Cambios

Ir a la navegación Ir a la búsqueda
Busca en cnbGuatemala con Google

Nuestro idioma en la escuela/Chuj/Escritura-expresión escrita (editar)

Revisión del 22:14 15 nov 2017

2421 bytes añadidos ,  hace 6 años
sin resumen de edición
Línea 301: Línea 301:  
|}
 
|}
    +
==Skob’o’ skotz’ib’an elta jantak juntzanh tz’ib’ makkiltak, ma kotz’ib’an chajtil yilji, ma yoch junok tas, kotak ik’ti’ lolonel, yet’ juntzanh wach’ ab’ix syal heb’ winh ichamtak winak.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 +
''Redacción y escritura de: párrafos, descripciones, relato corto, consejos.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
*Slajwi chi’ skalub’tanhanek tastak syal t’ayonh.
 +
*Molkiltak tzonh ajek.
   −
5. 7. Skob’o’ skotz’ib’an elta jantak juntzanh tz’ib’ makkiltak, ma kotz’ib’an chajtil yilji, ma yoch junok tas, kotak ik’ti’ lolonel, yet’ juntzanh wach’ ab’ix syal heb’ winh ichamtak winak.  
+
'''Jun no’ K’ultakil Chej yet’ jun no’ wo’'''
−
Redacción y escritura de: párrafos, descripciones, relato corto, consejos.
+
 +
Ha jun no’ k’ultakil chej yet’ jun no’ Wo’ ha’ hab’ cha yilni hab’ elta sb’a no’, to jelan hab’ sb’eyxi no’ wo’ a no kultakil chej cha, lajwi hab’ cha kak’ an xchi hab’ no’. Jun, cha’ab’, oxe’ xchi, sb’at hab’ heb’, tikni julni hab’ k’e sb’a no wo’ chi’ a yib’anh no’ k’ultakil chej cha, wal kik’och tik xchi, lajwi hab’ cha, sjulni hab’ el sb’a no’ wo’ t’a yib’anh nok’ k’ultakil chej cha, kaw in ixach wak’ ganar ha tzana’ to jelan hab’eyi xchi hab’ no’.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj p(145.1).png|center|225px]]
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj p(145.2).png|right|225px]]
 +
*'''Ha nok’ K’ultakil chej tik niwakil nok’ ay xch’ak nok’, jelan sb’ey nok’,
 +
*Haxo nok Wo tik?
   −
-Slajwi chi’ skalub’tanhanek tastak syal t’ayonh.
  −
-Molkiltak tzonh ajek.
  −
Jun no’ K’ultakil Chej yet’ jun no’ wo’
  −
Ha jun no’ k’ultakil chej yet’ jun no’ Wo’ ha’ hab’ cha yilni hab’ elta sb’a no’, to jelan hab’ sb’eyxi no’ wo’ a no kultakil chej cha, lajwi hab’ cha kak’ an xchi hab’ no’. Jun, cha’ab’, oxe’ xchi, sb’at hab’ heb’, tikni julni hab’ k’e sb’a no wo’ chi’ a yib’anh no’ k’ultakil chej cha, wal kik’och tik xchi, lajwi hab’ cha, sjulni hab’ el sb’a no’ wo’ t’a yib’anh nok’ k’ultakil chej cha, kaw in ixach wak’ ganar ha tzana’ to jelan hab’eyi xchi hab’ no’.
  −
.-Ha nok’ K’ultakil chej tik niwakil nok’ ay xch’ak nok’, jelan sb’ey nok’,
  −
.-Haxo nok Wo tik?
   
kilek nok’ wo’  
 
kilek nok’ wo’  
−
.-Slajwi kik’an elta chi’, tzonh ek’ t’a sat yichanh heb’ ketb’eyum skalan b’i’an, tas syala’.
+
*Slajwi kik’an elta chi’, tzonh ek’ t’a sat yichanh heb’ ketb’eyum skalan b’i’an, tas syala’.'''
   −
5. 8. Tzatz’ib’ej elta chajtil yilji, jun mach tz’alnax t’a junok tas tz’ib’alil, ichok yik’ti’al nok’ nok’ tz’ib’ab’il, ma junok ik’ti’ tz’ab’il.  
+
==Tzatz’ib’ej elta chajtil yilji, jun mach tz’alnax t’a junok tas tz’ib’alil, ichok yik’ti’al nok’ nok’ tz’ib’ab’il, ma junok ik’ti’ tz’ab’il.==
−
Describe al o el personaje principal de un texto o relato.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
−
5. 9. Tzatz’ib’an elta chajtil yilji juntzanh mach tz’alnax t’a junok tas tz’ib’ab’il, ichok yik’ti’al tzanh nok’ nok’.  
+
''Describe al o el personaje principal de un texto o relato.''
−
Describe los personajes principales de un texto o relato.  
+
−
5. 10. Tzatz’ib’an elta chajtil yilji b’ajtil ixk’ulaji ma huji junok tas tz’alnaxi, ma junok tas tzakomon na’an elta tzab’o’ani ichokam to ix huji.  
+
==Tzatz’ib’an elta chajtil yilji juntzanh mach tz’alnax t’a junok tas tz’ib’ab’il, ichok yik’ti’al tzanh nok’ nok’.==
−
Describe los escenarios de un relato sobre un hecho real o imaginario.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
−
To tzil elta juntzanh b’i’al ma tz’alani chajtil yilji, yik skolwaj het’ hatz’ib’an elta sb’i mach wan sk’ulan junok tas t’a jun wan awtan chi’.  
+
''Describe los personajes principales de un texto o relato.''
−
Tzalan eli tas yaj jun howal, sk’ulaji yet’ sb’onab’il jun ik’ti’ tzawtej tik.  
+
 +
==Tzatz’ib’an elta chajtil yilji b’ajtil ixk’ulaji ma huji junok tas tz’alnaxi, ma junok tas tzakomon na’an elta tzab’o’ani ichokam to ix huji.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 +
''Describe los escenarios de un relato sobre un hecho real o imaginario.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
To tzil elta juntzanh b’i’al ma tz’alani chajtil yilji, yik skolwaj het’ hatz’ib’an elta sb’i mach wan sk’ulan junok tas t’a jun wan awtan chi’.
 +
 +
'''Tzalan eli tas yaj jun howal, sk’ulaji yet’ sb’onab’il jun ik’ti’ tzawtej tik.'''
 +
 
Wach’say jakxo winh hak’ayb’umal.  
 
Wach’say jakxo winh hak’ayb’umal.  
−
Nok’ chich yet’ nok’ choj  
+
 
 +
'''Nok’ chich yet’ nok’ choj'''
 +
 
 
Ha nok’ chich chi’, wan sb’ey ek’ nok’ kaltak te’, yo ixk’och nok’ Choj chi’; haxo nok’ chich chi’ ixpechchaji, xututi sb’at nok’ spechan nok’ Choj chi’; haxo t’a skaltak juntzanh anh anhk’ultak ixsk’ub’ej sb’a nok’, ix ek’ k’elk’on nok’ Choj chi’,
 
Ha nok’ chich chi’, wan sb’ey ek’ nok’ kaltak te’, yo ixk’och nok’ Choj chi’; haxo nok’ chich chi’ ixpechchaji, xututi sb’at nok’ spechan nok’ Choj chi’; haxo t’a skaltak juntzanh anh anhk’ultak ixsk’ub’ej sb’a nok’, ix ek’ k’elk’on nok’ Choj chi’,
    
malaj nok’. Ix elta nok’ junixo, ixchapechchajxi nok’, ixyamchaj nok’ chich chi’ ix chichaj b’at nok’; tikni aykan nok’ yune’ , haxo chi’ wal yok’kan nok’ yune’ chi’, haxo nok’ choj chi’ ix b’at ilan elta nok’ yune’ chi’, tikni ha nok’ b’alam ixkot yowal, haxo chi ix yak’an howal nok’ xchawanhil, haxo nok’ Choj chi’ maj tzak’wanlaj nok’ t’a nok’ b’alam, yo ixchamkan nok’ Choj chi’.  
 
malaj nok’. Ix elta nok’ junixo, ixchapechchajxi nok’, ixyamchaj nok’ chich chi’ ix chichaj b’at nok’; tikni aykan nok’ yune’ , haxo chi’ wal yok’kan nok’ yune’ chi’, haxo nok’ choj chi’ ix b’at ilan elta nok’ yune’ chi’, tikni ha nok’ b’alam ixkot yowal, haxo chi ix yak’an howal nok’ xchawanhil, haxo nok’ Choj chi’ maj tzak’wanlaj nok’ t’a nok’ b’alam, yo ixchamkan nok’ Choj chi’.  
−
Slajwi kotz’ib’an juntik kok’anb’anek, ma skona’anek, tastak ixhuji chi’  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj p(147).png|center|225px]]
−
Kik’ek elta yechel nok’ tik.
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
Slajwi kotz’ib’an juntik kok’anb’anek, ma skona’anek, tastak ixhuji chi’ Kik’ek elta yechel nok’ tik.
   −
¿Jantak yaj yowal nok’?  
+
*¿Jantak yaj yowal nok’?  
−
¿Tas yutej junok skolan sb’a?  
+
*¿Tas yutej junok skolan sb’a?  
−
¿Ixyal yuj nok’ mato ma’ay?  
+
*¿Ixyal yuj nok’ mato ma’ay?  
−
¿Tas ixajkan nok’?  
+
*'''¿Tas ixajkan nok’?'''
−
Ha t’a jun tik, stz’ib’alil yunetak makanh tz’ib’, yik spak juntzanh sk’anb’aj t’a heb’ unin, yik wach’ syil el heb’ tato ay ixkan t’a sjolom heb’, snab’en heb’. Ichok jun ch’oxnab’il tik:  
+
−
Tzatz’ib’ej yune’ nab’en tas spak juntzanh tik tzak’a.  
+
'''Ha t’a jun tik, stz’ib’alil yunetak makanh tz’ib’, yik spak juntzanh sk’anb’aj t’a heb’ unin, yik wach’ syil el heb’ tato ay ixkan t’a sjolom heb’, snab’en heb’. Ichok jun ch’oxnab’il tik:'''
 +
 
 +
'''Tzatz’ib’ej yune’ nab’en tas spak juntzanh tik tzak’a.'''
 +
<poem>
 
¿Tas k’uhal tz’ek’ t’a hab’il te wah’ tzab’i...?  
 
¿Tas k’uhal tz’ek’ t’a hab’il te wah’ tzab’i...?  
 
Jun sk’inh hinchonhab’ te wach’ swila’...  
 
Jun sk’inh hinchonhab’ te wach’ swila’...  
 
Tzinh nib’ej ha juntik tz’ek’i...  
 
Tzinh nib’ej ha juntik tz’ek’i...  
 
Hanhej ton ha juntzanh tik tz’ek’ yol b’aj tzinkuywi...  
 
Hanhej ton ha juntzanh tik tz’ek’ yol b’aj tzinkuywi...  
−
T’a yamak’il b’aj tzonhkuywi, tzonh tajni yet’ juntzanh...  
+
T’a yamak’il b’aj tzonhkuywi, tzonh tajni yet’ juntzanh...
 +
 
Skob’o komolanhil t’a b’aj tzonh kuywi ixtik...  
 
Skob’o komolanhil t’a b’aj tzonh kuywi ixtik...  
−
Ha t’a yol jun wake’ k’uhal tik, aywal jun te niwan yelk’ochi...  
+
</poem>
−
-Skona’a skotz’ib’ani, slab’ub’al syal elk’och jun ik’ti’, yab’xub’al junok tas ma yik’ti’al sk’inal junok anima.  
+
'''Ha t’a yol jun wake’ k’uhal tik, aywal jun te niwan yelk’ochi...'''
−
-Skotz’ib’an ik’ti’ tz’ib’nab’en.
+
−
 
+
*Skona’a skotz’ib’ani, slab’ub’al syal elk’och jun ik’ti’, yab’xub’al junok tas ma yik’ti’al sk’inal junok anima.  
−
Wal sjaw tziknaj k’u.  
+
*'''Skotz’ib’an ik’ti’ tz’ib’nab’en.'''
 +
<poem>
 +
Wal sjaw tziknaj k’u.
 +
 
Ha t’a jun k’uhal,  
 
Ha t’a jun k’uhal,  
 
Ixtixnaj hinwayanh,  
 
Ixtixnaj hinwayanh,  
 
Ixwilani, sjak’al sjaw k’u,  
 
Ixwilani, sjak’al sjaw k’u,  
 
T’a yol chonhab’.  
 
T’a yol chonhab’.  
 +
 
T’a jun k’u chi’, ixwab’ani  
 
T’a jun k’u chi’, ixwab’ani  
 
Tzisjak’al yok’ nok’ k’a’aw, chinchiw,  
 
Tzisjak’al yok’ nok’ k’a’aw, chinchiw,  
Línea 358: Línea 382:  
Wal k’e tab’, yok’ kaxlanh, tz’awaj anima,  
 
Wal k’e tab’, yok’ kaxlanh, tz’awaj anima,  
 
Ixin em k’ojan ix’ok’ xil wanh, ixin na’an kot ix hinnun to chamnakxo ix.  
 
Ixin em k’ojan ix’ok’ xil wanh, ixin na’an kot ix hinnun to chamnakxo ix.  
−
5. 11. To tzil~tzel elta juntzanh b’i’al ma tz’alani chajtil yilji, yik skolwaj het’ hatz’ib’an kotak elta sb’i mach wan sk’ulan junok tas t’a jun wan awtan chi’  
+
</poem>
−
Reconoce sustantivos y adjetivos que ayudan a describir a los personajes y sus acciones  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
−
5. 12. Tzalan eli tas yaj jun howal ma bisk’olal, tas sk’ulaji yet’ sb’onab’il juk ik’ti’ tzawtej.  
+
Tz’ib’aj junok pak’ tz’ib’, spukchaj el yab’ixal, t’a heb’ snib’ej tz’awtani, ichok sb’at t’a ch’anh yik ab’ix, ma
−
Wach’ say jakxo winh hak’ayb’ub’al~hakuymal.  
+
yik skojtakej el hab’ix, tastak tzuji.
−
Explica el problema, la acción y la resolución de un relato.
+
Puchal stz’ib’al jun ch’anh alum ab’ix.
 +
 
 +
==To tzil~tzel elta juntzanh b’i’al ma tz’alani chajtil yilji, yik skolwaj het’ hatz’ib’an kotak elta sb’i mach wan sk’ulan junok tas t’a jun wan awtan chi’==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 +
''Reconoce sustantivos y adjetivos que ayudan a describir a los personajes y sus acciones''
 +
 
 +
==Tzalan eli tas yaj jun howal ma bisk’olal, tas sk’ulaji yet’ sb’onab’il juk ik’ti’ tzawtej. Wach’ say jakxo winh hak’ayb’ub’al~hakuymal.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]] 
 +
''Explica el problema, la acción y la resolución de un relato.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Yik’ti’al nok’ Chich'''
   −
Yik’ti’al nok’ Chich
   
Ha jun nok’ Chich tob’ te chuk~tu’ nok’, yo, sk’och hab’ tzun Okes, ke Okes lemach to wanh hincham t’a tik xchi hab’ nok’, yo sk’och hab’ jun okes chi’ b’i’an. Yamkan jak jun k’en tik, to b’at hinsay chak kotopix te’ yo haxo olkak’kan och t’a tik, to wan stelwi jab’ hinpat tik, tolab’ xchi nok’. ixta kab’i’ xchi hab’ nok’ okes chi’. Ste’ ekan hab’ kan och b’a yalanh jun k’en chi’. Sb’at hab’ nok’ Chich chi’ b’i’an, haxob’ chi’ malaj hab’ nok’ sk’ochi, yalan hab’ nok’ Okes waktej nek jun k’e’en tik, tokwal ol hincham jun xchi hab’ nok’, wach’chom hincham jun xchi, syaktan hab’ k’en nok’; haxo yilan hanheja’ yaj k’e’en, ixinyixta’ej winh Chich tik xchi nok’.
 
Ha jun nok’ Chich tob’ te chuk~tu’ nok’, yo, sk’och hab’ tzun Okes, ke Okes lemach to wanh hincham t’a tik xchi hab’ nok’, yo sk’och hab’ jun okes chi’ b’i’an. Yamkan jak jun k’en tik, to b’at hinsay chak kotopix te’ yo haxo olkak’kan och t’a tik, to wan stelwi jab’ hinpat tik, tolab’ xchi nok’. ixta kab’i’ xchi hab’ nok’ okes chi’. Ste’ ekan hab’ kan och b’a yalanh jun k’en chi’. Sb’at hab’ nok’ Chich chi’ b’i’an, haxob’ chi’ malaj hab’ nok’ sk’ochi, yalan hab’ nok’ Okes waktej nek jun k’e’en tik, tokwal ol hincham jun xchi hab’ nok’, wach’chom hincham jun xchi, syaktan hab’ k’en nok’; haxo yilan hanheja’ yaj k’e’en, ixinyixta’ej winh Chich tik xchi nok’.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj p(150).png|center|225px]]
 +
Sk’ochab’xi nok’ t’a nok’ Chich chi junixo, wan hab’ lawlawan och nok’ yalanh jun ichamom chen. -Ke Chich haxowal yaj hach wak’an cham tik, tas yuj tzinhexta’ej xchi hab’ nok’. -To wan hinpayan~hintz’anhan chab’ koch’ix t’a tik tz’inach xchi hab’ nok’, t’a tzun Okes chi’. Wach’ b’o’ej kan och sk’ak’al chab’ koch’ix tik, to olkowa’ a tik b’atinsay chak kob’olob’ xchi hab’ nok’. Ixata kab’ an xchi hab’ tzun Okes.-olak’un ab’lej jantak to staji, olik’k’eta tzunok hiko’, tekan oleb’takto wal hinjawi xchi hab’ nok’.- slawlawan hab’ och tzun Okes chi’ yalan jun chen chi’, wik’k’eta tzunok wik’o jantak to staji tob’ xi nok’, yik’an k’eta nok’ b’i’an; sjakan sti’ nok’, yekan hab’ em nhalnaj sk’ab’ nok’, huummmnaj hab’ sk’eta nok’ honon, b’alb’on hab’ yek’ tzun okes chi’ xchi’an nok’ honon chi’.
 +
 +
Sb’at hab’xi nok’, yilchaj hab’xi elta nok’ Chich chi’, olach wak’ chamok, wal hinixtani tob’ xchi nok’, haaaa ma’ay xchi nok’ sb’at nok’ elelal, haxob’ t’a jun k’en k’e’en elta nok’; sb’o’an hab’ elta b’ulan yichanh patik nok’, yel hab’ kot toktok chikin nok’.- julkan el chab’ hinwota tik an, xchi nok’, yoch hab’ yub’naj jun nok’ Okes chi’ t’a chikin nok’, sjulan hab’ nok’ tarariii sb’at tzun Chich chi’, ora si ixachwak’ emi tob’ xchi nok’, sb’at chi urnaj nok’ sk’och hab’xi nok’ sti’ jun ha ha’, hawal ha’ halajwi el tik b’i’an, wal hinixta’ani tob’ xchi nok’.
 +
 +
'''Ma’ay iniwal yaj k’eta setan jun keso chi’ kuk’b’at jun ha’ tik yo olkolo’anb’at''' b’i’an, jab’ am ol hinlo’ ha’in tik, ha’ach tik to te niwakil hach niwan olalo’, xchixi nok’. Ixta kab’i’. Skan am jikan nok’ t’ay ha’ haxob’ jun okes jun elnhej syuk’b’at ha nok’, haxob’ jun Chich tonhej tz’ak em tenan ti’ nok’ tz’akan yuk’ ha’ junxo yel hab’ linhnaj jun Okes chi´ pak’pon hab’ yek’kan nok’ Chich chi’ tze’ej, ixcham nok’ b’i’an.
   −
Sk’ochab’xi nok’ t’a nok’ Chich chi junixo, wan hab’ lawlawan och nok’ yalanh jun ichamom chen. -Ke Chich haxowal yaj hach wak’an cham tik, tas yuj tzinhexta’ej xchi hab’ nok’. -To wan hinpayan~hintz’anhan chab’ koch’ix t’a tik tz’inach xchi hab’ nok’, t’a tzun Okes chi’. Wach’ b’o’ej kan och sk’ak’al chab’ koch’ix tik, to olkowa’ a tik b’atinsay chak kob’olob’ xchi hab’ nok’. Ixata kab’ an xchi hab’ tzun Okes.-olak’un ab’lej jantak to staji, olik’k’eta tzunok hiko’, tekan oleb’takto wal hinjawi xchi hab’ nok’.- slawlawan hab’ och tzun Okes chi’ yalan jun chen chi’, wik’k’eta tzunok wik’o jantak to staji tob’ xi nok’, yik’an k’eta nok’ b’i’an; sjakan sti’ nok’, yekan hab’ em nhalnaj sk’ab’ nok’, huummmnaj hab’ sk’eta nok’ honon, b’alb’on hab’ yek’ tzun okes chi’ xchi’an nok’ honon chi’.
  −
Sb’at hab’xi nok’, yilchaj hab’xi elta nok’ Chich chi’, olach wak’ chamok, wal hinixtani tob’ xchi nok’, haaaa ma’ay xchi nok’ sb’at nok’ elelal, haxob’ t’a jun k’en k’e’en elta nok’; sb’o’an hab’ elta b’ulan yichanh patik nok’, yel hab’ kot toktok chikin nok’.- julkan el chab’ hinwota tik an, xchi nok’, yoch hab’ yub’naj jun nok’ Okes chi’ t’a chikin nok’, sjulan hab’ nok’ tarariii sb’at tzun Chich chi’, ora si ixachwak’ emi tob’ xchi nok’, sb’at chi urnaj nok’ sk’och hab’xi nok’ sti’ jun ha ha’, hawal ha’ halajwi el tik b’i’an, wal hinixta’ani tob’ xchi nok’.
  −
Ma’ay iniwal yaj k’eta setan jun keso chi’ kuk’b’at jun ha’ tik yo olkolo’anb’at b’i’an, jab’ am ol hinlo’ ha’in tik, ha’ach tik to te niwakil hach niwan olalo’, xchixi nok’. Ixta kab’i’. Skan am jikan nok’ t’ay ha’ haxob’ jun okes jun elnhej syuk’b’at ha nok’, haxob’ jun Chich tonhej tz’ak em tenan ti’ nok’ tz’akan yuk’ ha’ junxo yel hab’ linhnaj jun Okes chi´ pak’pon hab’ yek’kan nok’ Chich chi’ tze’ej, ixcham nok’ b’i’an.
   
Ixlajwi awtani hab’ani, tas ix’alchaj t’a yib’anh jantak jun tz’ib’ab’il tik:
 
Ixlajwi awtani hab’ani, tas ix’alchaj t’a yib’anh jantak jun tz’ib’ab’il tik:
   −
Tzatz’ib’an emi tas ixyala’, ma tas ix’aj slajwi kani.  
+
Tzatz’ib’an emi tas ixyala’, ma tas ix’aj slajwi kani.
 +
 
Sk’an juntzanh echel, xch’oxnab’il, tzolalil t’a jichanil tas tz’aj kololoni kab’ani.  
 
Sk’an juntzanh echel, xch’oxnab’il, tzolalil t’a jichanil tas tz’aj kololoni kab’ani.  
 
Kilek jun tik:  
 
Kilek jun tik:  
−
Kob’o’ek jun kum tz’alan juntzan tik.  
+
 
−
Ma chekel  
+
:Kob’o’ek jun kum tz’alan juntzan tik.  
−
K’anb’ej  
+
:Ma chekel  
−
K’ayb’ej:  
+
:K’anb’ej  
−
Tas wojtak  
+
K’ayb’ej:
−
Tas tzinnib’ej hink’ayb’ej  
+
−
Tas toxo ixink’ayb’ej  
+
:Tas wojtak  
−
Tzinnib’ej jakxo tas t’a yib’anh jun tik:  
+
:Tas tzinnib’ej hink’ayb’ej  
−
Tzinnib’ej xilk’itaj wal wab’ junixo tas syala.  
+
:'''Tas toxo ixink’ayb’ej'''
−
Junxo kuynab’il tak’ kob’o’an t’a ch’anh niwak hu’um t’a ichok yechel:  
+
:Tzinnib’ej jakxo tas t’a yib’anh jun tik:  
−
Ch’oxnab’il:  
+
 
−
Makanh xumak  
+
:Tzinnib’ej xilk’itaj wal wab’ junixo tas syala.  
−
Makanh Ch’alxim  
+
 
−
Ch’oxnab’il yik skilel junok kuynab’il.  
+
:Junxo kuynab’il tak’ kob’o’an t’a ch’anh niwak hu’um t’a ichok yechel:  
 +
 
 +
:Ch’oxnab’il:  
 +
:Makanh xumak  
 +
:Makanh Ch’alxim  
 +
:Ch’oxnab’il yik skilel junok kuynab’il.  
 +
 
 
Wach’ ha juntzanh tik sb’o’ heb’ unin chi’ yik sjakwi snab’en heb’ skuyan sb’a t’a sjichanil .
 
Wach’ ha juntzanh tik sb’o’ heb’ unin chi’ yik sjakwi snab’en heb’ skuyan sb’a t’a sjichanil .
   −
5.13 Ha t’a jun tik, stz’ib’alil yunetak makanh tz’ib’, yik spak juntzanh sk’anb’aj t’a heb’ unin, yik wach’ yil el heb’ ta to ay ixkan t’a sjolom heb’, snab’en heb’. Ichok jun ch’oxnab’il tik:  
+
==Ha t’a jun tik, stz’ib’alil yunetak makanh tz’ib’, yik spak juntzanh sk’anb’aj t’a heb’ unin, yik wach’ yil el heb’ ta to ay ixkan t’a sjolom heb’, snab’en heb’. Ichok jun ch’oxnab’il tik:==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 +
<poem>
 
Tas k’u’al tz’ek’ t’a hab’il te wach’ swab’i...  
 
Tas k’u’al tz’ek’ t’a hab’il te wach’ swab’i...  
 
Jun sk’inh hinchonhab’ te wach’ swila’…  
 
Jun sk’inh hinchonhab’ te wach’ swila’…  
Línea 398: Línea 443:  
Hanhej ton ha juntzanh tik tz’ek’ yol b’aj tzinkuywi…  
 
Hanhej ton ha juntzanh tik tz’ek’ yol b’aj tzinkuywi…  
 
Tzonhtajni t’a yamak’il b’aj tzonh kuywi, yet’ juntzanh…  
 
Tzonhtajni t’a yamak’il b’aj tzonh kuywi, yet’ juntzanh…  
 +
</poem>
 
Skob’o komolanhil t’a b’aj tzonh kuywi ixtik…  
 
Skob’o komolanhil t’a b’aj tzonh kuywi ixtik…  
 +
 
Ha t’a yol jun wake’ k’uhal tik, aywal jun k’u te niwan yelk’och ayin...  
 
Ha t’a yol jun wake’ k’uhal tik, aywal jun k’u te niwan yelk’och ayin...  
−
5. 14. Skona’a skotz’ib’an xchab’ekalok~slab’ub’al syal elk’och jun ik’ti, yab’xub’al junok tas ma yik’ti’al sk’inal junok anima.  
+
 
−
Redacción y escritura de: Resúmenes, leyenda, biografías.  
+
==Skona’a skotz’ib’an xchab’ekalok~slab’ub’al syal elk’och jun ik’ti, yab’xub’al junok tas ma yik’ti’al sk’inal junok anima.==
−
5. 15. Skotz’ib’an elawpaxti’.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
−
Redacción de poesía.
+
''Redacción y escritura de: Resúmenes, leyenda, biografías.''
−
WAL SJATZIKNAJ K’U.  
+
 +
==Skotz’ib’an elawpaxti’.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 +
''Redacción de poesía.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''WAL SJATZIKNAJ K’U.'''
 +
<poem>
 
Ha t’a jun k’uhal,  
 
Ha t’a jun k’uhal,  
 
Ixtixnaj hinwayanh,  
 
Ixtixnaj hinwayanh,  
 
Ix wilani, sjak’al sjaw k’u,  
 
Ix wilani, sjak’al sjaw k’u,  
 
T’a yol chonhab’.  
 
T’a yol chonhab’.  
 +
 
T’a jun k’u chi’, ixwab’ani  
 
T’a jun k’u chi’, ixwab’ani  
 
Tzisjak’al yok’ nok’ k’a’aw, chinchiwok,  
 
Tzisjak’al yok’ nok’ k’a’aw, chinchiwok,  
Línea 414: Línea 468:  
Ixink’ewa’an ixin’elta linhan t’a sti pat,  
 
Ixink’ewa’an ixin’elta linhan t’a sti pat,  
 
wal ik’.  
 
wal ik’.  
 +
 
Ixb’at hinyichanh, ma’aj hub’ yek’ nok’ much,  
 
Ixb’at hinyichanh, ma’aj hub’ yek’ nok’ much,  
 
Wal k’etab’, yok’ kaxlanh, tz’awaj anima,  
 
Wal k’etab’, yok’ kaxlanh, tz’awaj anima,  
 
Ixin’emk’ojan ix’ok’ xil wanh, ixinna’an kot ix hinnun to chamnakxo ix.  
 
Ixin’emk’ojan ix’ok’ xil wanh, ixinna’an kot ix hinnun to chamnakxo ix.  
−
5. 16 . Tz’ib’aj junok pak’ tz’ib’, spukchaj el t’a ch’anh yi’omal ab’ixal, t’a ch’anh pukum ab’ix tz’elta t’a sti’ kuynub’, ch’anh pukum ab’ix yik junjun seman, t’a ch’anh yune’ yik’mal ab’ix, ma yik skojtakej el ab’ix, tastak tzuji.  
+
</poem>
−
Escribe pequeños textos para uso en publicaciones periódicas: periódico mural, periódico, semanario, boletín, revista.  
+
 
−
5. 17. Tz’ib’al junok tas xikan~xik xik tz’elta, yik wach’ tzalaj heb’ sb’o’ani skuyan tz’ib’an t’a sti’ ichok syala tas syal yol spat.  
+
==Tz’ib’aj junok pak’ tz’ib’, spukchaj el t’a ch’anh yi’omal ab’ixal, t’a ch’anh pukum ab’ix tz’elta t’a sti’ kuynub’, ch’anh pukum ab’ix yik junjun seman, t’a ch’anh yune’ yik’mal ab’ix, ma yik skojtakej el ab’ix, tastak tzuji.==
−
Escritura de un diario interactivo.
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
−
Kikuyek juntik jun:  
+
''Escribe pequeños textos para uso en publicaciones periódicas: periódico mural, periódico, semanario, boletín, revista.''
−
Nok’ Chich yet’ nok’ Okes  
+
 +
==Tz’ib’al junok tas xikan~xik xik tz’elta, yik wach’ tzalaj heb’ sb’o’ani skuyan tz’ib’an t’a sti’ ichok syala tas syal yol spat.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 +
''Escritura de un diario interactivo.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Kikuyek juntik jun:'''
 +
 
 +
'''Nok’ Chich yet’ nok’ Okes'''
 +
 
Ha jun nok’ Chich tob’ te chuk~tu nok’, yo, sk’och hab’ tzun Okes, ke Okes lem hach to wanh hincham t’a tik xchi hab’ nok’, yo sk’och hab’ jun okes chi’ b’i’an. Yamkan jak jun k’en tik, to b’at hinsay chak kotopixte’~sakt’e yo, haxo olkak’kan och t’a tik, yuj to wan stelwi jab’ hinpat tik, top xi nok’. Ixta kab’ an chi hab’ nok’ okes chi’. Ste’ ekan hab’ kan och sb’a yalanh jun k’en chi’. Sb’at hab’ nok’ Chich chi’ b’i’an, haxo hab’ chi’ malaj hab’ nok’ sk’ochi, yalan hab’ nok’ Okes: waktej nek jun k’e’en tik, tokwal olhincham jun xchi aab’ nok’, wach’chom hincham jun xchi, syaktan hab’ k’en nok’; haxo yilani hanheja’ yaj k’e’en, ixinyixta’ej winh tío Conejo tik xchi nok’ chi’.  
 
Ha jun nok’ Chich tob’ te chuk~tu nok’, yo, sk’och hab’ tzun Okes, ke Okes lem hach to wanh hincham t’a tik xchi hab’ nok’, yo sk’och hab’ jun okes chi’ b’i’an. Yamkan jak jun k’en tik, to b’at hinsay chak kotopixte’~sakt’e yo, haxo olkak’kan och t’a tik, yuj to wan stelwi jab’ hinpat tik, top xi nok’. Ixta kab’ an chi hab’ nok’ okes chi’. Ste’ ekan hab’ kan och sb’a yalanh jun k’en chi’. Sb’at hab’ nok’ Chich chi’ b’i’an, haxo hab’ chi’ malaj hab’ nok’ sk’ochi, yalan hab’ nok’ Okes: waktej nek jun k’e’en tik, tokwal olhincham jun xchi aab’ nok’, wach’chom hincham jun xchi, syaktan hab’ k’en nok’; haxo yilani hanheja’ yaj k’e’en, ixinyixta’ej winh tío Conejo tik xchi nok’ chi’.  
 +
 
Sk’ochab’xi nok’ t’a nok’ Chich chi junixo~jun elxo, wan hab’ lawlawan och nok’ yalanh jun ichamom chen. -Ke Chich: haxowal yaj hach wak’an cham tik, tas yuj tzinh hexta’ej xchi hab’ nok’. -Ina to wan hinpayan~hintz’anhan chab’ koch’ix~kojlem t’a tik tz’in hach xchi hab’ nok’, t’a tzun Okes chi’. Wach’ b’o’ej kan och sk’ak’al chab’ koch’ix tik, to olkowa’aj, tik b’at’ hinsay chak kob’olob’ xchi hab’ nok’. Ixta kab’ an xchi hab’ tzun Okes chi’.-olak’un ab’lej jantak to staji, olik’k’eta tzunok hiko’, tekan oleb’takto wal hinjawi xchi
 
Sk’ochab’xi nok’ t’a nok’ Chich chi junixo~jun elxo, wan hab’ lawlawan och nok’ yalanh jun ichamom chen. -Ke Chich: haxowal yaj hach wak’an cham tik, tas yuj tzinh hexta’ej xchi hab’ nok’. -Ina to wan hinpayan~hintz’anhan chab’ koch’ix~kojlem t’a tik tz’in hach xchi hab’ nok’, t’a tzun Okes chi’. Wach’ b’o’ej kan och sk’ak’al chab’ koch’ix tik, to olkowa’aj, tik b’at’ hinsay chak kob’olob’ xchi hab’ nok’. Ixta kab’ an xchi hab’ tzun Okes chi’.-olak’un ab’lej jantak to staji, olik’k’eta tzunok hiko’, tekan oleb’takto wal hinjawi xchi
 
hab’ nok’.- slawlawan~swalwaln hab’ och tzun Okes chi’ yalanh jun chen chi’, wik’k’eta junok wik’o jantak to staji tob’ xchi nok’, yik’an k’eta nok’ b’i’an; sjakan sti’ nok’, yekan hab’ em nhalnaj sk’ab’ nok’, huummmnaj hab’ sk’eta nok’ honon, balb’onab’ yek’ tzun okes chi’ xchi’an nok’ honon chi’.  
 
hab’ nok’.- slawlawan~swalwaln hab’ och tzun Okes chi’ yalanh jun chen chi’, wik’k’eta junok wik’o jantak to staji tob’ xchi nok’, yik’an k’eta nok’ b’i’an; sjakan sti’ nok’, yekan hab’ em nhalnaj sk’ab’ nok’, huummmnaj hab’ sk’eta nok’ honon, balb’onab’ yek’ tzun okes chi’ xchi’an nok’ honon chi’.  
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj p(155).png|center|225px]]
 
Sb’at hab’ xi nok’, yilchaj hab’ xi elta nok’ Chich chi’, olachwak’chamok, wal hinext’a’ani tob’ xchi nok’, haaaa ma’ay xi nok’ sb’at nok’ elelal~elok, haxob’ t’a jun k’en k’e’en elta nok’; sb’o’an hab’ elta b’ulan yicha spatik nok’, yel hab’ kot toktok xchikin nok’.- julkan el chab’ hinwota tik an, xchi nok’, yoch hab’ yub’naj jun nok’ Okes chi’ t’a xchikin nok’, sjulan hab’ nok’, tarariii sb’at tzun Chich chi’, tiknek ixach m wu’uj tob’ xchi nok’, sb’atxi jurnaj nok’ sk’och hab’xi nok’ t’a sti’ jun ha ha’, hawal ha’ halajwi el tik b’i’an, wal hinexta’ani tob’ xchi nok’.  
 
Sb’at hab’ xi nok’, yilchaj hab’ xi elta nok’ Chich chi’, olachwak’chamok, wal hinext’a’ani tob’ xchi nok’, haaaa ma’ay xi nok’ sb’at nok’ elelal~elok, haxob’ t’a jun k’en k’e’en elta nok’; sb’o’an hab’ elta b’ulan yicha spatik nok’, yel hab’ kot toktok xchikin nok’.- julkan el chab’ hinwota tik an, xchi nok’, yoch hab’ yub’naj jun nok’ Okes chi’ t’a xchikin nok’, sjulan hab’ nok’, tarariii sb’at tzun Chich chi’, tiknek ixach m wu’uj tob’ xchi nok’, sb’atxi jurnaj nok’ sk’och hab’xi nok’ t’a sti’ jun ha ha’, hawal ha’ halajwi el tik b’i’an, wal hinexta’ani tob’ xchi nok’.  
 +
 
Ma’ay iniwal yajk’eta setan jun keso chi’ kuk’b’at jun ha’ tik yo olko lo’anb’at b’i’an, jab’am olinlo’ ha’intik, ha’achtik, to te niwakil hach niwan ola lo’, xchi xi nok’. Ixtakab’ an, skanam jikan nok’ t’ay ha’ haxo hab’ jun okes jun’elnhej syuk’b’at ha nok’, haxob’ jun Chich tonhej tz’ak em tenan sti’ nok’ tz’akan yuk’ ha’ junxo yel hab’ linhnaj jun Okes chi´ pak’ponab’ yek’kan nok’ Chich chi’ tze’ej, xcham nok’ b’i’an.  
 
Ma’ay iniwal yajk’eta setan jun keso chi’ kuk’b’at jun ha’ tik yo olko lo’anb’at b’i’an, jab’am olinlo’ ha’intik, ha’achtik, to te niwakil hach niwan ola lo’, xchi xi nok’. Ixtakab’ an, skanam jikan nok’ t’ay ha’ haxo hab’ jun okes jun’elnhej syuk’b’at ha nok’, haxob’ jun Chich tonhej tz’ak em tenan sti’ nok’ tz’akan yuk’ ha’ junxo yel hab’ linhnaj jun Okes chi´ pak’ponab’ yek’kan nok’ Chich chi’ tze’ej, xcham nok’ b’i’an.  
−
5. 18. Ixlajwi awtani ma hab’ani, tas ix alchaj t’a yib’anh jantak junok tz’ib’al
  −
Tzatz’ib’an emi, tas ixnachaj hoj t’a yib’anh, ma tas ix aj slajwi kani.
  −
Escribe inferencias y conclusiones a partir de un texto escuchado o leído.
     −
5. 19 Sk’an juntzanh echel, xch’oxnab’il tzolalil t’a jichanil tas tz’aj kololoni kab’ani.  
+
==Ixlajwi awtani ma hab’ani, tas ix alchaj t’a yib’anh jantak junok tz’ib’al Tzatz’ib’an emi, tas ixnachaj hoj t’a yib’anh, ma tas ix aj slajwi kani.==
−
Kilek jun tik:  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
−
o Ma chekel  
+
''Escribe inferencias y conclusiones a partir de un texto escuchado o leído.''
−
o Sk’anb’aji  
+
 
−
o K’ayb’ub’al:  
+
==Sk’an juntzanh echel, xch’oxnab’il tzolalil t’a jichanil tas tz’aj kololoni kab’ani.  
−
o Tas wojtak  
+
Kilek jun tik:==
−
o Tas tzinhnib’ej hink’ayb’ej~inkuyu’  
+
*Ma chekel  
−
o Tas toxo ixink’a b’ej~ixk’ay wu’uj  
+
*Sk’anb’aji  
−
Utiliza y diseña organizadores lógicos o gráficos para presentar distintos tipos de información, por ejemplo:  
+
*K’ayb’ub’al:  
−
o Saber Preguntar Aprender  
+
*Tas wojtak  
−
o Lo que yo sé Lo que quiero aprender Lo que yo he aprendido  
+
*Tas tzinhnib’ej hink’ayb’ej~inkuyu’  
−
o Necesito más información sobre:  
+
*Tas toxo ixink’a b’ej~ixk’ay wu’uj  
−
o Quisiera que me explicaran mejor:  
+
 
−
o Otros organizadores gráficos, por ej. Tipo flor, tipo telaraña, tipo cuadro sinóptico.
+
''Utiliza y diseña organizadores lógicos o gráficos para presentar distintos tipos de información, por ejemplo:''
 +
 
 +
*''Saber Preguntar Aprender  
 +
*Lo que yo sé Lo que quiero aprender Lo que yo he aprendido  
 +
*Necesito más información sobre:  
 +
*Quisiera que me explicaran mejor:  
 +
*Otros organizadores gráficos, por ej. Tipo flor, tipo telaraña, tipo cuadro sinóptico.''
 +
 
 +
 
 +
tabla pagina 157
 +
 
 +
 
    +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj hombre y mujer.png|right|105px]]
 
Tzinnib’ej jakxo tas t’a yib’anh jun tik:  
 
Tzinnib’ej jakxo tas t’a yib’anh jun tik:  
−
Tzinnib’ej xilk’itaj wal wab’ junixo~si’mb’il tzalx wab’ jun elxo- tas syala.  
+
 
 +
Tzinnib’ej xilk’itaj wal wab’ junixo~si’mb’il tzalx wab’ jun elxo- tas syala.
 +
 
Junxo kuynab’il t’a ichok yechel stzolalil, icha ch’oxnab’il tik:  
 
Junxo kuynab’il t’a ichok yechel stzolalil, icha ch’oxnab’il tik:  
−
Makanh xumak  
+
 
−
Makanh Ch’alxim  
+
:Makanh xumak  
−
Makanh sik’laj slajwub’al  
+
:Makanh Ch’alxim  
 +
:Makanh sik’laj slajwub’al  
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Chuj enseñando.png|right|110px]]
 
Wach’ ha juntzanh tik sb’o’ heb’ unin chi’ yik sjakwi snab’en heb’ skuyan sb’a t’a sjichanil.
 
Wach’ ha juntzanh tik sb’o’ heb’ unin chi’ yik sjakwi snab’en heb’ skuyan sb’a t’a sjichanil.
Carlos Mulul
nuke, Administradores
30 170

ediciones

Obtenido de «https://cnbguatemala.org/wiki/Especial:MobileDiff/53774»

Menú de navegación