Cambios

Ir a la navegación Ir a la búsqueda
Busca en cnbGuatemala con Google

Nuestro idioma en la escuela/Popti'/Vocabulario (editar)

Revisión del 17:29 30 nov 2017

9481 bytes añadidos ,  hace 6 años
sin resumen de edición
Línea 500: Línea 500:  
#Halwej hunujxa tzoti’ti’ wetan, ta mach xjayoj b’eti’
 
#Halwej hunujxa tzoti’ti’ wetan, ta mach xjayoj b’eti’
   −
'''2.3. Wal ti’nanh xin, xhjiche’ ko kuynuj nixhtej unin yinh hej'''
+
==Wal ti’nanh xin, xhjiche’ ko kuynuj nixhtej unin yinh hej==
 
tzoti’ ay yelapohal yinh tzet ay yul kuyum b’ay
 
tzoti’ ay yelapohal yinh tzet ay yul kuyum b’ay
 
xhkuywi, spolil kuyum b’ay ayiktoj, tzet ay sk’atanh, tzetaj xhla hu, haka’na shajni yum yinh hunuj sb’isil xaj hum.
 
xhkuywi, spolil kuyum b’ay ayiktoj, tzet ay sk’atanh, tzetaj xhla hu, haka’na shajni yum yinh hunuj sb’isil xaj hum.
Línea 513: Línea 513:  
Yaj hej tzoti’ xhja’a’yoj b’eti’ xhja’a’ b’inahoj sunil tzet ch’oknikoj yu nixhtej unin yinh kuyu’ hum, b’oj tzet chu ko yamb’an nixhtej unin skuyni hej tzet xhja’ skuyu’, haxkam ay yelapnoti’. Chu xin ya’ kuywahom yichikoj skuyni sb’a yinh schejni nixhtej unin yub’ hunuj tzetet. Matnhetaj xin hej tzoti’ ahay b’eti’ chu yoknikoj yu ya’, sje tato yamanxa b’oj nixhtej unin chu ssayni ya’ yaq’b’ilxa hej tzoti’.
 
Yaj hej tzoti’ xhja’a’yoj b’eti’ xhja’a’ b’inahoj sunil tzet ch’oknikoj yu nixhtej unin yinh kuyu’ hum, b’oj tzet chu ko yamb’an nixhtej unin skuyni hej tzet xhja’ skuyu’, haxkam ay yelapnoti’. Chu xin ya’ kuywahom yichikoj skuyni sb’a yinh schejni nixhtej unin yub’ hunuj tzetet. Matnhetaj xin hej tzoti’ ahay b’eti’ chu yoknikoj yu ya’, sje tato yamanxa b’oj nixhtej unin chu ssayni ya’ yaq’b’ilxa hej tzoti’.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(38).png|center|300px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(38).png|right|300px]]
    
{|style="width:60%; font-size:11px"
 
{|style="width:60%; font-size:11px"
Línea 1774: Línea 1774:  
#Stzujanilxa xin, kat yokoj ya’ kuywahom tzoteloj maka sq’umlanoj sb’a b’oj nixhtej unin tzet skuy yet xb’eyk’oj paxhyal muniltu’.
 
#Stzujanilxa xin, kat yokoj ya’ kuywahom tzoteloj maka sq’umlanoj sb’a b’oj nixhtej unin tzet skuy yet xb’eyk’oj paxhyal muniltu’.
   −
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(51).png|center|300px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(51).png|center|400px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 
'''Sq’axepal ko nimanil'''
 
'''Sq’axepal ko nimanil'''
Línea 1783: Línea 1783:     
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
oje (penek)
 +
q’ab’e
 +
ti’e
 +
wi’e
 +
nuq’e
 +
iximale
 +
ehe
 +
sb’aq’sate
 +
b’ule
 +
b’ajile
 +
palanhe
 +
xilti’e
 +
tz’umale
 +
chik’ile
 +
iktaje
 +
mise
 +
muxuke
 +
tronco
 +
tx’unhkub’
 +
woswos
 +
yulk’ule
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
txame
 +
txikine
 +
sate
 +
xilwi’e
 +
isk’aje
 +
k’ule
 +
anmahe
 +
ichinhe
 +
aq’e
 +
nimanile
 +
wixik’e
 +
yutze
 +
chib’ehale
 +
hose
 +
ha’e
 +
motxe
 +
stxamk’ule
 +
tx’anhkantza’
 +
witx’i’e
 +
xilsate
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil'''
 +
B’ab’el ch’okoj ya’ kuywahom yalnoj tzetaj smunil maka tzet yuxinto ay sq’axepal ko nimanil.
 +
#¿Tzet taxka b’ay ch’oknikoj joj?
 +
#¿Tzet taxka b’ay ch’oknikoj koq’ab’?
 +
#Xhjala’wej syilalil ye sq’axepal ko nimanil ti’nanh, chu he yanihayoj sat he yum tzet xhwala’ ti’nanhan, xhinahoj ya’ kuywahom tet nixhtej unin.
 +
 +
'''Joj b’oj koq’ab’'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
b’elwoj
 +
sajchoj
 +
anhewoj
 +
maq’wahoj
 +
ijwahoj
 +
munlahoj
 +
ek’oj
 +
e’oltoj joj
 +
kanhalwoj
 +
patada
 +
tx’ejwoj
 +
tzab’wahoj
 +
munlahoj
 +
wa’oj
 +
tz’iswoj
 +
pajwahoj
 +
watx’e’ tzetet
 +
aho’koj tzetet
 +
ahomkanh nhah
 +
anhloj
 +
a’wahoj
 +
b’ahwahoj
 +
b’aq’o’ wale’
 +
howalloj
 +
janihatoj
 +
k’otzwoj
 +
k’utxwoj
 +
loq’woj
 +
t’okwoj
 +
tz’unwuj
 +
uxwoj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
a’o’koj xanhab’e
 +
ahojtoj
 +
lijwahoj
 +
tz’itwoj
 +
elojkanh
 +
jahtoj
 +
linhwoj
 +
t’ujwuj
 +
xewoj
 +
tz’ib’loj
 +
tx’ahwoj
 +
tzok’wahoj
 +
maq’woj
 +
tzepwahoj
 +
jinik’oj
 +
ahoktoj
 +
aho’toj tzetet
 +
a’okoj enhele
 +
axhnoj
 +
b’aq’o’ karo
 +
chelwoj
 +
iho’kanh q’alem
 +
ja’noj
 +
k’upwoj
 +
latz’woj
 +
sajchoj
 +
t’unhwoj
 +
uk’wuj
 +
xihwoj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
Hakpaxtu’ b’eti’ xa ichoj ya’ kuywahom yilwenoj skuynujna nixhtej unin yinh hej uteb’al, chalilojti’ chub’il chila’ tzet chu yuni b’oj yoj b’oj sq’ab’. Haknhetu’ chu yichojkoj nixhtej unin stxumnuj chub’il chu ko munlanhenpaxti’ yul jab’xub’al, matnhetaj yinh komon ab’xub’al chu ko kuyni. Ta chaltu’, chila’ nixhtej unin chub’il aypax smay jab’xub’al, kat ya’nojpax syilalil skuylax tet yul jab’xub’al.
 +
#¿Tzet taxka chu juni yinh joj?
 +
#¿Tzet taxka chu juni yinh koq’ab’?
 +
#¿Taxka ch’oknikoj joj b’oj koq’ab’ ko kolni komam komi’ yinh munil che yab’e?
 +
#Tonhwej yinhtaj kuyum yu kam ko kuyni yib’anhilojti’.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ko ti’ b’oj tzet jilni hunuj tzetet'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
wa’oj (lowoj)
 +
xub’loj
 +
kach’wahoj
 +
halwoj
 +
uk’woj
 +
jiniloj
 +
maywahoj
 +
tx’anoj
 +
tz’ulik stel
 +
b’aq’ich
 +
saj stz’umal
 +
ixnamtaj jilni
 +
k’ulch’an
 +
how
 +
q’opotaj sat
 +
tzeb’om
 +
ay xil swi’
 +
kistal
 +
k’ul sk’ul
 +
mach sxanhab’
 +
mach yoj
 +
motz’tajnhe
 +
tzet stzoteli
 +
tx’oj sat
 +
tz’ulik stxikin
 +
tz’ulik yinh
 +
yajla anma
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
tzoteloj
 +
awoj
 +
b’itloj
 +
tzub’loj
 +
b’ahwahoj
 +
k’uxwuj
 +
sajach
 +
xhitloj
 +
nimej stel
 +
b’aj
 +
k’ej stz’umal
 +
k’otol
 +
b’ajtajnhe
 +
k’ej xil swi’
 +
q’an xil swi’
 +
ay syab’il
 +
chixla anma
 +
kotxan spenek
 +
k’ulla anma
 +
mach xilswi’
 +
mekoj
 +
sat k’oh
 +
tiyoxhlom
 +
tz’on
 +
tz’ulik xil swi’
 +
tz’ulik yoj
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
B’etetti’ xhjiche’paxkoj ko kuynuj nixhtej unin yinh sunil xhla hu juni yinh koti’, hej uteb’al ch’eltoj yinh koti’, xhjala’ tet ta ch’okoj stzotenoj hej b’it tzoti’, b’itloj maka yalnoj hunuj tzet k’ul, haktu’ chu ko yenoj tet chub’il yilal yepax ko kuyni kob’a
 +
yinh jab’xub’al.
 +
 +
Xhjala’pax tet chub’il chu jalnik’oj tzet jilni hunuj tzetet (adjetivo), yuxinto xhko hojb’a’ yaq’b’ilxa hej tzoti’ smajti’.
 +
 +
Xhjala’ tet nixhtej unin ta chonh to kotz’onhb’anoj kob’a yul paxhyalb’al maka sti’ ha’niman, yinhxa ya’ kuywahom ay yilni b’ay chi’a’toj nixhtej uin, kat koq’annoj tet ta ch’ok yalnoj tzet jilni asun, tzet jilni anma ch’ek’i, tzet jilni ha’niman, hej te’te’, q’alem, sunil chila’.
 +
 +
Haxinwal ch’ohtajnhenojpax tzet jilni yul skonhob’ maka swayanhb’al, b’oj hunxa, xa huhujpax yu yalnoj tzet jilni hunujxa tzetetal.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Hej tzoti’ ch’oknikoj jalni sb’ih itah'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
hub’al
 +
kulixh
 +
tzes
 +
ixpix
 +
lawanixh
 +
hos
 +
tzuy
 +
is
 +
kulixh txitam
 +
wakax
 +
koson
 +
manhku’
 +
kape
 +
wah
 +
itah
 +
lahanxhexh
 +
mab’al
 +
repoyo
 +
tulisna
 +
utxum
 +
b’ah
 +
kay
 +
kolb’iq’
 +
yal ixim
 +
pon
 +
aros hub’al
 +
awas
 +
ch’ech
 +
chulul
 +
dulce
 +
Intam
 +
ixim ixim
 +
koko
 +
lob’ehal te’
 +
maniya
 +
mox
 +
pahla lahanxhexh
 +
papaya
 +
peq’al
 +
q’aw
 +
saj itah
 +
sandía
 +
pepino
 +
tunuk
 +
tx’atal
 +
tz’inte’
 +
yal wale’
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
tx’ab’in
 +
muh
 +
chib’eh
 +
Tz’oloh
 +
chiyo
 +
rabano
 +
aros
 +
zanahoria
 +
salwinaj
 +
fideo
 +
kulantro
 +
seboya
 +
remolacha
 +
ahan
 +
kenya
 +
lima
 +
maj
 +
saj hub’al
 +
tzoyol
 +
alawena
 +
ixkulixh
 +
k’ixhtanh
 +
matzati’
 +
me’
 +
q’o’
 +
asukal
 +
b’itx
 +
ch’ib’
 +
coliflor
 +
ha’ ha’
 +
isaq’
 +
kaplaxh
 +
kuk
 +
lonhkanis
 +
mansan
 +
nabo
 +
panela
 +
paterna
 +
q’antzeb’il chiyo
 +
risito
 +
sajil kulixh
 +
sanh
 +
tanak
 +
tx’at
 +
txitam
 +
ulul
 +
yaxkulixh
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Chonh okojpax munlahoj b’oj nixhtej unin, lawitik’a yab’enoj hojan tzoti’ xhja’a’ b’inahoj tetti’ xin, kat jokojpax koq’amb’enoj tet:
 +
#¿Taxka ay hunuj sb’ih itah xe yab’e jichan che lo b’ayex?
 +
#¿Taxka ay hunuj sb’ih itati’ maxhto hunekoj che lokoj?
 +
#Halwej jab’e’ hunujxa sb’ih hej itah he yohtaj
 +
#Tonhwej jila’ tzet itahil xhtxonhlax txonhb’al.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' mujer.png|right|105px]]
 +
'''Hej tzoti’ ch’oknikoj jalni sb’ih xilq’ape'''
 +
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
kamixhe
 +
chanhe
 +
Sintahe
 +
calsetin
 +
gorro
 +
brasier
 +
calsonh
 +
b’ok’wi’e
 +
falda
 +
pixe
 +
reboso
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
wexeh
 +
kole
 +
xanhab’e
 +
yulwexeh
 +
pantaloneta
 +
sweter
 +
vestido
 +
chumpa
 +
kepis
 +
playera
 +
uwe
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
 +
<center>
 +
<gallery widths=150px heights=150px>
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.1).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.2).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.3).png
 +
Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' p(62.4).png
 +
</gallery>
 +
</center>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Haka’tik’a xu ko munla yalanhtoti’, chu yokoj ya’ kuywahom yalnoj tet nixhtej unin, maka sq’amb’enoj tet ta ay hunujxa xilq’ape xto nahul ju ja’ni b’inahoj, haxinwal q’a’ tx’ihal hej tzoti’ ch’ohtajnhe’.
 +
 +
'''Sb’ih hej no’noq’'''
 +
<div style="width:50%;">
 +
<div style="width:50%; float:left; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
chiyo
 +
ch’ik
 +
wakax
 +
konejo
 +
tunuk
 +
sajcheh
 +
b’alam
 +
kuk
 +
mis
 +
kay
 +
oj
 +
buro
 +
kaj koh
 +
pitzin
 +
ajan
 +
kuwis
 +
xhik
 +
chiw
 +
halaw
 +
ixkab’
 +
kajpum
 +
muk’
 +
txuka
 +
uk’
 +
witwirin
 +
b’ah
 +
eman
 +
ib’
 +
ixpumul
 +
kajxuh
 +
k’ak’amuxh
 +
kapuyo
 +
k’uk’um
 +
lik’ (saltamonte)
 +
max
 +
pinin
 +
snoq’al kab’
 +
tzejlen
 +
tz’isaj
 +
wech
 +
xotx
 +
<div style="width:50%; float:right; font-size:11px;">
 +
<poem>
 +
txitam
 +
ccheh
 +
lab’ah
 +
pech
 +
usmij
 +
me’
 +
nam
 +
metxtx’i’
 +
pahtza’
 +
tx’ow
 +
ponhom
 +
us
 +
chap
 +
sanik
 +
ak
 +
xekab’
 +
ballena
 +
ch’ok
 +
homan
 +
jirafa
 +
lujum
 +
mulis
 +
tzojoy
 +
utxum
 +
ahtzoq’
 +
ch’el
 +
ganzo
 +
intam
 +
kaj us
 +
kajxulem
 +
kaplaxh
 +
k’ej ajan
 +
kuyo
 +
lohomkay
 +
palamux
 +
sahb’in
 +
stelajilcheh
 +
tzinhkalu’ (
 +
wayap
 +
xen
 +
yerba
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Popti' hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Munil b’oj nixhtej unin'''
 +
 +
Cha’a’ smunlanhe’ ya’ kuywahom yitz’atil swi’, kat yilnoj ya’ tzet hunujxa munilal chiche’kanh. Yaj chu yok ya’ sq’amb’enoj tet nixhtej unin:
 +
 +
#¿Taxka ay hunuj no’noq’ xjal sb’ihti’ ay b’ayex?
 +
#¿Taxka ay hunujxa no’noq’ he yohtaj mach xja’ b’inahoj sb’ih?
 +
#¿Taxka sunil hej no’noq’ xjal sb’ihti’ chu ko loni?
 +
#¿Ay no’noq’ti’ chu he yalni sb’ih wetan?
 +
 +
==2.7. Chu jichenpaxkoj ko kuyni nixhtej unin chub’il chu ko ch’ib’tzen sb’isil maka janikanh smalil hej stzoti’al jab’xub’al, yet xhja’ni pitzk’ahoj hunuj tzoti’ yinh hunujxa==
 +
Etza q’a’ xikiltaj ni’an ko kuyni nixhtej unin yinhti’, haxkam q’a’ ayxakanh johtajb’al yinh tzet chu swatx’ihayoj maka tzet chu smula hunun sq’axepal hej tzoti’ xhjala.
 +
 +
Yuxinto nixhtej komon tzetet b’ay chu jichenkoj kokuyni nixhtej unin yinhti’ chala, mat yextohoj kaw ya’taj tzet xhko kuy tet.
 +
 +
Haka’na hunq’ahan tzoti’ xhja’a’yoj b’eti’ la’i, yaj nan b’ay q’a’ xhko tiha’loj ninojxa.
 +
 +
'''Chu jichenpaxkoj ko kuyni nixhtej unin chub’il chu ko ch’ib’tzen sb’isil maka janikanh smalil hej stzoti’al jab’xub’al, yet xhja’ni pitzk’ahoj hunuj tzoti’ yinh hunujxa'''
Carlos Mulul
nuke, Administradores
30 170

ediciones

Obtenido de «https://cnbguatemala.org/wiki/Especial:MobileDiff/55110»

Menú de navegación