq na’ooj nkanaaj kaan kuk’iin.

Rajawaxiik chaqajaa’ chi nkitzijooj kuk’iin ja taq kachib’iil ja taq naquun utz k’in ma utz ta xkeetz’et chi paam ja ti ejtz’aneem. K’aari’ nkeeya’ rub’ixiik chi re ja tijoxeel.

• 
• 

Q’ijiloon taq tziij

Saamaaj rixiin tijooneel:

Kaamiik taab’iij chi ke ja taq ak’alaa’ chi ti kitz’ijb’aaj taq q’ijiloon taq tziij, kani’ chi re ruq’ijaal tinaamiit, ruk’asalemaal jun te’eej, chi riij jun ti naquun ja qas nel ruuk’ux chi riij.

K’utub’al:

Ruq’ijloxiik Awan

Xsaqari nimalaj k’asalemaal
Xsaqari nimalaj ki’kotemaal
Atat aya’oon qachojq’aaq’
Atat natb’iin pa qib’och’iil
 
Rumaal k’aari’ nnuuya’ opoon rutziil awach
Kokoj k’in nimaq taq awan
At rixiin pa teew,
at rixiin pa K’atan
Saq, kaq, raxwach k’in q’an ixiim
Xsaqari nuutee’ nutata’.
Maltiyoox chi re ja qak’asalemaal
Xsaqari, xsaqari,

Natqayob’eej ronojeel q’iij pa qoochooch.

Tijooneel

• Kaamiik ja tijooneel k’o chi neruumol ja taq rutijoxelaa’. Ja rub’eyaal tijooneem kewari’: Ja tijooneel k’o chi nkanooj jun ch’ob’oon tziij k’in nruuya’ chi keewach ja taq ak’alaa’ chi nkinojiij, nkeesol k’in nkeenuk’ ruchomarisaxiik.

K’utub’al

Ruk’ayemaal pa Tinaamit

Kaamiik ja qatinaamit Tz’ikin jaay, ntajiini nruutzaq ja rukojiik ja rutziyaq rixiin runimaq’iij. ¿Naq neech’ob’ ixix chi riij chi ma titzajqi ja taq naquun rixiin ja qatinaamit?, ¿Naq nechomarisaani, kaamiik k’atzineel ja taq ena’ooj ixix ak’alaa’?.

Chapoj Ch’uu’

Jun chik ja ruk’ayewaal, q’anij rajawaxiik chi qe, chi nqaatij jun ti ch’uu’. Ja k’a kaamiik netajiini nek’isataji. ¿Naq nqaab’an chi re ruchomarisaxiik awa’ ruk’ayewaal ri’? ¿Naq nepa’e chi ruchomarisaxiik?

Elisaan achib’al pa ejtz’aneem.

Representaciones.

Elisaan achib’al pa ejtz’aneem

Kinuk’u’ taq kii’ ja taq ak’alaa’, chi kelisaaj rachib’al jun k’amab’al tziij rixiin ja k’amooj taq b’eey rixiin jun tinaamit.

Nuk’uuj pa molaaj.

Parlamentos.

Nuk’uuj pa molaaj

Tijoneel

Rajawaxiik chi ja tijooneel neruumol ja taq ak’alaa’ k’in nruuya’ taq kisamaaj utz k’a nkojtaqiij eel naq rub’eyaal toq nattzijoon chi keewach juumook winaqii’, nawuk’aaj keeb’eey taq mookaaj, naq nb’aan chi re ruchomarisaxiik taq ruk’ayewaal pa mookaaj, k’in pa jun tinaamit.

Tajacha’ ja taq saamaaj chi keewach ja taq ak’alaa’ utz nk’amon eel chi ke.

• Takanooj jun k’amol b’eey.
• Ruukab’ k’amol b’eey.
• Jun ajtz’iib’.

Keeri’ nkeeb’an nkojtaqiij ja taq rub’eyaal k’in ruchomarisaxiik ja taq naquun.

• Ee je’ee’ awa’ nechomarisaan taq ruk’ayewaal kixiin ja taq kachib’iil pa mookaaj. Ja toq ma kekowiin ee je’ee’ k’aari nto’ooni ja tijooneel, ja toq ma tikowiini ja tijooneel, nkamar eel chi ruuwach ja k’amol b’eey rixiin ja tijob’al, ja k’a ma tikowiini chaqajaa’ rajawaxiik k’aari’ nsik’ixi ja tata’ixeel rixiin owi kixiin ja taq ak’alaa’ ee k’o pa ruk’ayewaal.

• Chaqajaa’ rajawaxiik chi nb’aan ti mookaaj rixiin, chi nwinaqirisax jun ruk’olib’aal taq wuuj kixiin ja taq ak’alaa’ owi rixiin ja tijob’al.

• Rajawaxiik chaqajaa’ chi nb’aan taq mookaaj rixiin ja tijob’al ee taq chajiineel, utz k’a k’o rucholajiil ja taq naquun neeb’an chi paam ja tijob’al. K’in nkeetz’et chaqajaa’ wi ch’ajch’oj rub’anoom ja taq naquun.

Rucholaaj Aq’omib’al

Elaboración de recetarios.

Rucholaaj Aq’omib’al

Kaamiik rajawaxiik chi ja taq ak’alaa’ ne’el chi runik’oxiik k’in rukonoxiik ja taq naquun ja k’o aq’omaxiik ruk’amoon pe k’in k’o rik’a’tziil chi paam ja k’asalemaal. Ja taq ak’alaa’, k’o chi ne’el chi rak’axaxiik chi ke, keetee’ kitata’, ri’jaa’, iyomaa’, Ajkumaa’.

Ja taq tziij nekik’axaj pe k’o chi kitz’ijb’aaj k’in nkeenuk’ rub’ajniik, utz k’a nkanaaj chi ruuwach wuuj k’in ja taq ak’alaa’ ja ri etaraan pe chi kiij chik, ee je’ee’ chik ari’ nekojo wi’ ja taq na’ooj. Chaqajaa’ nkanaaj kaan ja kina’ooj ja ri ee ati’t mama’.

Rusamajixiik pa mookaaj ja k’utub’al taq na’ooj chi paam ja ri ajtijaal.

Participación en proyectos educativos del aula y de la escuela.

Rusamajixiik pa mookaaj ja k’utub’al taq na’ooj chi paam ja ri ajtijaal.

Rusamajixiik pa mookaaj ja k’utub’al taq na’ooj chi paam ja ri ajtijaal. Ch’ob’ooj nuk’uuj chi riij ja to’ooneem k’in runimarisaxiik na’ooj kuk’iin ja ri ak’alaa’ ee kachib’iil ja tijooneel.

Nuk’uuj pa molaaj:

Saamaaj rixiin tijooneel:

Rajawaxiik chi ja tijooneel neruumol ja taq ak’alaa’ k’in nruuya’ taq kisamaaj utz k’a nkojtaqiij eel naq rub’eyaal toq nattzijoon chi keewach juumook winaqii’, nawuk’aj keeb’eey taq mookaaj, naq nb’aan chi re ruchomarisaaxiik taq ruk’ayewaal pa mookaaj, k’in pa jun tinaamit.

Tajacha’ ja taq saamaaj chi keewach ja taq ak’alaa’ utz nk’amon eel chi ke.
Takanooj jun k’amol b’eey
Ruukab’ k’amol b’eey
Jun ajtz’iib’

Keeri’ nkeeb’an nkojtaqiij ja taq rub’eyaal k’in ruchomarisaxiik ja taq naquun.

• Ee je’ee’ awa’ nechomarisaan taq ruk’ayewaal kixiin ja taq kachib’iil pa mookaaj. Ja toq ma kekowiin ee je’ee’ k’aari nto’ooni ja tijooneel, ja toq ma tikowiini ja tijooneel, nkamar eel chi ruuwach ja k’amol b’eey rixiin ja tijob’al, ja k’a ma tikowiini chaqajaa’ rajawaxiik k’aari’ nsik’ixi ja tata’ixeel rixiik owi kixiin ja taq ak’alaa’ ee k’o pa ruk’ayewaal.
• Chaqajaa’ rajawaxiik chi nb’aan ti mookaaj rixiin, chi nwinaqirisax jun ruk’olib’aal taq wuuj kixiin ja taq ak’alaa’ owi rixiin ja tijob’al.
• Rajawaxiik chaqajaa’ chi nb’aan taq mookaaj rixiin ja tijob’al ee taq chajiineel, utz k’a k’o rucholajiil ja taq naquun neeb’an hic paam ja tijob’al. K’in nkeetz’et chaqajaa’ wi ch’ajch’oj rub’anoom ja taq naquun.

Paxiin tziij k’in runik’iik

Armar rompecabezas y juegos de dominó con palabras.

Paxiin tziij k’in runuk’iik

(Rompecabezas)

Saamaaj rixiin tijooneel:

• Tacholo’ tanuk’u chi keewach ja taq a k’alaa’ naq rub’eyaal rukojiik awa’ ja ti ejtz’aaneem ri’.

Ja chi re ja taq ejtz’aneem ri’, K’atziineel chi re ja tijooneel chi nrukanooj taq tziij ja rajawaxiik chi re ja ri ak’aal. Utz nerutz’ijb’aaj chi ruuwach taq wuuj k’aari’ neruqupiij, k’aari’ nyaa’ chi ruuwach ja taq ak’alaa’ chi nkeenuk’ chik rub’ajniik. Owi k’o chik juulee’ taq ejtz’aaneem rixiin chi riij ja taq paxiin tziij, utz nkeekoj ja taq ak’alaa’, neruuto’ chi nkeeya’ rusamaaj ja ti kina’ooj.

Rejtaliil uleew rixiin tinaamit

Diseña, traza y elabora un croquis de una comunidad o espacio real o imaginario.

Rejtaliil uleew rixiin tinaamit:

Saamaaj kixiin tijoxelaa’:

Tab’ana’ rejtaliil ja ri atinaamit naq rub’anoom k’in naq ee k’o chi paam. Kani’ chi re taq moolaaj, roochooch Ajaaw, aq’omib’al jaay, q’atab’al tziij, k’in naq chi taq mokajiil nesamaj chi paam ja ri atinaamit. Taya’aa’ taq rejtaal b’aar ee k’o wi’ chi kijujunaal.

Kani’ chi re ja jun k’utub’al ri’:

K’aak’a taq tziij xko’j chi paam ja wuuj Tz’utujiil

K’aak’a taq tziij 1. Ak’axii 2. B’ajneel 3. B’anitziij 4. B’anitzijoliil 5. B’i’ak’uxatzijaal 6. B’i’akolatziij 7. Ch’akulatz’ijb’ 8. Cholatz’ijb’ 9. Cholob’al tziij 10. Cholob’al tziij 11. Cholooj Na’ooj 12. Chuq’ 13. Chuwaaq q’ijool 14. Ejtz’ab’een taq tziij 15. Iiwiir q’ijool 16. Jotayiin tziij 17. Junak’u’xatz’iij 18. K’ajtziij 19. K’axab’al 20. K’iyaal 21. K’ojlemaal 22. K’uxatz’ijb’ 23. K’uxatziij 24. Ka’k’uxatziij 25. Ka’tz’uuk 26. Kaamiik q’ijool 27. Kamitziij 28. Ko’latziij 29. Latz’uun saamaaj 30. Mokaan taq na’ooj 31. Nak’ib’al 32. Nawaliin tziij 33. Nimatz’ijb’ 34. Nimatziij 35. Nuk’uuj pa molaaj 36. Pa’iil 37. Paxch’uxik 38. Paxiin tziij 39. Qajb’ineel 40. Qi’riil 41. Ramaaj q’ijool 42. Ramajiil 43. Rucholaaj aq’omib’al 44. Ruxe’aal tziij 45. Samatziij 46. Silotziij 47. Ta’s 48. Taluwuuj 49. Tz’ajab’al 50. Tz’inaquul 51. Tz’uk 52. Tz’ukiil 53. Tz’ukupa’liil 54. Xilatz’ijb’ 55. Ximolatziij 56. Xtuq’iil 57. Ya’ooj taq na’ooj

Kaxlaan tziij lInterrogación Sujeto Vos antipasiva Vos referencial Sintagma verbal Sintagma nominal Consonante Alfabeto Descripciones Párrafos Temas Punto Futuro Juegos de palabras / Expresión dinámicas. Pasado Derivación Verbo intransitivo Partículas (direccional) Interrogación Plural Posicional Vocal Verbo Verbo transitivo Dos puntos Presente Vos pasiva Frase Resumen Redacción Signo de puntuación Cuentos Mayúscula Oración Parlamento Coma Conjugación Rompecabezas Objeto Adjetivo Tiempo / aspecto Tiempo Receta Raíz Voz instrumental Signo de Admiración Sustantivo Periódico Goma, pegamento Acento Punto Punto suspensivo Punto y coma Sufijo Preposición Comillas Concejos