nuke, Administradores
30 170
ediciones
Cambios
Busca en cnbGuatemala con Google
Nuestro idioma en la escuela/Ch'orti'/Introducción (editar)
Revisión del 19:17 27 oct 2017
, hace 6 añossin resumen de edición
E Tzejpjun ira ucheksu tuno’r e patna’r xe’ sitz’ yi e ijch’ok una’ta cha’wojroner k´ani twa’ uk’anpes taka inte’ erachir twa’ utajwi inte’ la’rir tya’ o’jron maja’x ja’xtaka kochwa’ inkojt aj-wojroner xe’ uk’anpes uyojronerch (L1) tama tuno’r xe’ erachir. Tama uyototir e kanseyaj, uyokir a’xin tama uch’ijrseyaj e na´tanyaj, tama inkojt ajwojroner uk’anpes uyojronerach.
E Tzejpjun ira ucheksu tuno’r e patna’r xe’ sitz’ yi e ijch’ok una’ta cha’wojroner k´ani twa’ uk’anpes taka inte’ erachir twa’ utajwi inte’ la’rir tya’ o’jron maja’x ja’xtaka kochwa’ inkojt aj-wojroner xe’ uk’anpes uyojronerch (L1) tama tuno’r xe’ erachir. Tama uyototir e kanseyaj, uyokir a’xin tama uch’ijrseyaj e na´tanyaj, tama inkojt ajwojroner uk’anpes uyojronerach.
==Tuk’a twa’ ko’stes e jun ira tama uyokir e kanseyaj:==
*Tamar taka uyub’i ache’npa e xantesna’r yi e nut’urer, xe’ ja’x uyokir e patna’rob’ tama e jun ira.
*Tama xe’ ucheksu wa’chetaka e tajwintz’ar tama e patna’rob’ xe’ ache’npa tama tuno’r ujab’ e kanseyaj yi tama e numer kanwa’rob’. Tama e b’ajxan irna’rir war kak’ek’ojse tuno’r patna’rob’ tama ukajyesna’r e jab’ e kanwa’r: aka’y taka e b’ik’it kanwa’rob’ yi ak’a’pa tama uxjab’ kanwa’r.
*Tya’ kachektes e patna’rob’ taka uyokir, e ajkanseyaj una’ta kochwa’ war a’xin upatna’r tama e kanseyaj xe’ uche yi tuk’a twa’ uche tama uyototir e kanseyaj ; a’xin una’ta yi uk’ek’ojse tuk’a patna’r war uche taka e maxtak.
==Tuk’a intya’chir ukojko inte’ jun te kanseyaj kochwa’ era:==
*Uyub’i ab’orojsenpa tama inte’yx ojroner yi tama e turerob’ taka inte’ la’rir.
*Ja’x inte’ jun tya’ uyajk’u uyokir e kanseyaj, twa’ e ajkanseyaj uche tama mixu’ uyokir kaseyaj.
*Atakarsan tama e mixu’ b’ijarar tama uxantesna’r e kanseyaj, atakarsan uchu’chu’res e patna’r xe’ matuk’a uyokir.
1. Ayan ayan uyokir xe’ uyakta kacha’mi, tuk’a patna’r k’ani kache yi ti’n takar uyub’i kanut’i; uyub’i kaptnes me’yra taka inte’ o’ cha’te kanwa’r. Inte’ k’ajtsyaj uyub’i kache , taka era uyub’i kache cha’nte’ patna’r.
Into’ uyub’ kawa’re k’e e pejk junob’, e tz’ijb’ayaj yi e patna’rob’ ja’xtaka ach’enpa?. E’ra maja’x kochw’a era; tamar taka ke’ inkojt inkojt ajtz’ijb’ayaj uche taka me’yra b’ijnusyaj tuno’r e tz’ijb’ayaj twa’ apatnob’ tamar. Tama ub’ijnusyaj e jun ira che’npa tama ujab’ yar e bik’it maxtak yi taka inte’ twa’chir te morwa’rob’. Uyub’i ak’anpestz’a mojr tz’ijb’ayaj che’nb’ir umen e ajkanseyaj yi e ajkanwa’rob’.
Tama e jun ira uyub’i ak’anpesna tama tuno’r ujab’ir e kanwa’r. Tama e nut’urer in ma’chi uk’ani twa’ e ajkanwa’r una’ta upejka yi utz’ijb’a u’t e jun tamartaka ke’ kanseyaj uk’ani twa’ ache’npa o’jronb’ir taka. Tama e cha’ nut’urer uyub’i ache’npa ojronb’ir taka yi achekta e kanseyj xe’ tz’ijb’b’ir u’t. B’an ub’an tama e ux nut’urer achekta e kanseyaj xe’ aka’y o’jronb’ir taka yi tya’ war ab’oro uyintranir tama inte’ inte’ , e ajkanseyaj yi e ajkanwa’r uk’ani twa’ utakre ub’ob’ taka e ojroner tz’ijb’ab’ir.
==Upater ub’ijrar e ojronerob’ tama e kanseyaj:==
¿Tuk’ot katz’akse inte’ uyokir kanwa’r tama uch’ajma’r ub’ijrar e ojronerob’ tu yokir e kanseyaj? Tamartaka ke’ jay kana’ta ub’ijrar e ojronerob’, e maxtak war uk’ek’ojse uyokir una’tanyaj. Tamar taka xe’ kawira ma’taka e kanseyaj xe’ ache’npa uni’x achekta me’yra ojroner tupater, ma’ b’anb’an e kanseyaj tama ub’ijrar e ojronerob’, ma’chi uyajk’ob’ uk’ek’warir xe’ ukojko tama inte’ kanwa’r tu’t inkojt pak’ab’, kochwa’ inte’ uyokir kanwa’r tama uyojronerach.
Utajwina’r uyokir e kanwa’r b’an kochwa’ uche’na’r, uyustana’r, k’ab’a’rir, arasir taka e ojroner, ja’x uwa’tarir e ajkanwa’r, e yokirob’ xe’ aktana o’choy tama xe’ ayan iyintranir tamar, era a’xin taka ub’ojb’ir yokir o’ b’an kochwa’ e na’tanyaj tama uyokir e tz’ikma’rob’. Uyutotir e kanseyaj j’ax twa’ uturb’a e ajkanwa’r taka e cha’te uyokir kanwa’r: e ojroner xe’ kak’ampes tama e tzikma’r yi tama e uyokir e ojroner. Tama e jun ira war kacheksu yi kache kochwa’ twa’ ache’npa e kanseyaj tama e jun tama ub’ijrar e kawojroner, ma’chi war kaxantes e k’ajkob’ yi e k’ek’wa’rir te kanwa’r tama ub’ijrar uyokir e ojroner tama e nakpat ojroner tamar taka ke’ uk’ani twa’ kak’anpes int’eyx yokir kanwa’r.
Kawa’re e ajkanseyaj twa’ upejku’t tuno’r inte’ inte’ nut’urir b’ajxan xe’ twa’ upatnes taka e ajkanwa’rob’. E’ra ak’anpa twa’ ja’xir una’ta kochwa’ turu uyokir e kanseyaj xe’ twa’ uche taka e maxtak b’an twa’ utakre ub’a taka mojr junob’ xe’ atakarsan tama upatna’r kochwa’ inkojt ajkanseyaj. E pejk jun yi e patna’rob’ ub’ajner taka ma’chi uyajk’u tuno’r uyokir e kanseyaj. Net’ach uyub’i o’ste e pejk junob’, amorojser yi o’stes mojr patna’rob’ twa’ uchob’ e ajknawa’rob’. Uyub’i itakarsan tama uxantesn’ar uyokir kanseyaj taka inte’ jun tya’ atz’ijb’antza’ yi at’ab’se tuno’r xe’ war ache’npa taka e maxtak yi topop asutpa ache xe’ lok’oy inb’utz taka awajkanwa’rob’.