Cambios

Ir a la navegación Ir a la búsqueda
Busca en cnbGuatemala con Google

Nuestro idioma en la escuela/Ch'orti'/Escritura-expresión escrita (editar)

Revisión del 06:03 1 nov 2017

7713 bytes añadidos ,  hace 7 años
sin resumen de edición
Línea 1: Línea 1:  +
{{DISPLAYTITLE:E TZ’IJB’AYAJ
 +
K’AJTB’IR U’T - (Escritura-expresión-escrita)}}
 +
__TOC__
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (169).png|center|400px]]
   −
Ub’ijnusyaj e kanwa’r ira ja’x:
+
<div style="color:#000; border:solid 2px #000; width:60%; margin:2em auto 2em auto;">
−
1. Tuno’r e maxtak ukanwi’kob’ atz’ijb’ayanob’ tama uyojronerob’.  
+
==Ub’ijnusyaj e kanwa’r ira ja’x:==
−
2. Tuno’r e maxtak ukanwi’kob’ utz’ijb’ob’ xe’ ub’ijnwob’ yi xe’ uyusryob’ tama uyojronerob’.
+
#Tuno’r e maxtak ukanwi’kob’ atz’ijb’ayanob’ tama uyojronerob’.  
 +
#Tuno’r e maxtak ukanwi’kob’ utz’ijb’ob’ xe’ ub’ijnwob’ yi xe’ uyusryob’ tama uyojronerob’.</div>
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
==5. E TZ’IJB’AYAJ==
   −
5. E TZ’IJB’AYAJ
   
Escritura - expresión escrita  
 
Escritura - expresión escrita  
−
B’ajxan ajk’un tuno’r uyokir una’tanwa’r e tz’ijb’ayaj.  
+
 
−
Tuk’a twa’ inb’utz uk’anpesna’r ta inte’ tz’ijb’ayaj.  
+
B’ajxan ajk’un tuno’r uyokir una’tanwa’r e tz’ijb’ayaj.
 +
 +
Tuk’a twa’ inb’utz uk’anpesna’r ta inte’ tz’ijb’ayaj.
 +
 
Kansen tuno’r uyokir e tz’ijb’aya ti kawojroner.  
 
Kansen tuno’r uyokir e tz’ijb’aya ti kawojroner.  
 +
 
Cheksun a’xin ti’n e u’t tz’ijb’ te Ch’orti’.  
 
Cheksun a’xin ti’n e u’t tz’ijb’ te Ch’orti’.  
 +
 
Kansen kochwa’ turu xerb’ir e u’t tz’ijb’.  
 
Kansen kochwa’ turu xerb’ir e u’t tz’ijb’.  
 +
 
Twa’ awejtz’u e u’t tz’ijb’ tz’ijb’an kora ojroner taka inte’ inte’ u’t tz’ijb’.  
 
Twa’ awejtz’u e u’t tz’ijb’ tz’ijb’an kora ojroner taka inte’ inte’ u’t tz’ijb’.  
 +
 
Tama ukansena’r e u’t tz’ijb’ob’ erer uyub’i akanse taka e me’ynob’  
 
Tama ukansena’r e u’t tz’ijb’ob’ erer uyub’i akanse taka e me’ynob’  
 +
 
K’ani twa’ acheksu e jun tu’t e ajkanwa’rob’ twa’ ja’xirob’ akanwob’ inb’utz.  
 
K’ani twa’ acheksu e jun tu’t e ajkanwa’rob’ twa’ ja’xirob’ akanwob’ inb’utz.  
−
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r war ukani kochwa’ a’xin uyokir kawojroner.  
+
 
 +
K’ani twa’ awira jay e ajkanwa’r war ukani kochwa’ a’xin uyokir kawojroner.
 +
 
Irsen kochwa’ twa’ utz’ijb’a e ojroner taka e u’t tz’ijb’ob’ xe’ xerb’irob’ tama kawojroner.  
 
Irsen kochwa’ twa’ utz’ijb’a e ojroner taka e u’t tz’ijb’ob’ xe’ xerb’irob’ tama kawojroner.  
 +
 
Kansen twa’ utz’ijb’a e b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe’ warakanse.
 
Kansen twa’ utz’ijb’a e b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe’ warakanse.
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 
Tama ukanwa’r e u’t tz’ijb’ k’ani twa’ akani tuno’r uyokir a’xin.  
 
Tama ukanwa’r e u’t tz’ijb’ k’ani twa’ akani tuno’r uyokir a’xin.  
 +
 
K’ani twa’ apejka e ojronerob’ taka tuno’r e u’t tz’ijb’ xe’ ayan tama awojroner.  
 
K’ani twa’ apejka e ojronerob’ taka tuno’r e u’t tz’ijb’ xe’ ayan tama awojroner.  
−
Ukani utz’ijb’a e ojronerob’ xe’ uk’eche e (‘).  
+
 
−
Ukani upejku’t wa’kchetaka e ojronerob’ yi e b’ijnusyaj xe’ akansena umen uyajkanseyaj.  
+
Ukani utz’ijb’a e ojronerob’ xe’ uk’eche e (‘).
 +
 +
Ukani upejku’t wa’kchetaka e ojronerob’ yi e b’ijnusyaj xe’ akansena umen uyajkanseyaj.
 +
 
Una’ta uyusta e me’ynob’ taka tuno’r e u’t tz’ijb’ yi ojronerob’ xe’ ukani.
 
Una’ta uyusta e me’ynob’ taka tuno’r e u’t tz’ijb’ yi ojronerob’ xe’ ukani.
   −
5.1 UNA’TA TUNO’R E U’T TZ’IJB’ TAMA UYOJRONER  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (171).png|center|320px]]
 +
 
 +
'''Kanwi’kon katz’ ijb’i’k yi kapejku’t tika wojroner.'''
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.1 UNA’TA TUNO’R E U’T TZ’IJB’ TAMA UYOJRONER===
 +
 
Conoce todas las letras del alfabeto de su idioma materno  
 
Conoce todas las letras del alfabeto de su idioma materno  
−
Kana’ti’k e u’t tz’ijb’ tikawojroner Ch’orti
+
 
 +
'''Kana’ti’k e u’t tz’ijb’ tikawojroner Ch’orti'''
 +
 
 +
<div style="color:#000; border:solid 2px #000; width:85%; margin:2em auto 2em auto;">
 +
'''A, b’, ch, ch’, e, i, j, k, k’, l, m, n, o, p, r, s, t, t’, u, w, x, tz, tz’, y, (’)'''</div>
      −
Inpatna Nib’ajner:  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna Nib’ajner:'''
 +
 
Inwejtz’u ajk’in ajk’in e u’ttz’ijb’ ti kawojroner, twa’ inkani inb’utz.  
 
Inwejtz’u ajk’in ajk’in e u’ttz’ijb’ ti kawojroner, twa’ inkani inb’utz.  
−
Intz’ijb’a tama nijun jo’te’ yajr e u’t tz’ijb’ob’, inwirse e ajkanseyaj.  
+
 
 +
Intz’ijb’a tama nijun jo’te’ yajr e u’t tz’ijb’ob’, inwirse e ajkanseyaj.
 +
 
Inche tama e b’ik’it jun e u’t tz’ijb’ yi inche e me’ynob’ takar.  
 
Inche tama e b’ik’it jun e u’t tz’ijb’ yi inche e me’ynob’ takar.  
 +
 
Kochwa’ xerb’ir u’t e tz’ijb’ tikawojroner.  
 
Kochwa’ xerb’ir u’t e tz’ijb’ tikawojroner.  
 +
 
Twa’ uk’anpesna’r kawojroner uyub’i kaxere, twa’ kakani inb’utz tama utz’ijb’anar’; b’an kochwa’ achekta ejmar.  
 
Twa’ uk’anpesna’r kawojroner uyub’i kaxere, twa’ kakani inb’utz tama utz’ijb’anar’; b’an kochwa’ achekta ejmar.  
−
1. A, e, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, w, y
  −
2. ch, tz.
  −
3. A’ e’ i’ o’, u’ (‘)
  −
4. b’, k’, t’
  −
5. Ch’, tz’.
      +
#A, e, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, w, y
 +
#ch, tz.
 +
#A’ e’ i’ o’, u’ (‘)
 +
#b’, k’, t’
 +
#Ch’, tz’.
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 
Kakanwi’k katz’ijb’i’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ irob’
 
Kakanwi’k katz’ijb’i’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ irob’
 +
 +
<div style="color:red; border:solid 2px #000; width:60%; margin:2em auto 2em auto;">'''A, e, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, t, u, w, y'''</div>
 +
 +
 +
tabla pagina 173
 +
 +
 +
    
Tya’ inkani e ojronerob’ xe’ tz’ijb’ab’ir tichan, inpojro mojr ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ xe’ inkani’x.
 
Tya’ inkani e ojronerob’ xe’ tz’ijb’ab’ir tichan, inpojro mojr ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ xe’ inkani’x.
    +
'''Kanwi’kon katz’ijb’a e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ira'''
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (174).png|right|150px]]
 +
'''A’ e’ i’ o’ u’'''
   −
Kanwi’kon katz’ijb’a e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ira
+
'''A’n'''
−
A’ e’ i’ o’ u’
  −
A’n
   
Te’
 
Te’
 
Tu’
 
Tu’
Línea 56: Línea 107:  
Inko’
 
Inko’
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
 
Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e ojronerob’ xe’ inkanix tichan.  
 
Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e ojronerob’ xe’ inkanix tichan.  
 
Inpojro mojr ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ a’, e’, i’, o’, u’ ( ’ ).  
 
Inpojro mojr ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ a’, e’, i’, o’, u’ ( ’ ).  
 +
 
Unb’i taka niwaj kasenyaj kochwa’ twa’ int’zijb’a e mixu’ b’ijnusyaj.  
 
Unb’i taka niwaj kasenyaj kochwa’ twa’ int’zijb’a e mixu’ b’ijnusyaj.  
−
Kanw’ikon Katz’ijb’i’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ Ira “Ch, Tz”  
+
 
−
Chinam  
+
'''Kanw’ikon Katz’ijb’i’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ Ira “Ch, Tz”'''
−
Chitam  
+
 
−
Chuch  
+
 
−
Chuchu’  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (174.1).png|right|125px]]
−
Chakchak  
+
:::Ch
 +
:::ch
 +
<poem>
 +
Chinam
 +
Chitam
 +
Chuch
 +
Chuchu’
 +
Chakchak
 
Chu’
 
Chu’
 +
</poem>
 +
 +
'''Kanw’ikon Katz’ijb’i’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ Ira'''
 +
 +
 +
tabla pagina 175
 +
 +
   −
Kanwi’kon katz’ijb’a e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ira
      
K’ani twa’ ana’ta ke’ tya’ k’ani katz’ijb’a e mixu’ b’ijnusyaj erer twa’ ak’anpes e u’t tz’ijb’ E.  
 
K’ani twa’ ana’ta ke’ tya’ k’ani katz’ijb’a e mixu’ b’ijnusyaj erer twa’ ak’anpes e u’t tz’ijb’ E.  
 +
 
B’an kochwa’ era: E xux E chitam E chuch e tzutz e semet e tinaj.  
 
B’an kochwa’ era: E xux E chitam E chuch e tzutz e semet e tinaj.  
−
Inpatna nib’ajner:  
+
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
 
Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e ojronerob’ xe inkani’x tichan.  
 
Intz’ijb’a ta nijun tuno’r e ojronerob’ xe inkani’x tichan.  
 +
 
Innpojro mojrojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ch, tz.  
 
Innpojro mojrojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ch, tz.  
 +
 
Inme’ynes e ojronerob’ xe inpojro yi inwirse e ajkanseyaj.  
 
Inme’ynes e ojronerob’ xe inpojro yi inwirse e ajkanseyaj.  
−
Intz’ijb’a jo’ mixu’ b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe intajwi.  
+
 
−
Katz’ijb’i’k yi kapejki’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ irob’ K’, t’, b’  
+
Intz’ijb’a jo’ mixu’ b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe intajwi.
 +
 
 +
 +
'''Katz’ijb’i’k yi kapejki’k e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ irob’ K’, t’, b’'''
 +
 
 
Escribamos y leamos palabras con las consonantes simples glotalizadas
 
Escribamos y leamos palabras con las consonantes simples glotalizadas
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
 
 +
tabla pagina 175
 +
 
 +
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (176).png|right|125px]]
 +
:::T’
 +
:::t’
 +
 
 +
<poem>
 +
T’isim
 +
T’ur
 +
T’ix
 +
T’erer
 +
T’u’
 +
T’oro
 +
Sit’it
 +
T’erer
 +
At’ab’ay
 +
T’ab’ib’
 +
</poem>
 +
 
 +
 
 +
'''Kanwi’kon katz’ijb’a e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ira'''
 +
 
 +
:::B’
 +
:::b’
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (176.1).png|right|125px]]
 +
<poem>
 +
B’u’r
 +
Ub’i’
 +
B’i’r
 +
B’ujk
 +
B’ak
 +
B’ak’a
 +
Tab’
 +
B’a’
 +
B’ujr
 +
B’or
 +
B’asar
 +
Ub’uk’i
 +
Unb’i
 +
Inb’ar
 +
</poem>
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
Intz’ijb’a e mixu’ b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe inkanix tichan: Unb’i taka nitatob’ mojr ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ k’, t’, b’, inme’ynes tama inte’ jun e ojroner xe’ ink’ani’.  
 
Intz’ijb’a e mixu’ b’ijnusyaj taka e ojronerob’ xe inkanix tichan: Unb’i taka nitatob’ mojr ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ k’, t’, b’, inme’ynes tama inte’ jun e ojroner xe’ ink’ani’.  
 +
 
Ejk’ar inwirse niwajkanseyaj
 
Ejk’ar inwirse niwajkanseyaj
   −
Kanwi’kon katz’ijb’ ub’an e chuchu’ ojronerob’ taka e ojronerob’ xe’ kakanwi’x  
+
'''Kak’anpesi’k e u’t tz’ijb’ xe’ cha’te’rti’ u’t taka e (’)'''
 +
 
 +
:::Ch’
 +
:::ch’
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (177).png|right|125px]]
 +
<poem>
 +
Ch’ich’
 +
Ch’ajch’
 +
Ch’ajka
 +
Inch’aj
 +
Ch’aj
 +
Ch’ror
 +
Ch’en
 +
Ch’ew
 +
Ch’u’r
 +
Ch’iwan
 +
Ch’uwan
 +
</poem>
 +
 
 +
'''Kanwi’kon katz’ijb’a e ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ ira'''
 +
 
 +
:::TZ
 +
:::tz’
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (177.1).png|right|125px]]
 +
<poem>
 +
Tz’unun
 +
Tz’ijk
 +
Tz’upum
 +
Tz’okpa
 +
Tz’aya
 +
Tz’upu
 +
Utatz’i
 +
Ujatz’i
 +
Tutz’ur
 +
Atz’am
 +
Tz’ej
 +
</poem>
 +
 
 +
 
 +
''Kanwi’kon katz’ijb’ ub’an e chuchu’ ojronerob’ taka e ojronerob’ xe’ kakanwi’x''
 +
 
 
Ma’chi twa’ kanajpes k’e twa’ katz’ijb’a chuchu’ ojronerob’ uyub’i kak’anpes e u’t tz’ijb’ E., kak’ajpesik kochwa’ era;
 
Ma’chi twa’ kanajpes k’e twa’ katz’ijb’a chuchu’ ojronerob’ uyub’i kak’anpes e u’t tz’ijb’ E., kak’ajpesik kochwa’ era;
   −
Patna’r twa’ e ajkanwa’r  
+
<poem>
−
Intz’ijb’an yi pejku’t tama nijun tuno’r e ojronerob’ xe’ e ajkanseyaj ukansye’n.  
+
E winik
 +
E wakax
 +
E ajb’uch
 +
E ak’ach
 +
E chitam
 +
E tz’unun
 +
</poem>
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Patna’r twa’ e ajkanwa’r'''
 +
 +
Intz’ijb’an yi pejku’t tama nijun tuno’r e ojronerob’ xe’ e ajkanseyaj ukansye’n.
 +
 
Inpojri’k mojrix ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ xe’ kakanwi’x b’ajxan, e’ra uyub’i kache cha’tertyo’n, ya ayan tuk’a ma’chi kana’ta ko’yb’i taka e ajkanseyaj.  
 
Inpojri’k mojrix ojronerob’ taka e u’t tz’ijb’ xe’ kakanwi’x b’ajxan, e’ra uyub’i kache cha’tertyo’n, ya ayan tuk’a ma’chi kana’ta ko’yb’i taka e ajkanseyaj.  
−
5.2 Uk’anpesna’r e K’ob’irik Tz’ijb’ Tama Utz’ijb’anar e Ka’b’ob’  
+
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.2 Uk’anpesna’r e K’ob’irik Tz’ijb’ Tama Utz’ijb’anar e Ka’b’ob’===
 +
 
 
Uso de la mayúsculas para nombres propios, toponimias, nombres de idiomas Mayas, en los gentilicios  
 
Uso de la mayúsculas para nombres propios, toponimias, nombres de idiomas Mayas, en los gentilicios  
 +
 
B’ajxan k’ani twa’ awajk’u una’ta e ajkanwa’r tuk’a twa’ uk’anpesna’r e nukir u’t tz’ijb’ .  
 
B’ajxan k’ani twa’ awajk’u una’ta e ajkanwa’r tuk’a twa’ uk’anpesna’r e nukir u’t tz’ijb’ .  
−
Ajk’un tuno’r uyokir uk’anpesna’r e nukir tz’ijb’.  
+
Ajk’un tuno’r uyokir uk’anpesna’r e nukir tz’ijb’.
 +
 
Kansen ke’ tama uk’a’par inte’ b’ijnusyaj, e tz’ijb’ayaj akay atz’ijb’antz’a taka nukir tz’ijb’.  
 
Kansen ke’ tama uk’a’par inte’ b’ijnusyaj, e tz’ijb’ayaj akay atz’ijb’antz’a taka nukir tz’ijb’.  
 +
 
B’an tama utz’ijb’anar uk’ab’a’ e pak’ab’, chinamob’, morwa’rob’, uk’ab’a’ e ojronerob’ xe’ ayan, inmojrix.
 
B’an tama utz’ijb’anar uk’ab’a’ e pak’ab’, chinamob’, morwa’rob’, uk’ab’a’ e ojronerob’ xe’ ayan, inmojrix.
    +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 
Ukani tuno’r uyokir twa’ uk’anpes e nukir tz’ijb’ tama utz’ijb’anar e k’ab’ob’.  
 
Ukani tuno’r uyokir twa’ uk’anpes e nukir tz’ijb’ tama utz’ijb’anar e k’ab’ob’.  
 +
 
E ajkanwa’r ukani uk’anpes e nukir tz’ib’ tama utz’ijb’anar e k’a’bo’b.  
 
E ajkanwa’r ukani uk’anpes e nukir tz’ib’ tama utz’ijb’anar e k’a’bo’b.  
−
Kakanwi’k kochwa’ twa’ katz’ijb’a e k’ab’ob’ taka e tz’ijb’ xe’ k’ob’irik u’t; b’an kochwa’ e’ra;  
+
 
−
Luch, Mari’, Jwan, Chiko, Karwitz, Nonoja’ Wa’reruch, Ch’orti’, Chuj, Mam, K’iche’, Tz’utujil, Poqomam, Akateko, Q’echi, Pokomchi, Kaqchiquel, k’anjob’al, Awakateko, Sipakapense, Jakaklteko, Uspanteko, Sakapulteko, Ixil, yi e mojr ojronerob’.  
+
Kakanwi’k kochwa’ twa’ katz’ijb’a e '''k’ab’ob’ taka e tz’ijb’ xe’ k’ob’irik u’t;''' b’an kochwa’ e’ra;  
−
5.3 Uk’anpesna’r e U’t tz’ijb’ xe’ k’ob’iri’k, nakpat e chik’ijn (¡!, ¿?)  
+
 
−
Uso de Mayúsculas Después de Punto, después de signos de interrogación y después de signos de admiración (¿ ? y ¡ !)  
+
'''L'''uch, '''M'''ari’, '''J'''wan, '''Ch'''iko, '''K'''arwitz, '''N'''onoja’ '''W'''a’reruch, '''C'''h’orti’, '''C'''huj, '''M'''am, '''K'''’iche’, '''T'''z’utujil, '''P'''oqomam, '''A'''kateko, '''Q’'''echi, '''P'''okomchi, '''K'''aqchiquel, '''k’'''anjob’al, '''A'''wakateko, '''S'''ipakapense, '''J'''akaklteko, '''U'''spanteko, '''S'''akapulteko, '''I'''xil, yi e mojr ojronerob’.  
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.3 Uk’anpesna’r e U’t tz’ijb’ xe’ k’ob’iri’k, nakpat e chik’ijn (¡!, ¿?)===
 +
 
 +
Uso de Mayúsculas Después de Punto, después de signos de interrogación y después de signos de admiración (¿ ? y ¡ !)
 +
 
Erer uyub’i akanse e u’t tz’ijb’ xe’ k’ob’irik nakpat e chik’ijn, b’an tama ¿? Yi tama e ¡! , b’an kochwa’ e’ra:  
 
Erer uyub’i akanse e u’t tz’ijb’ xe’ k’ob’irik nakpat e chik’ijn, b’an tama ¿? Yi tama e ¡! , b’an kochwa’ e’ra:  
 +
 
Ajk’un uyokir tama uk’anpesna’r e u’t tz’ijb’ob’ ira.  
 
Ajk’un uyokir tama uk’anpesna’r e u’t tz’ijb’ob’ ira.  
−
Cheksun kora ojroner tya’ ak’anpes e K’ob’iri’k tz’ijb’ nakpat e chik’ijn.  
+
 
 +
Cheksun kora ojroner tya’ ak’anpes e K’ob’iri’k tz’ijb’ nakpat e chik’ijn.
 +
 
 
Tz’ijb’an inte’ numer tya’ acheksu uk’anpesna’r e ¿ ? y ¡ !.
 
Tz’ijb’an inte’ numer tya’ acheksu uk’anpesna’r e ¿ ? y ¡ !.
   −
E ajkanwa’r uk’ajti tya’ uk’eche chik’ijn nakpat e ¿ ? y ¡ !.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
−
Una’ta utz’ijb’a e mixu’ b’ijnsyaj tya’ uk’anpes ¿ ? y ¡ !.  
+
E ajkanwa’r uk’ajti tya’ uk’eche chik’ijn nakpat e ¿ ? y ¡ !.
 +
 +
Una’ta utz’ijb’a e mixu’ b’ijnsyaj tya’ uk’anpes ¿ ? y ¡ !.
 +
 
B’an kochwa’ e’rob’.  
 
B’an kochwa’ e’rob’.  
−
Inkojt winik apatna tu’chor, uyak’ni ujinaj, twa’ alok’oy unar. E ak xe’ alok’oy uyajk’u uk’uxi uchij.  
+
 
−
¿Tya’ i’xin kone’r?  
+
Inkojt winik apatna tu’chor, uyak’ni ujinaj, twa’ alok’oy unar. E ak xe’ alok’oy uyajk’u uk’uxi uchij.
 +
 +
¿Tya’ i’xin kone’r?
 +
 
¡Ujy e chan!......  
 
¡Ujy e chan!......  
−
E CH’UJB’EN  
+
 
−
E Mari’ ja’x inkojt ixik xe’ ajk’in ajk’in a’chpa taka ut’ori uk’ajk twa’ ujanch’akes u’t uyotot, aka’y upoki u’t uk’um, nakpat umuxi tama e cha’ yi akay ch’ab’u e pa’.  
+
 
 +
'''E CH’UJB’EN'''
 +
 
 +
E Mari’ ja’x inkojt ixik xe’ ajk’in ajk’in a’chpa taka ut’ori uk’ajk twa’ ujanch’akes u’t uyotot, aka’y upoki u’t uk’um, nakpat umuxi tama e cha’ yi akay ch’ab’u e pa’.
 +
 
Tamar taka ke’ unoxib’, e Lexo amaxya’nto’ a’xin tama upatna’r, into’ ja’xir iksib’anto’ a’chpa twa’ uyusta e wya’r unoxib’; ayan uxkojt umaxtak, cha’kojt tejromtak yi inkojt ixch’ok, e yaxar uk’ab’a’ Silvo, utak e Silvo ja’x e Jwan, yi utak e Jwan ja’x e ixch’ok xe’ uk’ab’a’ Rojelia. Ja’xirob’ utakarsanob’ me’yra te patna’r xe’ akay uchob’, tuno’r e ajk’inob’atza’yob’war apatnob’.  
 
Tamar taka ke’ unoxib’, e Lexo amaxya’nto’ a’xin tama upatna’r, into’ ja’xir iksib’anto’ a’chpa twa’ uyusta e wya’r unoxib’; ayan uxkojt umaxtak, cha’kojt tejromtak yi inkojt ixch’ok, e yaxar uk’ab’a’ Silvo, utak e Silvo ja’x e Jwan, yi utak e Jwan ja’x e ixch’ok xe’ uk’ab’a’ Rojelia. Ja’xirob’ utakarsanob’ me’yra te patna’r xe’ akay uchob’, tuno’r e ajk’inob’atza’yob’war apatnob’.  
 +
 
E Mari’ usujki yar uch’ujb’en twa’ ma’chi umorojse me’yra tan, umen e si’ xe’ apuruy. Ja’xir uyajk’u e ojroner umaxtak twa’ ma’chi aturan tu’jor e ch’ujb’en, tamar ka ke’ maja’x inb’utz uwirna’r, ayan inyajr amokran e pak’ab’ umen xe’ aturan tamar.
 
E Mari’ usujki yar uch’ujb’en twa’ ma’chi umorojse me’yra tan, umen e si’ xe’ apuruy. Ja’xir uyajk’u e ojroner umaxtak twa’ ma’chi aturan tu’jor e ch’ujb’en, tamar ka ke’ maja’x inb’utz uwirna’r, ayan inyajr amokran e pak’ab’ umen xe’ aturan tamar.
   −
Rojelia, ¡ma’chi ituran tujor e ch’ujb’en!; ixin imokran, ¿tuk’a uche, jay inturan tama e ch’ujb’en?, ne’t ana’tix tuk’a a’xin anumse ab’a jay ma’chi iyob’ya’n; k’ani twa’ ak’ub’sy’on, tuno’r xe’ no’n kochwa’ inkojt tata’bi’r yi tu’b’ir kawa’ryo’x, cha’yi utu’, e ixch’ok; ¡ayj tu’ innajpesix ani! Ma’chi twa’ najpes b’ajk’at a’xin anumse e manb’anir nakpat.  
+
Rojelia, ¡ma’chi ituran tujor e ch’ujb’en!; ixin imokran, ¿tuk’a uche, jay inturan tama e ch’ujb’en?, ne’t ana’tix tuk’a a’xin anumse ab’a jay ma’chi iyob’ya’n; k’ani twa’ ak’ub’sy’on, tuno’r xe’ no’n kochwa’ inkojt tata’bi’r yi tu’b’ir kawa’ryo’x, cha’yi utu’, e ixch’ok; ¡ayj tu’ innajpesix ani! Ma’chi twa’ najpes b’ajk’at a’xin anumse e manb’anir nakpat.
−
Patna’r:  
+
 
−
Nakpat xe’ apejkix e tz’ijb’ayaj ira chen tuno’r e patnar xe’ ak’ajna takare’t.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Patna’r:'''
 +
Nakpat xe’ apejkix e tz’ijb’ayaj ira chen tuno’r e patnar xe’ ak’ajna takare’t.
 +
 
Maka taka inte’ xoyoyoj e ojroner xe’ uk’eche e u’t tz’ijb’ xe’ k’ob’irik.  
 
Maka taka inte’ xoyoyoj e ojroner xe’ uk’eche e u’t tz’ijb’ xe’ k’ob’irik.  
−
Xab’a e ¡!, ¿? Tama e tz’ijb’ayaj xe’ apejku’t tichan.  
+
Xab’a e '''¡!, ¿?''' Tama e tz’ijb’ayaj xe’ apejku’t tichan.  
−
1. Tz’ijb’an e k’ab’ob’ xe’ achekta tz’ijb’ab’ir tama e k’ajtsyaj xe’ tz’ijb’ab’ir tichan.  
+
 
−
2. ¿Tuk’a b’ijnusyaj uyakton e tz’ijb’ayaj ira?  
+
: 1. Tz’ijb’an e k’ab’ob’ xe’ achekta tz’ijb’ab’ir tama e k’ajtsyaj xe’ tz’ijb’ab’ir tichan.  
−
3. ¿Tama tuk’a atakarsanob’ umaxtak e Mari’ yi e Lexo?
+
 
 +
-----
 +
-----
 +
 
 +
: 2. ¿Tuk’a b’ijnusyaj uyakton e tz’ijb’ayaj ira?  
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 
 +
: 3. ¿Tama tuk’a atakarsanob’ umaxtak e Mari’ yi e Lexo?
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Cha’te’rtyo’n kapatna:'''
   −
Cha’te’rtyo’n kapatna:
   
Kapojro mojrix k’ab’ob’ xe’ tya’ ak’anpespa e ut’ tz’ijb’ xe’ k’ob’irik u’t.  
 
Kapojro mojrix k’ab’ob’ xe’ tya’ ak’anpespa e ut’ tz’ijb’ xe’ k’ob’irik u’t.  
 +
 
Ub’in taka e nukta’ pak’ab’ tuk’a uk’ab’ob’ e witz’irob’, e kojnob’, e b’i’r, uk’ab’a’ e pak’ab’ xe’ achektato’ tama kawojroner.  
 
Ub’in taka e nukta’ pak’ab’ tuk’a uk’ab’ob’ e witz’irob’, e kojnob’, e b’i’r, uk’ab’a’ e pak’ab’ xe’ achektato’ tama kawojroner.  
 +
 
Nakpat tz’ijb’an tama ajun yi ajk’un una’tob’ apya’rob’ xe’ war akanwob’ takare’t.  
 
Nakpat tz’ijb’an tama ajun yi ajk’un una’tob’ apya’rob’ xe’ war akanwob’ takare’t.  
−
5.4 UK’ANPESNA’R E CH’IK’IJNOB’  
+
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
'''5.4 UK’ANPESNA’R E CH’IK’IJNOB’'''
 +
 
Tara k’ani twa’ awajk’u ana’ta tuno’r uk’anpesna’r e chik’ijn tama e pejk jun yi tama e tz’ijb’ayaj, tama ukajyesna’r, tu’jam, yi tama uk’a’pa’r inte’ tz’ijb’ayaj.  
 
Tara k’ani twa’ awajk’u ana’ta tuno’r uk’anpesna’r e chik’ijn tama e pejk jun yi tama e tz’ijb’ayaj, tama ukajyesna’r, tu’jam, yi tama uk’a’pa’r inte’ tz’ijb’ayaj.  
 +
 
Twa’ awira jay e ajkanwa’r war uk’anpes inb’utz, aren twa’ upejka tu’t upya’rob’ twa’ o’yb’i kochwa’ uk’anpes e ch’ik’ijnob’, tya’ ja’xir upejku’t e jun.  
 
Twa’ awira jay e ajkanwa’r war uk’anpes inb’utz, aren twa’ upejka tu’t upya’rob’ twa’ o’yb’i kochwa’ uk’anpes e ch’ik’ijnob’, tya’ ja’xir upejku’t e jun.  
 +
 
Ka’ni twa’ awira ub’an jay war uk’anpes inb’utz tama e tz’ijb’ayaj xe’ war awa’re twa’ uche tama ujun.  
 
Ka’ni twa’ awira ub’an jay war uk’anpes inb’utz tama e tz’ijb’ayaj xe’ war awa’re twa’ uche tama ujun.  
 +
 
Tara a’xin achekta inte’ tz’ijb’ayaj twa’ e ajkanwa’r ukani kochwa’ ak’anpesna e intya’ch intya’ch chik’ijnob’ ta inte’ tz’ijb’ayaj.  
 
Tara a’xin achekta inte’ tz’ijb’ayaj twa’ e ajkanwa’r ukani kochwa’ ak’anpesna e intya’ch intya’ch chik’ijnob’ ta inte’ tz’ijb’ayaj.  
 +
 
E chik’ijn (.) uxere e ojronerob’ tya’ e b’ijnusyajob’ xe’ ukojko ula’rirob’, uyub’i ak’anpes tama e tz’ijb’ayajob’ kochwa’ e’ra:  
 
E chik’ijn (.) uxere e ojronerob’ tya’ e b’ijnusyajob’ xe’ ukojko ula’rirob’, uyub’i ak’anpes tama e tz’ijb’ayajob’ kochwa’ e’ra:  
 +
 
Chujka e ch’o’k umen e mis.
 
Chujka e ch’o’k umen e mis.
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 
Uch’ab’u e ku’m e ak’ach.  
 
Uch’ab’u e ku’m e ak’ach.  
−
A’jni e chij taka usi’.  
+
 
−
Twa’ ak’anpes e (,) k’ani twa’ awa’re a ajkanwa’r ke’ra ja’x ujiryarir e pejkjun, b’an kochw’a era:  
+
A’jni e chij taka usi’.
−
Tama uyotot e Lexo ayan e mis, tz’i’ , chitam, chunpi’, ak’ach, wakax, ja’x uk’ajyerir uyotot.  
+
−
Achekta ub’an e chik’ijn xe’ ayant o’ uyokir a’xin (....) ye’ra uyub’i kak’anpes kochwa’ e’ra:  
+
Twa’ ak’anpes e '''(,)''' k’ani twa’ awa’re a ajkanwa’r ke’ra ja’x ujiryarir e pejkjun, b’an kochw’a era:  
 +
 
 +
Tama uyotot e Lexo ayan e mis, tz’i’ , chitam, chunpi’, ak’ach, wakax, ja’x uk’ajyerir uyotot.
 +
 +
Achekta ub’an e chik’ijn xe’ ayant o’ uyokir a’xin '''(....)''' ye’ra uyub’i kak’anpes kochwa’ e’ra:  
 +
 
 
E Juan una’to kora atz’ijb’ayan yi xe’ ma’taka inwira ja’x e.....  
 
E Juan una’to kora atz’ijb’ayan yi xe’ ma’taka inwira ja’x e.....  
−
Me’yra mut ach’uwanob’ te ik’ar ya’, ya’, ernob’ yi a.....  
+
 
−
E’ra ja’x uyokir e ub’syaj ( ¿?).  
+
Me’yra mut ach’uwanob’ te ik’ar ya’, ya’, ernob’ yi a.....
−
Tya’ kak’anpes ira k’ani twa’ kawa’re e maxtak tama tuk’a tar ak’anpespa , tuk’a uyokir tama e ojroner yi e tz’ijb’ayaj.  
+
 +
E’ra ja’x uyokir e ub’syaj '''( ¿?)'''.  
 +
 
 +
Tya’ kak’anpes ira k’ani twa’ kawa’re e maxtak tama tuk’a tar ak’anpespa , tuk’a uyokir tama e ojroner yi e tz’ijb’ayaj.
 +
 
¿Tuk’a ajk’in a’xin ache’na e nojk’in?.  
 
¿Tuk’a ajk’in a’xin ache’na e nojk’in?.  
−
¿ Kochwa’ uk’ab’a’ atata’ yi atub’ir?.  
+
 
 +
¿ Kochwa’ uk’ab’a’ atata’ yi atub’ir?.
 +
 
K’ani twa’ akanse ub’an e (¡!), kochwa’ twa’ k’anpes, e’ra uyub’i kak’anpes tama e ojornerob’ kochwa’ e’ra.  
 
K’ani twa’ akanse ub’an e (¡!), kochwa’ twa’ k’anpes, e’ra uyub’i kak’anpes tama e ojornerob’ kochwa’ e’ra.  
 +
 
¡Ujy wa’tix e chan!, che e ixch’ok.  
 
¡Ujy wa’tix e chan!, che e ixch’ok.  
 +
 
¡Ujn!, ¿tuk’a kani’k xe’ war anumuy yaja’?
 
¡Ujn!, ¿tuk’a kani’k xe’ war anumuy yaja’?
   −
UPAJK’AR E MURUR  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
'''UPAJK’AR E MURUR'''
 +
 
 
Ckeke’ inkojt winik uyusre a’yi upak’i e murur, yi ma’chi a’yi una’ta kochwa’ twa’ uche, turan a’yi ub’ijnu.  
 
Ckeke’ inkojt winik uyusre a’yi upak’i e murur, yi ma’chi a’yi una’ta kochwa’ twa’ uche, turan a’yi ub’ijnu.  
 
¿Chi kanik twa’ uyarye’n kochwa’ ache’npa upajk’ar u’t e murur?, ma’chi inna’ta, mmmm..... cha’yi ja’xir, inna’tix chi .... uyub’i uyarye’n kochwa’ apajk’a u’t e murur; tya’ sutpa ch’ujsan ta enxejr uwira war anumuy e Chiko yi upejka a’yi e’yj ¡Chiko! ¡Chiko inware’t!, la’r tara che e Jweles; yi che ke’ e Chiko ma’chi a’yi, uyub’i yi kay a’yi uxuxb’es; into’ cha’yi e Chiko: ¿tuk’a twa’ war apejke’n?, k’ani onjron takare’t cha’yi e Jweles; Wate’nix che e winik; ne’n intza’y ke’ e Katata’ Uyeb’te’t tarye’t tara cha’yi e Jweles, tamar taka ne’n k’ani u’nbi takare’t kochwa’ akay ache twa’ alok’oy utzik utzik e murur takare’t, an .. e’ra maja’x intaka uk’ani; cha’yi e Chiko ayan inte’ na’tanyaj xe’ twa’ ache’npa cha’yi.  
 
¿Chi kanik twa’ uyarye’n kochwa’ ache’npa upajk’ar u’t e murur?, ma’chi inna’ta, mmmm..... cha’yi ja’xir, inna’tix chi .... uyub’i uyarye’n kochwa’ apajk’a u’t e murur; tya’ sutpa ch’ujsan ta enxejr uwira war anumuy e Chiko yi upejka a’yi e’yj ¡Chiko! ¡Chiko inware’t!, la’r tara che e Jweles; yi che ke’ e Chiko ma’chi a’yi, uyub’i yi kay a’yi uxuxb’es; into’ cha’yi e Chiko: ¿tuk’a twa’ war apejke’n?, k’ani onjron takare’t cha’yi e Jweles; Wate’nix che e winik; ne’n intza’y ke’ e Katata’ Uyeb’te’t tarye’t tara cha’yi e Jweles, tamar taka ne’n k’ani u’nbi takare’t kochwa’ akay ache twa’ alok’oy utzik utzik e murur takare’t, an .. e’ra maja’x intaka uk’ani; cha’yi e Chiko ayan inte’ na’tanyaj xe’ twa’ ache’npa cha’yi.  
 +
 
¿Tuk’a ma’? arenen kora, k’ani inche ub’an, chujkun, ub’in awira, e pak’ab’ ixni’x akay ani upak’yob’ u’t e murur, yi che a’yi; ja’xirob’ maja’x b’an taka ani upak’yob’, ti’n xe’ upak’i ayan ayan tuk’a una’ta tamar. Che ke’ tya’ alok’oy tuyotot uk’ani a’yi twa’ ujit’i unak’ taka uch’ajnarir uwex o’ taka inte’x utajch b’ujk twa’ ujit’i unak’ tamar; cheke’ e’ra ache’npa twa’ alok’oy jit’ir jit’ir unak’ e murur, ba’n twa’ ache tuno’r tya’ ak’a’pes apak’i u’t e murur; nakpat k’ani a’yi twa’ atuchb’a ati’, jay ma’ k’ani twa’ axuxb’a, tya’ war apak’ma, twa’ alok’oy me’yra inb’utz unak’ yi alok’oy inb’utz uti’ e murur.  
 
¿Tuk’a ma’? arenen kora, k’ani inche ub’an, chujkun, ub’in awira, e pak’ab’ ixni’x akay ani upak’yob’ u’t e murur, yi che a’yi; ja’xirob’ maja’x b’an taka ani upak’yob’, ti’n xe’ upak’i ayan ayan tuk’a una’ta tamar. Che ke’ tya’ alok’oy tuyotot uk’ani a’yi twa’ ujit’i unak’ taka uch’ajnarir uwex o’ taka inte’x utajch b’ujk twa’ ujit’i unak’ tamar; cheke’ e’ra ache’npa twa’ alok’oy jit’ir jit’ir unak’ e murur, ba’n twa’ ache tuno’r tya’ ak’a’pes apak’i u’t e murur; nakpat k’ani a’yi twa’ atuchb’a ati’, jay ma’ k’ani twa’ axuxb’a, tya’ war apak’ma, twa’ alok’oy me’yra inb’utz unak’ yi alok’oy inb’utz uti’ e murur.  
 +
 
Jay inkojt winik ma’chi ujit’i unak’ tya’ alok’oy tu’yotot, ma’chi a’yi alok’oy inb’utz e murur tu’t.
 
Jay inkojt winik ma’chi ujit’i unak’ tya’ alok’oy tu’yotot, ma’chi a’yi alok’oy inb’utz e murur tu’t.
   −
Inpatna Nib’ajner:  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (184).png|center|325px]]
−
Nakpat xe’ apejkix e ojroner ira, ejmar achekta kora patna’r xe’ twa’ ache ab’ajner taka, twa’ kana’ta kob’a akani tama e ojroner xe’ apejkix.  
+
 
−
¿Tuk’a tuk’a kay ub’ijnu e Jweles twa’ upak’i u’t e murur?  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna Nib’ajner:'''
 +
 
 +
Nakpat xe’ apejkix e ojroner ira, ejmar achekta kora patna’r xe’ twa’ ache ab’ajner taka, twa’ kana’ta kob’a akani tama e ojroner xe’ apejkix.
 +
 +
¿Tuk’a tuk’a kay ub’ijnu e Jweles twa’ upak’i u’t e murur?
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 
¿Akayto’ o’ybi’ uk’ajti e ojroner ira atato’b’? ________ ¿Tuk’ot?  
 
¿Akayto’ o’ybi’ uk’ajti e ojroner ira atato’b’? ________ ¿Tuk’ot?  
 +
 +
-----
 +
-----
 +
 
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e winik xe’ kay uya’re e chiko kochwa’ ache’na twa’ apajk’a e murur?  
 
¿Kochwa’ uk’ab’a’ e winik xe’ kay uya’re e chiko kochwa’ ache’na twa’ apajk’a e murur?  
 +
 +
-----
 +
-----
 +
 
Tzijb’an tama ajun tuno’r e chik’ijnob’ xe’ awira tz’ijb’ab’ir tama e ojroner xe apejkix tichan.  
 
Tzijb’an tama ajun tuno’r e chik’ijnob’ xe’ awira tz’ijb’ab’ir tama e ojroner xe apejkix tichan.  
−
5.5 UTZ’IJB’AYAJ E TZ’IKMA’ROB’  
+
 
 +
-----
 +
-----
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.5 UTZ’IJB’AYAJ E TZ’IKMA’ROB’===
 +
 
Tama ukansenar e u’t tzikma’rob’ tika Ch’orti’, erer ache’npa taka e me’ynob’.  
 
Tama ukansenar e u’t tzikma’rob’ tika Ch’orti’, erer ache’npa taka e me’ynob’.  
 +
 
K’anpes tuno’r e ayanir xe’ achekta, b’an kochwa’ e tun, uyopor te’, ixim, umaktib’ja’, utz’unib’ja’, b’ik’it te’, twa’ akay atz’ikmob’ yar e maxtak tama e Ch’orti’.
 
K’anpes tuno’r e ayanir xe’ achekta, b’an kochwa’ e tun, uyopor te’, ixim, umaktib’ja’, utz’unib’ja’, b’ik’it te’, twa’ akay atz’ikmob’ yar e maxtak tama e Ch’orti’.
   −
Ne’t kochwa’ inkojt ajkanwa’r k’ani twa’ aturb’a ab’a tama ukanwa’r e u’t tz’ikma’r, k’ani twa’ awejtz’u taka u’t e ixim , b’u’r, tun yi inmojrix.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
−
Kakanwi’k e tzikma’r tikawojroner  
+
Ne’t kochwa’ inkojt ajkanwa’r k’ani twa’ aturb’a ab’a tama ukanwa’r e u’t tz’ikma’r, k’ani twa’ awejtz’u taka u’t e ixim , b’u’r, tun yi inmojrix.
 +
 +
'''Kakanwi’k e tzikma’r tikawojroner'''
 +
 
 
b’an ani atz’ikmob’ e onya’n pak’ab’.
 
b’an ani atz’ikmob’ e onya’n pak’ab’.
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
 
 +
tabla pagina 186 y 187
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
 
Inche e sajkmayaj tama utz’ijb’anar e u’ttzikma’r te Ch’orti’, taka e nukta’ pak’ab’ob’.  
 
Inche e sajkmayaj tama utz’ijb’anar e u’ttzikma’r te Ch’orti’, taka e nukta’ pak’ab’ob’.  
 +
 
Nakpat intz’ijb’a ta nijun, yi incheksu a’xin taka nipya’rob’ twa’ ja’xirob’ ukanwob’ ub’an.
 
Nakpat intz’ijb’a ta nijun, yi incheksu a’xin taka nipya’rob’ twa’ ja’xirob’ ukanwob’ ub’an.
   −
5.6 UTZ’IJBA’YAJ E CHUCHU’ OJRONEROB’, U’TIR E AYANIROB’, K’AJTMAYAJ YI E K’UB’SEYAJOB’  
+
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.6 UTZ’IJBA’YAJ E CHUCHU’ OJRONEROB’, U’TIR E AYANIROB’, K’AJTMAYAJ YI E K’UB’SEYAJOB’===
 +
 
 
K’ani twa’ akanse kochwa’ utz’ijb’ob’ e mixu’ ojronerob’ tama tuno’r e ayanir xe’ achekta; b’an e kochwa’ taka e ayanirob’, e k’ub’seyaj xe’ utakre e pak’ab’ob’ tama xe’ uk’ajti.  
 
K’ani twa’ akanse kochwa’ utz’ijb’ob’ e mixu’ ojronerob’ tama tuno’r e ayanir xe’ achekta; b’an e kochwa’ taka e ayanirob’, e k’ub’seyaj xe’ utakre e pak’ab’ob’ tama xe’ uk’ajti.  
 +
 
Inb’utz twa’ e ajkanwa’r ub’ijnu mixu’ tz’ijb’ajob’, inb’utz twa’ uchob’ e me’ynob’ tamar twa’ ayan uyeronib’ e tz’ijb’ayaj xe’ uchob’.
 
Inb’utz twa’ e ajkanwa’r ub’ijnu mixu’ tz’ijb’ajob’, inb’utz twa’ uchob’ e me’ynob’ tamar twa’ ayan uyeronib’ e tz’ijb’ayaj xe’ uchob’.
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 
Ub’in taka awajkanseyaj jay inb’utz war atz’ijb’a tama ajun.  
 
Ub’in taka awajkanseyaj jay inb’utz war atz’ijb’a tama ajun.  
 
Chuchu’ ojroner.  
 
Chuchu’ ojroner.  
 +
 
Twa’ utz’ijb’ob’ e chuchu’ ojronerob’ erer twa’ tza wira jay uyajk’u inte’ b’ijnusyaj. Xe’ ak’anpa’ twa’e pak’ab’ ojronerob’ kochwa’ era uyub’i achempa tama inte’ arak’, te’ pak’ab’ e k’ab’a xe’ uk’anpes.  
 
Twa’ utz’ijb’ob’ e chuchu’ ojronerob’ erer twa’ tza wira jay uyajk’u inte’ b’ijnusyaj. Xe’ ak’anpa’ twa’e pak’ab’ ojronerob’ kochwa’ era uyub’i achempa tama inte’ arak’, te’ pak’ab’ e k’ab’a xe’ uk’anpes.  
 +
 
Kawiri’k e ojronerob’ xe’ tz’ijb’ab’ir ejmar.  
 
Kawiri’k e ojronerob’ xe’ tz’ijb’ab’ir ejmar.  
 +
 
E mis  
 
E mis  
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (188).png|center|150px]]
 +
<poem>
 
Uchuki e ch’o’k e mis  
 
Uchuki e ch’o’k e mis  
 
Uk’uxi taka tuno’r ub’aker  
 
Uk’uxi taka tuno’r ub’aker  
Línea 193: Línea 493:  
Tar ixto b’uk’b’ir uche  
 
Tar ixto b’uk’b’ir uche  
 
Twa’ ma’chi alok’esna tu’t.  
 
Twa’ ma’chi alok’esna tu’t.  
−
E ijch’ok  
+
</poem>
 +
 
 +
 
 +
E ijch’ok
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (188.1).png|center|150px]]
 +
<poem> 
 
Yar ijchok saksak u’t  
 
Yar ijchok saksak u’t  
 
Nojta’ utzutzer ujor  
 
Nojta’ utzutzer ujor  
Línea 199: Línea 505:  
Ja’xir atza’y taka upya’rob’  
 
Ja’xir atza’y taka upya’rob’  
 
Uyusre upejka u’t e jun yi utz’ijb’a xe’ ub’ijnu tamar
 
Uyusre upejka u’t e jun yi utz’ijb’a xe’ ub’ijnu tamar
 +
</poem>
   −
5.7 UK’AJTI UJORIR E K’AB’A’ TAMA INTE’ TZ’IJB’AYAJ O’ TAMA XE’ UB’IJNU  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
−
K’ani ukansena’r tuno’r uyokir e kanwa’r ira.  
+
===5.7 UK’AJTI UJORIR E K’AB’A’ TAMA INTE’ TZ’IJB’AYAJ O’ TAMA XE’ UB’IJNU===
 +
 +
K’ani ukansena’r tuno’r uyokir e kanwa’r ira.
 +
 
Pejken inte’ numer tu’t e ajkanwa’rob’ yi ub’in chi uk’ab’a’ achena tama xe’ apejku’t.  
 
Pejken inte’ numer tu’t e ajkanwa’rob’ yi ub’in chi uk’ab’a’ achena tama xe’ apejku’t.  
 
Nakpat ajk’un inte’ jun twa’ ja’xirob’ upejkob’ u’t yi uk’ajtikob’ tuk’a jorir k’ab’ob achekta.  
 
Nakpat ajk’un inte’ jun twa’ ja’xirob’ upejkob’ u’t yi uk’ajtikob’ tuk’a jorir k’ab’ob achekta.  
 +
 
Ub’in tuk’a ub’ijnusyaj uyajk’u e ajkanwa’r ta inte’ numer xe’ upejku’t.  
 
Ub’in tuk’a ub’ijnusyaj uyajk’u e ajkanwa’r ta inte’ numer xe’ upejku’t.  
−
Tya’ awajkanseyaj war uyajk’o’x ina’ta inte’ ojroner k’ani twa’ o’yb’i taka inte[ jamyarir, k’ani twa’ ituran tz’ustaka.  
+
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 +
Tya’ awajkanseyaj war uyajk’o’x ina’ta inte’ ojroner k’ani twa’ o’yb’i taka inte[ jamyarir, k’ani twa’ ituran tz’ustaka.
 +
 
Jay ayan tuk’a ma’chi ketpa ta jor sutpan apejka ajun twa’ uyajk’e’t ab’ijnusyaj tama xe’ war apejka.  
 
Jay ayan tuk’a ma’chi ketpa ta jor sutpan apejka ajun twa’ uyajk’e’t ab’ijnusyaj tama xe’ war apejka.  
 +
 
E ajkanwa’r uk’ajti taka uyojroner tuk’a ub’ijnu tama inte’ numer xe’ upejka.  
 
E ajkanwa’r uk’ajti taka uyojroner tuk’a ub’ijnu tama inte’ numer xe’ upejka.  
 +
 
E ajkanwa’r una’ta tuk’a e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ achekta tama e pejkjun xe’ uche.
 
E ajkanwa’r una’ta tuk’a e b’ajxan k’ab’ob’ xe’ achekta tama e pejkjun xe’ uche.
   −
UNUMER E CH’O’K  
+
 
 +
'''UNUMER E CH’O’K'''
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (190.1).png|right|150px]]
 
Ne’n u’nb’i ak’ajna, tya’ war ak’ajnib’a inkopjt ixik, ya’ turob’ e ch’o’k uyub’i tuk’a e ch’urkab’ yo’pa, jay sitz’ o’ ijch’ok. Ta inyajr che a’yi ak’ajnib’a inkojt ixik, yi e ch’o’k ya’y turu b’an twa’ uyub’i tuk’a kuxna a’yi, e ixik uya’re e ajk’ob’ ¿winik o’ ixik? Yi e ajk’op cha’yi yer ajch’ab’pa cha’yi e ajk’op. Yixto e ch’ok tzajtaku’t kay a’yi uk’i, ¿Tuk’ot maja’x sitz’ yo’pa?. B’an taka e ixiktak purutb’ir uchye’nob’, ta inyajr sutpa k’ajnib’a inkojt ixik, yi e ch’o’k ya’yi turu ub’an , k’ak’ani a’yi uyub’i tuk’a e ch’urkab’ ayo’pa, inkojt ixik uyub’i tuk’a akuxnes, yi e ajk’o’p cha’yi, yer sitz’ cha’yi, yi e ch’o’k atza’y a’yi uyub’i, kay ulajb’es uk’ab’, cha’yi e’ra intza’y ixto ya’ cha’yi, tamar taka e winikob’ apatnob’ wa’ inwe’ cha’yi, turan tze’ne.
 
Ne’n u’nb’i ak’ajna, tya’ war ak’ajnib’a inkopjt ixik, ya’ turob’ e ch’o’k uyub’i tuk’a e ch’urkab’ yo’pa, jay sitz’ o’ ijch’ok. Ta inyajr che a’yi ak’ajnib’a inkojt ixik, yi e ch’o’k ya’y turu b’an twa’ uyub’i tuk’a kuxna a’yi, e ixik uya’re e ajk’ob’ ¿winik o’ ixik? Yi e ajk’op cha’yi yer ajch’ab’pa cha’yi e ajk’op. Yixto e ch’ok tzajtaku’t kay a’yi uk’i, ¿Tuk’ot maja’x sitz’ yo’pa?. B’an taka e ixiktak purutb’ir uchye’nob’, ta inyajr sutpa k’ajnib’a inkojt ixik, yi e ch’o’k ya’yi turu ub’an , k’ak’ani a’yi uyub’i tuk’a e ch’urkab’ ayo’pa, inkojt ixik uyub’i tuk’a akuxnes, yi e ajk’o’p cha’yi, yer sitz’ cha’yi, yi e ch’o’k atza’y a’yi uyub’i, kay ulajb’es uk’ab’, cha’yi e’ra intza’y ixto ya’ cha’yi, tamar taka e winikob’ apatnob’ wa’ inwe’ cha’yi, turan tze’ne.
   −
5.8 UNA’TA E K’AB’OB’ XE’ ATAKARSAN KOCHWA’ U’T PAK’AB’ YI XE’ UCHE  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (190).png|center|325px]]
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.8 UNA’TA E K’AB’OB’ XE’ ATAKARSAN KOCHWA’ U’T PAK’AB’ YI XE’ UCHE===
 +
 
 
K’ajtin taka e ajkanwa’rob’ tuk’a twa’ uchob’, twa’ una’tob’ kochwa’ e k’ab’ob’ xe’ achekta tama inte’ tz’ijb’ayaj xe’ war utz’ijb’ob’ o’ upejkob’.  
 
K’ajtin taka e ajkanwa’rob’ tuk’a twa’ uchob’, twa’ una’tob’ kochwa’ e k’ab’ob’ xe’ achekta tama inte’ tz’ijb’ayaj xe’ war utz’ijb’ob’ o’ upejkob’.  
 +
 
K’ani twa’ akanse e ojronerob’ xe’ atakarsan kochwa’ u’t e pak’ab’.  
 
K’ani twa’ akanse e ojronerob’ xe’ atakarsan kochwa’ u’t e pak’ab’.  
 +
 
K’ajtin ub’an taka e ajkanwa’r e numerob’ yi kochwa’ o’stanpa inte’ numer tya’ ak’anpespa e ojroner xe’ atakarsan kochwa’ u’t e pak’ab’.  
 
K’ajtin ub’an taka e ajkanwa’r e numerob’ yi kochwa’ o’stanpa inte’ numer tya’ ak’anpespa e ojroner xe’ atakarsan kochwa’ u’t e pak’ab’.  
 +
 
Tama e’ra uyub’i ak’anpes chuchu’ ojronerob’ takarob’.  
 
Tama e’ra uyub’i ak’anpes chuchu’ ojronerob’ takarob’.  
−
Chen ub’an e ub’syaj, tama tuk’a tuk’a numer anumuy tama e jab’, tama unojk’inar e morwa’rob’, te patna’r xe’ ache’npa tama tuno’r e jab’, tuk’a arasir akay uchob’, tuk’a wya’rir ache’na, yi mojrix xe’ ache’npa tama tuno’r e b’ixirar.  
+
Chen ub’an e ub’syaj, tama tuk’a tuk’a numer anumuy tama e jab’, tama unojk’inar e morwa’rob’, te patna’r xe’ ache’npa tama tuno’r e jab’, tuk’a arasir akay uchob’, tuk’a wya’rir ache’na, yi mojrix xe’ ache’npa tama tuno’r e b’ixirar.
 +
 
Irsen e ajkanwa’rob’ kochwa’ twa’ uyustob’ a’xin inte’ numer; b’ajxan atz’ijb’antz’a  
 
Irsen e ajkanwa’rob’ kochwa’ twa’ uyustob’ a’xin inte’ numer; b’ajxan atz’ijb’antz’a  
 +
 +
<poem>
 
Uk’ab’a’ e numer:  
 
Uk’ab’a’ e numer:  
 
Tuk’a numuy?  
 
Tuk’a numuy?  
Línea 225: Línea 555:  
Kochwa’ u’t ?  
 
Kochwa’ u’t ?  
 
Chi takar ?  
 
Chi takar ?  
−
Tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n?  
+
Tuk’a b’ijnusyaj uyajk’o’n?
−
Uturb’a ub’a kochwa’ kochwa’ twa’ uyusta inte’ numer o’ k’ajtsyaj.  
+
</poem>
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 +
Uturb’a ub’a kochwa’ kochwa’ twa’ uyusta inte’ numer o’ k’ajtsyaj.
 +
 
Akano tuk’a inb’utzir ayan tama uk’anpesna’r e ojroner xe’ uyaryo’n kochwa’ u’t e pak’ab’.  
 
Akano tuk’a inb’utzir ayan tama uk’anpesna’r e ojroner xe’ uyaryo’n kochwa’ u’t e pak’ab’.  
 +
 
Uyusta e mixu’ ojroner tya’ uk’anpes e k’ab’ob’ xe’ atakarsan kochwa’ u’t e pak’ab’ yi xe’ uche.
 
Uyusta e mixu’ ojroner tya’ uk’anpes e k’ab’ob’ xe’ atakarsan kochwa’ u’t e pak’ab’ yi xe’ uche.
   −
E PAK’MA’R XE’ ACHE’NA ONI’X  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 +
 
 +
'''E PAK’MA’R XE’ ACHE’NA ONI’X'''
 +
 
 
O’nix ache’na kochwa’ e’ra , b’ajxan, ak’ejcha u’t e jinaj tu’yok e chor, ab’utz’ana ani u’t, e ajyum pak’ma’r umorojse ani u’t e b’u’r, ch’um, ye’ ixim, tu’yotot, tya’ turi’x tuno’r watar taka u’t e k’ajk yi e ujtz’ub’, yi akay uk’ajti taka e Katata’ twa’ ub’isi taka uk’otorer ukuxta’rir e ikb’en, tya’ k’anix uche e k’ajtsyaj ira ukuchi a’xin tu’yok chor.  
 
O’nix ache’na kochwa’ e’ra , b’ajxan, ak’ejcha u’t e jinaj tu’yok e chor, ab’utz’ana ani u’t, e ajyum pak’ma’r umorojse ani u’t e b’u’r, ch’um, ye’ ixim, tu’yotot, tya’ turi’x tuno’r watar taka u’t e k’ajk yi e ujtz’ub’, yi akay uk’ajti taka e Katata’ twa’ ub’isi taka uk’otorer ukuxta’rir e ikb’en, tya’ k’anix uche e k’ajtsyaj ira ukuchi a’xin tu’yok chor.  
 +
 
E ajyum chor ak’otoy b’ajxan taka u’t ujinaj, nakpat ak’otob’ e ma’nob’, tya’ ak’otob’ e ma’nob’ ira uch’amyob’ u’t ujinajob’, tu’suy umururob’, yi aka’yob’ taka e pak’ma’r.  
 
E ajyum chor ak’otoy b’ajxan taka u’t ujinaj, nakpat ak’otob’ e ma’nob’, tya’ ak’otob’ e ma’nob’ ira uch’amyob’ u’t ujinajob’, tu’suy umururob’, yi aka’yob’ taka e pak’ma’r.  
 
E ma’nob’ maja’x tuno’r ak’otob’ toyb’irob’ taka e tumin, inmojr nar uk’ajtyob’, twa’ atwa’nob’ tar, mojrob’ sutk’ab’ uchyob’, b’an kochwa’ e’ra ani apatnob’. Ja’xob’ intaka ani utakre
 
E ma’nob’ maja’x tuno’r ak’otob’ toyb’irob’ taka e tumin, inmojr nar uk’ajtyob’, twa’ atwa’nob’ tar, mojrob’ sutk’ab’ uchyob’, b’an kochwa’ e’ra ani apatnob’. Ja’xob’ intaka ani utakre
   −
ub’ob’, ja’xob’ apak’mob’ ani taka me’yra tza’yer, war ak’aywyob’, arwob’, atze’nyob’ , axuxb’ob’ yi akay ani uk’ajtyob’ e numer xe’ anumuy uwirob’; b’an kochwa’ e’ra ink’ayyer ani twa’ apak’mob’, anumuy e ajk’in ma’chi a’yi ayan e k’oyir tamarob’.  
+
ub’ob’, ja’xob’ apak’mob’ ani taka me’yra tza’yer, war ak’aywyob’, arwob’, atze’nyob’ , axuxb’ob’ yi akay ani uk’ajtyob’ e numer xe’ anumuy uwirob’; b’an kochwa’ e’ra ink’ayyer ani twa’ apak’mob’, anumuy e ajk’in ma’chi a’yi ayan e k’oyir tamarob’.
 +
 
E ma’nob’ ira tama e otot ak’otob’ ani uchob’ e orajk’in, ajrer taka uya’rar e sa’ taka u’t e sakir ak’otoy a’ktana tu’yok e chor umen e ixiktak’.  
 
E ma’nob’ ira tama e otot ak’otob’ ani uchob’ e orajk’in, ajrer taka uya’rar e sa’ taka u’t e sakir ak’otoy a’ktana tu’yok e chor umen e ixiktak’.  
−
Uwixka’r e ajyum pak’ma’r ak’otoy ani atakarna umen uye’t ixiktakir twa’ uyusta e wya’r twa’ e ajpatna’rob’.  
+
 
 +
Uwixka’r e ajyum pak’ma’r ak’otoy ani atakarna umen uye’t ixiktakir twa’ uyusta e wya’r twa’ e ajpatna’rob’.
 +
 
E ixiktak ira ma’ja’x pejkb’ir ani achenob’ umen e ajyum otot, tu’jorirob’ taka ani ayo’pa twa’ a’xyob’ atakarsanob’, ja’xirob’ maja’x toyb’irob’ ani ak’otob’, ajrer taka e wya’r ajk’unob’; tya’ aturan tuno’r e wya’r twa’ e ajpatna’rob’ watar ani e ajyum otot
 
E ixiktak ira ma’ja’x pejkb’ir ani achenob’ umen e ajyum otot, tu’jorirob’ taka ani ayo’pa twa’ a’xyob’ atakarsanob’, ja’xirob’ maja’x toyb’irob’ ani ak’otob’, ajrer taka e wya’r ajk’unob’; tya’ aturan tuno’r e wya’r twa’ e ajpatna’rob’ watar ani e ajyum otot
 +
 
uxere ani e a’xin inte’ inte’ ch’ew ajk’unb’ir uwe’rob’ twa’ uk’ech’ob’ a’xin tu’yototob’ twa’ uk’uxob’ taka umaxtak xe’ ketpob’ tama uyototob’.  
 
uxere ani e a’xin inte’ inte’ ch’ew ajk’unb’ir uwe’rob’ twa’ uk’ech’ob’ a’xin tu’yototob’ twa’ uk’uxob’ taka umaxtak xe’ ketpob’ tama uyototob’.  
 +
 
E ajyum pak’ma’r a’xin awa’ra tu’yok uchor, tama e pak’ma’r ira ach’ujkna e ijch’oktak ak’ach, e chunpi’ xe’ mato’ atejk’a, twa’ alok’esna usutajnir, b’ajxan tya’ aturan uwya’r e ajpatna’rob’, alok’esna b’ajxan awab’na umayuxir taka yar cha’kojt pixtomb’ir pa’ yi e sa’, a’kba’re a’xin e ajyum pak’ma’r uyakta.
 
E ajyum pak’ma’r a’xin awa’ra tu’yok uchor, tama e pak’ma’r ira ach’ujkna e ijch’oktak ak’ach, e chunpi’ xe’ mato’ atejk’a, twa’ alok’esna usutajnir, b’ajxan tya’ aturan uwya’r e ajpatna’rob’, alok’esna b’ajxan awab’na umayuxir taka yar cha’kojt pixtomb’ir pa’ yi e sa’, a’kba’re a’xin e ajyum pak’ma’r uyakta.
    
tu’yok chor ak’otoy taka uch’ujku tya’ war inwojr tun nojta’, jay matuk’a uch’ujku uyuxinar e chor uyori cha’te uyerob’ ch’en, utzori a’xin yarob’ e k’ajk yi akotwa’n twa’ aka’y uk’ajti taka e katata’, yi unawalir e rum, twa’ uyajk’u uk’ek’wa’r e Katu’rum , twa’ tuno’r e pak’ma’r xe’ uchi’x, twa’ ma’tuk’a umunse ub’a , e k’ajtsaj ira uk’anpes ub’an e ujtz’ub’, b’an u’t e k’ajk, b’antaka tya’ war uk’ajti, war ub’utz’es uxoyojir e ch’enob’ tya’ war uwareynib’ e Katu’rum, b’an ani kochwa’ e’ra ache’npa e pak’ma’r oni’x.
 
tu’yok chor ak’otoy taka uch’ujku tya’ war inwojr tun nojta’, jay matuk’a uch’ujku uyuxinar e chor uyori cha’te uyerob’ ch’en, utzori a’xin yarob’ e k’ajk yi akotwa’n twa’ aka’y uk’ajti taka e katata’, yi unawalir e rum, twa’ uyajk’u uk’ek’wa’r e Katu’rum , twa’ tuno’r e pak’ma’r xe’ uchi’x, twa’ ma’tuk’a umunse ub’a , e k’ajtsaj ira uk’anpes ub’an e ujtz’ub’, b’an u’t e k’ajk, b’antaka tya’ war uk’ajti, war ub’utz’es uxoyojir e ch’enob’ tya’ war uwareynib’ e Katu’rum, b’an ani kochwa’ e’ra ache’npa e pak’ma’r oni’x.
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
Xe’ ne’t ka’ni twa’ ache b’ajxan, k’ani twa’ apejku’t inyajrix e k’ajtsyaj xe’ turu tichan.  
 
Xe’ ne’t ka’ni twa’ ache b’ajxan, k’ani twa’ apejku’t inyajrix e k’ajtsyaj xe’ turu tichan.  
 +
 
Nakpat ajk’un uyokir e ub’syaj xe’ tz’ijb’ab’ir ejmar.
 
Nakpat ajk’un uyokir e ub’syaj xe’ tz’ijb’ab’ir ejmar.
   −
1. ¿Kochwa’ ani ache’na e pak’ma’r oni’x?  
+
: 1. ¿Kochwa’ ani ache’na e pak’ma’r oni’x?
−
2. ¿Kochwa’ akay atakarsanob’ uma’nob’ e winik xe’ k’ani apak’mob’?
+
 
−
3. ¿Tuk’a akay ani uche b’ajxan e winik tya’ k’ani apak’ma?
+
-----
−
4. ¿Tuk’a patna’r akay ani uche uwixka’r e winik xe’ apak’ma?
+
-----
−
5. ¿Toyb’irob’ kanik ak’otob’ apatnob’ e winikob’ yi e ixitak twa’ e ajyum patna’rob’?
+
−
6. ¿Akayto’ kanik ache’npa e patna’rob’ kochwa’ ache’na oni’x te pak’ma’rob?
+
: 2. ¿Kochwa’ akay atakarsanob’ uma’nob’ e winik xe’ k’ani apak’mob’?  
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
-----
−
Chen inte’ mixu’ ojroner, tama unojk’ina’r amorwa’r.  
+
-----
 +
 +
: 3. ¿Tuk’a akay ani uche b’ajxan e winik tya’ k’ani apak’ma?
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 
 +
: 4. ¿Tuk’a patna’r akay ani uche uwixka’r e winik xe’ apak’ma?
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 +
: 5. ¿Toyb’irob’ kanik ak’otob’ apatnob’ e winikob’ yi e ixitak twa’ e ajyum patna’rob’?
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 +
: 6. ¿Akayto’ kanik ache’npa e patna’rob’ kochwa’ ache’na oni’x te pak’ma’rob?
 +
 
 +
-----
 +
-----
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
 +
Chen inte’ mixu’ ojroner, tama unojk’ina’r amorwa’r.
 +
 
Tz’ijb’an ta jun tuk’a tuk’a numuy tama e otot kanseyaj.  
 
Tz’ijb’an ta jun tuk’a tuk’a numuy tama e otot kanseyaj.  
 +
 
Nakpat irsen e ajkanseyaj.  
 
Nakpat irsen e ajkanseyaj.  
−
5.9 UTZ’IJB’ANA’R UYOKIR E NUMEROB’ XE’ UCHEKSU KAB’IXIRAR  
+
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.9 UTZ’IJB’ANA’R UYOKIR E NUMEROB’ XE’ UCHEKSU KAB’IXIRAR===
 
Redacción y escritura de: Resúmenes, leyenda, biografías  
 
Redacción y escritura de: Resúmenes, leyenda, biografías  
−
Tara k’ani twa’ awajk’u uyokir a’xin e tz’ijb’ayaj tama utz’ijb’anar uyokir e numerob’ yi xe’ ucheksu kab’ixirar.  
+
 
 +
Tara k’ani twa’ awajk’u uyokir a’xin e tz’ijb’ayaj tama utz’ijb’anar uyokir e numerob’ yi xe’ ucheksu kab’ixirar.
 +
 
Kansen kochwa’ twa’ utz’ijb’a e mixu’ tz’ijb’ayaj, numer, yi uchektesna’r ub’ixirar inkojt pak’ab’.  
 
Kansen kochwa’ twa’ utz’ijb’a e mixu’ tz’ijb’ayaj, numer, yi uchektesna’r ub’ixirar inkojt pak’ab’.  
 +
 
Tama e’ra b’ajxan uk’ani twa’ una’ta e ajkanwa’r tama tuk’a tar k’ani utz’ijb’a.  
 
Tama e’ra b’ajxan uk’ani twa’ una’ta e ajkanwa’r tama tuk’a tar k’ani utz’ijb’a.  
 +
 
K’ani arob’nar b’ajxan twa’ ub’ijnu tama:  
 
K’ani arob’nar b’ajxan twa’ ub’ijnu tama:  
 +
 
Uk’ab’a’ e tz’ijb’ayaj  
 
Uk’ab’a’ e tz’ijb’ayaj  
 +
 
Ujorir e k’ab’ob’ e tz’ijb’ayaj  
 
Ujorir e k’ab’ob’ e tz’ijb’ayaj  
 +
 
Uyuxinar e tz’ijb’ayaj.  
 
Uyuxinar e tz’ijb’ayaj.  
 +
 
Chen inte’ b’ajxan, twa’ e ajkanwa’r ukani a’xin uyokir inb’utz.
 
Chen inte’ b’ajxan, twa’ e ajkanwa’r ukani a’xin uyokir inb’utz.
   −
E ajkanwa’r ukani uyusta e tz’ijb’ayaj xe’ mixu’ taka taka inte’ b’ijnusyaj inb’utz.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
−
Inpatna Nib’ajner:  
+
E ajkanwa’r ukani uyusta e tz’ijb’ayaj xe’ mixu’ taka taka inte’ b’ijnusyaj inb’utz.
 +
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna Nib’ajner:'''
 +
 
 
Inch’ami inte’ tzejp te Pojpjun yi inpojro uchekta’rir e rum  
 
Inch’ami inte’ tzejp te Pojpjun yi inpojro uchekta’rir e rum  
 
Nakpat inpejku’t tz’ustaka  
 
Nakpat inpejku’t tz’ustaka  
−
Intz’ijb’a ta nijun uyuxinar e tz’ijb’ayaj xe’ ayan me’yra ub’ijnusyaj  
+
 
−
Inwirse e ajkanseyaj yaj inb’utz inche.  
+
Intz’ijb’a ta nijun uyuxinar e tz’ijb’ayaj xe’ ayan me’yra ub’ijnusyaj Inwirse e ajkanseyaj yaj inb’utz inche.
−
5.10 UTZ’IJB’AYAJ E TZA’YER OJRONEROB’  
+
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
 
 +
===5.10 UTZ’IJB’AYAJ E TZA’YER OJRONEROB’===
 +
 
B’ajxan k’ani twa’ awajk’u una’ta e ajkanwa’r kochwa’ twa’ utz’ijb’a inte’ k’ajtsyaj.  
 
B’ajxan k’ani twa’ awajk’u una’ta e ajkanwa’r kochwa’ twa’ utz’ijb’a inte’ k’ajtsyaj.  
−
Ajk’un uyokir twa’ ob’na uyustob’ inb’utz, chen inte’ b’ajxan tu’tob’ twa’ uwirob’ yi kanyob’ uyokir a’xin wa’kchetaka.  
+
 
−
Turba’n e ajkanwa’r twa’ uyusta e tza’yer k’ajtsyaj.  
+
Ajk’un uyokir twa’ ob’na uyustob’ inb’utz, chen inte’ b’ajxan tu’tob’ twa’ uwirob’ yi kanyob’ uyokir a’xin wa’kchetaka.
 +
 +
Turba’n e ajkanwa’r twa’ uyusta e tza’yer k’ajtsyaj.
 +
 
Inb’utz twa’ uche tama inkojt winik, te’, otot, kojn, xukur, te morwa’r, te chinam, te k’in, te katu’, te witzirob’, yin mojrix xe’ uyusre uche e ajkanwa’r.
 
Inb’utz twa’ uche tama inkojt winik, te’, otot, kojn, xukur, te morwa’r, te chinam, te k’in, te katu’, te witzirob’, yin mojrix xe’ uyusre uche e ajkanwa’r.
   −
E ajkanwa’r uturb’a ub’a twa’ uyusta e tza’yer ojronerob’.  
+
 
−
Ch’ujkun era, tw a’ ikano.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
−
E K’OROCH NUK’ (Poema )  
+
E ajkanwa’r uturb’a ub’a twa’ uyusta e tza’yer ojronerob’.
 +
 +
'''Ch’ujkun era, tw a’ ikano.'''
 +
 +
'''E K’OROCH NUK’''' (Poema )  
 +
 
 +
<poem>
 
E k’orochnuk’ ja’x inte’,  
 
E k’orochnuk’ ja’x inte’,  
 
lajb’a’r xe’ uyakta kanoyob’ takaron  
 
lajb’a’r xe’ uyakta kanoyob’ takaron  
Línea 290: Línea 692:  
yi b’an uche atza’y kayuxinar  
 
yi b’an uche atza’y kayuxinar  
 
yi xe’ uchyo’n ja’xtkaa tama tikamorwa’r.  
 
yi xe’ uchyo’n ja’xtkaa tama tikamorwa’r.  
 +
 
E pak’ab’ asub’ajra a’ktob’,  
 
E pak’ab’ asub’ajra a’ktob’,  
 
tama e lajb’a’r ira yi asub’ajra  
 
tama e lajb’a’r ira yi asub’ajra  
Línea 295: Línea 698:  
Ma’chi uk’a twa’ kasub’ajres kalajb’ar,  
 
Ma’chi uk’a twa’ kasub’ajres kalajb’ar,  
 
tama kachinam Ch’orti’.
 
tama kachinam Ch’orti’.
 +
</poem>
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (197).png|center|320px]]
 +
   −
E PAJB’IRTE’ (poema)  
+
'''E PAJB’IRTE’''' (poema)  
 +
 
 +
<poem>
 
Pajrb’irte’ ikpuren atajnir,  
 
Pajrb’irte’ ikpuren atajnir,  
 
xe’ ucheksu e tza’yer lajb’a’rir,  
 
xe’ ucheksu e tza’yer lajb’a’rir,  
 
uwi’r ja’x e onya’n numer,  
 
uwi’r ja’x e onya’n numer,  
 
inb’utz tujrur akojko,  
 
inb’utz tujrur akojko,  
 +
 
Ja’x niwayak yi nik’anir  
 
Ja’x niwayak yi nik’anir  
 
xe’ aktab’ir umen kanoyob’  
 
xe’ aktab’ir umen kanoyob’  
 
tama e chinam Iximrum,  
 
tama e chinam Iximrum,  
−
ja’x inte’ noj sijpa’rir.  
+
ja’x inte’ noj sijpa’rir.
 +
 
Inb’utz uyub’na’r e lajb’a’r,  
 
Inb’utz uyub’na’r e lajb’a’r,  
 
utza’yres kayuxinar,  
 
utza’yres kayuxinar,  
 
kab’ijnu tama e twa’chir,  
 
kab’ijnu tama e twa’chir,  
−
xe’ upimres tuno’r e kayuxinar.  
+
xe’ upimres tuno’r e kayuxinar.
 +
 
Autor: Anónimo
 
Autor: Anónimo
 +
</poem>
 +
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (198).png|center|320px]]
 +
   −
E B’UJK SAKSAK (POEMA)  
+
'''E B’UJK SAKSAK''' (POEMA)
 +
 
 +
<poem>
 
E saksak b’ujk ja’x xe’ atujri me’yra  
 
E saksak b’ujk ja’x xe’ atujri me’yra  
 
tamar taka ja’x xe’ uchekswo’n  
 
tamar taka ja’x xe’ uchekswo’n  
 
tama kachinam Murak.  
 
tama kachinam Murak.  
 +
 
Pya’ro’x kab’ijnwi’k tama e’ra,  
 
Pya’ro’x kab’ijnwi’k tama e’ra,  
 
tuk’a war anumuy takaron,  
 
tuk’a war anumuy takaron,  
 
tamar taka e mojr pak’ab’ob’  
 
tamar taka e mojr pak’ab’ob’  
 
war ak’ijno’b’ takaron.  
 
war ak’ijno’b’ takaron.  
 +
 
Pya’ro’x kab’ijnwi’k tama upater  
 
Pya’ro’x kab’ijnwi’k tama upater  
 
e saksak kab’ujk yi upater  
 
e saksak kab’ujk yi upater  
 
kawojroner Ch’orti’  
 
kawojroner Ch’orti’  
−
tamar xe’ ja’x uchekswo’nto’.  
+
tamar xe’ ja’x uchekswo’nto’.
 +
 
Autor: Anónimo  
 
Autor: Anónimo  
−
Inpatna nib’ajner:  
+
</poem>
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (199).png|center|320px]]
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 
Nakpat xe’ ana’tix uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e k’ajtsyaj, chen inte’ ub’an, chen ume’yn twa’ uyajk’u una’tanwa’r inb’utz.  
 
Nakpat xe’ ana’tix uyokir kochwa’ twa’ ache’npa e k’ajtsyaj, chen inte’ ub’an, chen ume’yn twa’ uyajk’u una’tanwa’r inb’utz.  
 +
 
Tya’ k’a’pix ache k’ani twa’ akani twa’ acheksu tu’t apya’rob’.
 
Tya’ k’a’pix ache k’ani twa’ akani twa’ acheksu tu’t apya’rob’.
   −
5.11 UTZ’IJB’A E CHUCHU’ OJRONEROB’ TWA’ ACHEKSUNPA TE JUNOB’  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
−
B’ajxan ajk’un uyokir tama uyustana’r e junob’ kochwa’ e’ra.  
+
===5.11 UTZ’IJB’A E CHUCHU’ OJRONEROB’ TWA’ ACHEKSUNPA TE JUNOB’===
 +
 
 +
B’ajxan ajk’un uyokir tama uyustana’r e junob’ kochwa’ e’ra.
 +
 
K’ajtin taka e ajkanwa’rob’ tuk’a uk’anpa’rir e patna’rob’ tama utz’ijb’ana’r e chuchu’ ojronerob’.  
 
K’ajtin taka e ajkanwa’rob’ tuk’a uk’anpa’rir e patna’rob’ tama utz’ijb’ana’r e chuchu’ ojronerob’.  
−
Inb’utz twa’ awajk’u una’ta e ajkanwa’r tama tuk’a tar uyub’i utz’ijb’a e chuchu’ ojronerob’ twa’ acheksunpa te junob’.  
+
 
 +
Inb’utz twa’ awajk’u una’ta e ajkanwa’r tama tuk’a tar uyub’i utz’ijb’a e chuchu’ ojronerob’ twa’ acheksunpa te junob’.
 +
 
Tuk’a inb’utzir ukojko ucheksuna’r e junob’ ti kawojroner.  
 
Tuk’a inb’utzir ukojko ucheksuna’r e junob’ ti kawojroner.  
 +
 
Cheksun inte’ b’ajxan, yi aren kochwa’ ache’npa e mixu’ ojroner, tama tuk’a tar kanwa’r uyub’i ak’anpespa.  
 
Cheksun inte’ b’ajxan, yi aren kochwa’ ache’npa e mixu’ ojroner, tama tuk’a tar kanwa’r uyub’i ak’anpespa.  
 +
 +
 
E ajkanwa’rob’ uchikob’ e’ra: twa’ uchob’ e tz’ijb’ayaj, b’ajxan usajkikob’ tuk’a k’ani utz’ijb’ob’, tya’ b’ijnub’ir umenerob’;  
 
E ajkanwa’rob’ uchikob’ e’ra: twa’ uchob’ e tz’ijb’ayaj, b’ajxan usajkikob’ tuk’a k’ani utz’ijb’ob’, tya’ b’ijnub’ir umenerob’;  
−
Uyub’i usajkob’ e tzuk jun twa’ upojrob’ e me’yn yi ub’ijnikob’ tama inte’ ojroner xe’ k’ani uchob’ tamar.  
+
 
 +
Uyub’i usajkob’ e tzuk jun twa’ upojrob’ e me’yn yi ub’ijnikob’ tama inte’ ojroner xe’ k’ani uchob’ tamar.
 +
 
Tya’ k’ani utz’ijb’ob’ inte’ mixu’ jun, uyub’i uchekswob’ tuk’a tuk’a uk’anyob’, uyub’i uk’anpesob’ tama inte’ tz’ijb’ayaj e me’yn uyub’i twa’ uyajk’u uyokir e tz’ijb’ayaj xe’ ache’npa.
 
Tya’ k’ani utz’ijb’ob’ inte’ mixu’ jun, uyub’i uchekswob’ tuk’a tuk’a uk’anyob’, uyub’i uk’anpesob’ tama inte’ tz’ijb’ayaj e me’yn uyub’i twa’ uyajk’u uyokir e tz’ijb’ayaj xe’ ache’npa.
   −
Ub’in taka e ajkanseyaj twa’ uwira uyokir tuno’r e patna’r xe’ war ache.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (200).png|center|320px]]
−
TZ’IJB’AN TAMA AJUN TUNO’R XE’ ACHE AJK’IN TAMA AB’IXIRAR. (diario)
+
 
 +
Ub’in taka e ajkanseyaj twa’ uwira uyokir tuno’r e patna’r xe’ war ache.
 +
 
 +
 +
'''TZ’IJB’AN TAMA AJUN TUNO’R XE’ ACHE AJK’IN TAMA AB’IXIRAR. (diario)'''
 +
 
 +
 
 +
tabla pagina 201
 +
 
 +
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
   −
Inpatna nib’ajner:
   
Intz’ijb’a xe’ inb’ijnu tama inte’ pejkjun xe’ inche o’ tama xe’ u’nb’i ak’ajna ta niwotot.  
 
Intz’ijb’a xe’ inb’ijnu tama inte’ pejkjun xe’ inche o’ tama xe’ u’nb’i ak’ajna ta niwotot.  
 +
 
Uyub’i ache ub’an e tzejpjun taka e syan numer xe’ anumuy.  
 
Uyub’i ache ub’an e tzejpjun taka e syan numer xe’ anumuy.  
 
Ta morwa’r.  
 
Ta morwa’r.  
 +
 
Tama inte’yx ajk’in inwirse e ajkanseyaj.  
 
Tama inte’yx ajk’in inwirse e ajkanseyaj.  
−
Kapatna mormoron:  
+
 
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' dibujando.png|right|75px]]
 +
'''Kapatna mormoron:'''
 +
 
 
Kach’ami inte’ jun yi kapojro inte’ tz’ijb’ayaj xe’ k’ani kapejku’t, nakpat katz’ijb’a ti kajun xe’ kab’ijnu, uyub’i kache e me’yn twa’ inb’utz uyajk’u e b’ijnusyaj xe’ war kache.  
 
Kach’ami inte’ jun yi kapojro inte’ tz’ijb’ayaj xe’ k’ani kapejku’t, nakpat katz’ijb’a ti kajun xe’ kab’ijnu, uyub’i kache e me’yn twa’ inb’utz uyajk’u e b’ijnusyaj xe’ war kache.  
−
5.12 UTZ’IJB’A XE’ UB’IJNU TAMA INTE’ JUN XE’ PEJKNA TU’T O’ XE’ UPEJKU’T JA’XIR  
+
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.12 UTZ’IJB’A XE’ UB’IJNU TAMA INTE’ JUN XE’ PEJKNA TU’T O’ XE’ UPEJKU’T JA’XIR===
 +
 
 
Ne’t kochwa’ inkojt ajkanseyaje’t uyub’i akanse e maxtak twa’ uyajk’u ub’ijnusyaj tama xe’ war akanse.  
 
Ne’t kochwa’ inkojt ajkanseyaje’t uyub’i akanse e maxtak twa’ uyajk’u ub’ijnusyaj tama xe’ war akanse.  
 +
 
Uyub’i awaru’t inte’ numer tu’t e ajkanwa’rob’.
 
Uyub’i awaru’t inte’ numer tu’t e ajkanwa’rob’.
   −
Ub’in takarob’ tuk’a k’ani che e tz’ijb’ayj, oyb’ik taka tuno’r e ajknwa’rob’ jay war utajwyob’ uyokir xe’ war akanse.  
+
 
−
K’ani kanseb’ir e maxtak twa’ akay ub’ijnu tama inte’ pejkjun xe’ uche o’ tama inte’ me’yn xe’ uwira tante kanseyaj.  
+
Ub’in takarob’ tuk’a k’ani che e tz’ijb’ayj, oyb’ik taka tuno’r e ajknwa’rob’ jay war utajwyob’ uyokir xe’ war akanse.
 +
 +
K’ani kanseb’ir e maxtak twa’ akay ub’ijnu tama inte’ pejkjun xe’ uche o’ tama inte’ me’yn xe’ uwira tante kanseyaj.
 +
 
Twa’ utz’ijb’a xe’ ub’ijnu tante numer xe’ anumuy.
 
Twa’ utz’ijb’a xe’ ub’ijnu tante numer xe’ anumuy.
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 
E ajkanwa’r ukani uyajk’u ub’ijnusyaj tama inte’ tz’ijb’ayaj xe’ uche o’ xe’ upejku’t.  
 
E ajkanwa’r ukani uyajk’u ub’ijnusyaj tama inte’ tz’ijb’ayaj xe’ uche o’ xe’ upejku’t.  
 +
 
K’ani twa’ aturb’a ab’a tama inte’ kanseyaj kochwa’ e’ra, tamartaka k’e ja’x tya’ ne’t uyub’i awajk’u ab’ijnusyaj tama xe’ anumuy.
 
K’ani twa’ aturb’a ab’a tama inte’ kanseyaj kochwa’ e’ra, tamartaka k’e ja’x tya’ ne’t uyub’i awajk’u ab’ijnusyaj tama xe’ anumuy.
   Línea 362: Línea 825:  
Kach’ujki’k e me’yn xe’ achek ta ejmar.
 
Kach’ujki’k e me’yn xe’ achek ta ejmar.
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
 
−
- Inche e me’ynob’ xe’ achekta tichan  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (203).png|center|320px]]
−
- Intz’ijb’a ta nijun xe’ ne’n inb’ijnu.  
+
 
−
- Tuk’a uyub’i inche twa’ ma’chi asatpa tuno’r xe’ ayan to’r e rum.  
+
 
−
- Nakpat inwirse e ajkanseyaj.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
−
5.13 UYUSTA E ME’YNOB’ TWA’ UCHEKSU XE’ UNA’TA  
+
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
 
 +
*Inche e me’ynob’ xe’ achekta tichan  
 +
*Intz’ijb’a ta nijun xe’ ne’n inb’ijnu.  
 +
*Tuk’a uyub’i inche twa’ ma’chi asatpa tuno’r xe’ ayan to’r e rum.  
 +
*Nakpat inwirse e ajkanseyaj.  
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' enseñando.png|right|75px]]
 +
===5.13 UYUSTA E ME’YNOB’ TWA’ UCHEKSU XE’ UNA’TA===
 +
 
 
Cheksun b’ajxan inte o’stab’ir me’ynob’ twa’ ache e ub’syaj taka e ajkanwa’rob’, uyub’i ikay o’yb’i takarob’ kochwa’ e’ra: ¿tuk’a iwira tara? ¿tuk’a ib’ijnu tamar?, ¿tuk’a b’ijnusyaj uyajak’o’x?, ¿tuk’a ukansyo’x?, ¿Tuk’a ikani?  
 
Cheksun b’ajxan inte o’stab’ir me’ynob’ twa’ ache e ub’syaj taka e ajkanwa’rob’, uyub’i ikay o’yb’i takarob’ kochwa’ e’ra: ¿tuk’a iwira tara? ¿tuk’a ib’ijnu tamar?, ¿tuk’a b’ijnusyaj uyajak’o’x?, ¿tuk’a ukansyo’x?, ¿Tuk’a ikani?  
 +
 
Tya’ ne’t k’ani ache e ub’syaj taka e ajkanwa’rob’ uyub’i ikay taka e’ra.  
 
Tya’ ne’t k’ani ache e ub’syaj taka e ajkanwa’rob’ uyub’i ikay taka e’ra.  
 +
 
Chen inte’ ojroner takarob’, nakpat ub’in tuk’a una’tob’ tama e ojroner xe’ ache  
 
Chen inte’ ojroner takarob’, nakpat ub’in tuk’a una’tob’ tama e ojroner xe’ ache  
 +
 
¿kochwa’ o’yb’i e ojroner ira?  
 
¿kochwa’ o’yb’i e ojroner ira?  
 +
 
Tz’ijb’an twa’ awa’re ¿tuk’a ana’ta?  
 
Tz’ijb’an twa’ awa’re ¿tuk’a ana’ta?  
−
- Kocha’ twa’ a’ware?
  −
- kochwa’ ne’t k’ani ikano?.
  −
- Xe’ ne’n inkanix.
  −
- Ink’anto me’yra ojroner tama e’ra—
     −
Iturb’i’k ib’a tama tuno’r xe’ war uyub’i e ajkanseyaj.  
+
*Kocha’ twa’ a’ware?
 +
*kochwa’ ne’t k’ani ikano?.
 +
*Xe’ ne’n inkanix.
 +
*Ink’anto me’yra ojroner tama e’ra—
 +
 
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' leyendo.png|right|75px]]
 +
Iturb’i’k ib’a tama tuno’r xe’ war uyub’i e ajkanseyaj.
 +
 
Tama e kanwa’r kochwa’ e’ra k’ani twa’ aturb’a ab’a tamar, tamartaka, tama e’ra k’ani twa’ ana’ta me’yra uyokir kanwa’rob’, ayan ayan mojrix kanwa’r xe’ uyub’i akani.  
 
Tama e kanwa’r kochwa’ e’ra k’ani twa’ aturb’a ab’a tamar, tamartaka, tama e’ra k’ani twa’ ana’ta me’yra uyokir kanwa’rob’, ayan ayan mojrix kanwa’r xe’ uyub’i akani.  
 +
 
Jay ayan tuk’a ma’chi ketpa inb’utz to’yt, aren awajkanseyaj twa’ uya’ryet xe’ ne’t k’ani akani.  
 
Jay ayan tuk’a ma’chi ketpa inb’utz to’yt, aren awajkanseyaj twa’ uya’ryet xe’ ne’t k’ani akani.  
 +
 
Jay ayan awira e ajkanwa’rob’ ma’chi una’tob’ tuno’r, ya’ ixto b’an twa’ awira kochwa’ uyub’i ache twa’ ukanyob’.  
 
Jay ayan awira e ajkanwa’rob’ ma’chi una’tob’ tuno’r, ya’ ixto b’an twa’ awira kochwa’ uyub’i ache twa’ ukanyob’.  
 +
 
Tama tuno’r e ub’syaj ira:  
 
Tama tuno’r e ub’syaj ira:  
 +
 
Uyub’i ak’anpes e me’yn xe’ ne’t ak’ani, b’ajk’at ache uwajr e am tya’ intran, o’ nichir tya’ inb’utz cheker, o mojr xab’em me’yn tya’ ayan tuk’a acheksu takarob’.  
 
Uyub’i ak’anpes e me’yn xe’ ne’t ak’ani, b’ajk’at ache uwajr e am tya’ intran, o’ nichir tya’ inb’utz cheker, o mojr xab’em me’yn tya’ ayan tuk’a acheksu takarob’.  
−
Inpatna Nib’ajner:  
+
 
−
- Inb’ijnu tama e me’ynob’ xe’ achekta ejmar.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' escribiendo.png|right|75px]]
−
- Intz’ijb’a ta nijun, nakpat inwirse e ajkanseyaj.
+
'''Inpatna Nib’ajner:'''
 +
 
 +
*Inb’ijnu tama e me’ynob’ xe’ achekta ejmar.  
 +
*Intz’ijb’a ta nijun, nakpat inwirse e ajkanseyaj.
    
Kochwa’ turu ub’ixirar e arak’
 
Kochwa’ turu ub’ixirar e arak’
   −
Inpatna nib’ajner:  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' p (203).png|center|320px]]
−
- Inb’ijnu tama inte’x me’ynob’ yi intz’ijb’a ta nijun xe’ ucheksu  
+
 
−
- Nakpat inwirse nipya’rob’ yi e ajkanseyaj.
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Ch'orti' mujer leyendo.png|right|75px]]
 +
'''Inpatna nib’ajner:'''
 +
*Inb’ijnu tama inte’x me’ynob’ yi intz’ijb’a ta nijun xe’ ucheksu  
 +
*Nakpat inwirse nipya’rob’ yi e ajkanseyaj.
Carlos Mulul
nuke, Administradores
30 170

ediciones

Obtenido de «https://cnbguatemala.org/wiki/Especial:MobileDiff/52583»

Menú de navegación