Cambios

Ir a la navegación Ir a la búsqueda
Busca en cnbGuatemala con Google

Nuestro idioma en la escuela/Tz'utujiil/Escritura-expresión escrita (editar)

Revisión del 04:47 7 dic 2017

3802 bytes añadidos ,  hace 6 años
sin resumen de edición
Línea 1: Línea 1:  
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
 
{{Navegador DIGEBI 7 sub}}
−
{{DISPLAYTITLE:Sik’in ruuwach wuuj k’in qajeem pa wi’aaj ja nsik’ixi (Comprensión Lectora)}}
+
{{DISPLAYTITLE:Tz’ijb’aneem rub’ixiik ja nnutz’ijb’aaj (Escritura-Expresión Escrita)}}
−
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(101).png|right|250px]]
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(129).png|right|250px]]
 
__TOC__
 
__TOC__
−
Ja najox chi re ja taq tanaaj:  
+
==Ja najox chi re ja taq tanaaj:==
−
1. Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nk’eje’ ta kisolab’aliil chi rutz’ijb’axiik chi paam ja te’eej tzijob’al.  
+
#Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nk’eje’ ta kisolab’aliil chi rutz’ijb’axiik chi paam ja te’eej tzijob’al.  
−
2. Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nk’eje’ ta kajninaqiil chi ke chi rutz’ijb’axiik ja nkina’ojiij k’in ja nkajo’ chi paam ja te’eej tzijob’al
+
#Najob’exi chi ja taq ak’alaa’ nk’eje’ ta kajninaqiil chi ke chi rutz’ijb’axiik ja nkina’ojiij k’in ja nkajo’ chi paam ja te’eej tzijob’al
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Tz’ijb’aaneem__ rub’ixiik ja nnutz’ijb’aaj'''
   −
1. Tz’ijb’aaneem__ rub’ixiik ja nnutz’ijb’aaj.
  −
Escritura -expresión escrita.
  −
Tz’ijb’aaneem__ rub’ixiik ja nnutz’ijb’aaj
   
Rajawaxiik chi, chi ri’ nya’ wi’ chi ruuwach ja rutz’ijb’axiik ja tzijob’al, rajawaxiik chi nya’ na juun ka’i’ oxi’ k’amab’al tziij chi keewach, b’aar chi ri’ nko’j wi’.  
 
Rajawaxiik chi, chi ri’ nya’ wi’ chi ruuwach ja rutz’ijb’axiik ja tzijob’al, rajawaxiik chi nya’ na juun ka’i’ oxi’ k’amab’al tziij chi keewach, b’aar chi ri’ nko’j wi’.  
 +
 
Rukojiik awixiinaxik, chi ruuwach jun k’u’xatz’ijb’.
 
Rukojiik awixiinaxik, chi ruuwach jun k’u’xatz’ijb’.
 +
 +
:Wija’tz
 +
:Awija’tz
 +
:Rija’tz
 +
:qija’tz
 +
:ewija’tz
 +
:kija’tz
 
Rukojiik awixiinaxik chi ruuwach jun ruch’akulatz’ijb’
 
Rukojiik awixiinaxik chi ruuwach jun ruch’akulatz’ijb’
   −
Ojtaqiineem rixiin ja tz’ijb’ rixiin ja cholatz’ijb’, rixiin atzijob’al.  
+
:Nuutz’ii’
 +
:Aatz’ii’
 +
:Ruutz’ii’
 +
:qaatz’ii’
 +
:eetz’ii’
 +
:keetz’ii’
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(130).png|center|300px]]
 +
 
 +
==Ojtaqiineem rixiin ja tz’ijb’ rixiin ja cholatz’ijb’, rixiin atzijob’al.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ojtaqiineem rixiin ja tz’ijb’ rixiin ja cholatz’ijb’, rixiin atzijob’al.'''
 +
 
 
A, i, n, j, ‘, r, t, ch, o, x, e, aa, k, u, k’, b’, l, q, ii, m, uu, p, ee, w, y, oo, q’, tz’, tz, ch’, s, t’  
 
A, i, n, j, ‘, r, t, ch, o, x, e, aa, k, u, k’, b’, l, q, ii, m, uu, p, ee, w, y, oo, q’, tz’, tz, ch’, s, t’  
 +
 
Tijoxeel :  
 
Tijoxeel :  
 +
 
Takanooj ka’i’ oxi’ taq tziij chi riij ja jujuun taq cholatz’ijb’. Toq xtikanotaji awuwal, neeb’an utzil nakanoj juun ti achib’al rixiin juun ja ti tziij ja xatz’ijb’aaj.  
 
Takanooj ka’i’ oxi’ taq tziij chi riij ja jujuun taq cholatz’ijb’. Toq xtikanotaji awuwal, neeb’an utzil nakanoj juun ti achib’al rixiin juun ja ti tziij ja xatz’ijb’aaj.  
 +
 
K’amab’al tziij.  
 
K’amab’al tziij.  
−
Aj Am  
+
<div style="clear:both; width:70%; margin:1em auto 1em auto;"><ul>
−
Completar las siguientes palabras:
+
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(131.1).png|center|200px]]
 +
<center>'''Aj'''</center>
 +
</li>
 +
<li style="display: inline-block;"> [[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(131.2).png|center|200px]]
 +
<center>'''Am'''</center>
 +
</li>
 +
</ul></div>
 +
 
 +
''Completar las siguientes palabras:''
 +
 
 +
:___j
 +
:_____s
 +
:s____p
 +
:P___s
 +
:_____k
 +
:m_____m
 +
:n____n
 +
:w_____y
 +
:_____k’
 +
:s_____l
 +
:m____n
 +
:y____’
 +
:w________
 +
:b’_____y
 +
:k’____j
 +
:q’____q
 +
:t____w
 +
:l____l
 +
:x_____x
 +
:k’____m
 +
:t_____p
 +
:p____y
 +
:P_____s
 +
:x____n
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Rajawaxiik chi nqajunamisaaj ja cholatz’ijb’ rixiin ja Tz’utujiil Tzijob’al kuk’iin chik ja juule’ Maya’ tzijob’al ja ri ee k’o chi runaqaaj.'''
 +
 
 +
''Establece semejanzas y diferencias entre los alfabetos de los idiomas mayas presentes en su región.''
 +
 
 +
*tz’utujiil
 +
 
 +
A, i, n, j, ‘, r, t, ch, o, x, e, aa, k, u, k’, b’, l, q, ii, m, uu, p, ee, w, y, oo, q’, tz’, tz, ch’, s, t’
 +
 
 +
*kaqchikel
 +
 
 +
a, i, n, j, ‘, r, t, ch, o,x, e, ä, k, u, k’, b’, l, q, ï, m, ü, p, ë, w, y, ö, q’, tz’, tz, ch’, s, t’
 +
 
 +
*k’iche’
 +
a, ä, i, ï, n, j, ‘, r, t, ch, o, ö, x, e, ë, k, u, ü, k’, b’, l, q, m, p, w, y, q’, tz’, tz, ch’, s, t’
   −
Rajawaxiik chi nqajunamisaaj ja cholatz’ijb’ rixiin ja Tz’utujiil Tzijob’al kuk’iin chik ja juule’ Maya’ tzijob’al ja ri ee k’o chi runaqaaj.
  −
Establece semejanzas y diferencias entre los alfabetos de los idiomas mayas presentes en su región.
     −
3. Ruko’jiik ja nimatz’ijb’ chi re ja: keeb’ii’ ja juuyu’, keeb’ii’ Maya’ tzijob’al, ruub’ii’ tinaamit, keeb’ii’ ja nawaliin tziij.  
+
==Ruko’jiik ja nimatz’ijb’ chi re ja: keeb’ii’ ja juuyu’, keeb’ii’ Maya’ tzijob’al, ruub’ii’ tinaamit, keeb’ii’ ja nawaliin tziij.==
−
3. Ruko’jiik ja nimatz’ijb’ chi re ja: keeb’ii’ ja juuyu’, keeb’ii’ Maya’ tzijob’al, ruub’ii’ tinaamit, keeb’ii’ ja nawaliin tziij.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
'''Ruko’jiik ja nimatz’ijb’ chi re ja: keeb’ii’ ja juuyu’, keeb’ii’ Maya’ tzijob’al, ruub’ii’ tinaamit, keeb’ii’ ja nawaliin tziij.'''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 
Kani’ chi re ja juun ka’i’ taq k’utub’al ri’.  
 
Kani’ chi re ja juun ka’i’ taq k’utub’al ri’.  
 +
 
B’i’aaj
 
B’i’aaj
   −
4. Rukojiik ja nimatz’ijb’ chi ruuwach chuq’, chaqojaa’ chi ruuwach ja k’axab’al, k’in chi ruuwach ak’axiil k’in silotziij.  
+
:Ixtz’ulu’
−
Uso de mayúsculas después de punto, después de signos de interrogación y después de signos de admiración. ., ¿ ?, ¡ !  
+
:Ixch’umiil
 +
:Ix’aj
 +
:Ix’apub’
 +
:B’ajlam
 +
:Luu’
 +
:Tuun
 +
:Ke’l
 +
 
 +
Tiyox b’i’aaj k’in ruuk’aab’ b’i’aaj.
 +
 
 +
:Ajaaw
 +
:Roox Ajpop
 +
:Kawoq
 +
:Tijaax
 +
:Najb’eey Ajb’iix
 +
:Ajpub’
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(133).png|center|300px]]
 +
 
 +
==Rukojiik ja nimatz’ijb’ chi ruuwach chuq’, chaqojaa’ chi ruuwach ja k’axab’al, k’in chi ruuwach ak’axiil k’in silotziij.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
''Uso de mayúsculas después de punto, después de signos de interrogación y después de signos de admiración. ., ¿ ?, ¡ !''
 +
 
 
Rukojiik ja nimatz’ijb’ chi ruuwach chuq’, chaqojaa’ chi ruuwach ja k’axab’al, k’in chi ruuwach ak’axiil k’in silotziij  
 
Rukojiik ja nimatz’ijb’ chi ruuwach chuq’, chaqojaa’ chi ruuwach ja k’axab’al, k’in chi ruuwach ak’axiil k’in silotziij  
 +
 
K’utub’al:  
 
K’utub’al:  
 +
 
Qas takuyu’ numajk. ¿Jaru’ ajuunaa’?.  
 
Qas takuyu’ numajk. ¿Jaru’ ajuunaa’?.  
 +
 
Iiwiir xnuub’iij chi re. ¡Ma tab’an ta na!.  
 
Iiwiir xnuub’iij chi re. ¡Ma tab’an ta na!.  
−
5. Rukojiik ja taq naquun chi re rutz’ijb’axiik ja Tz’utujiil.  
+
 
−
Ja rub’eyaal rukojiik ja taq nuk’ib’al na’ooj pa jun nimatziij owi pa juncholob’al tziij. Keewa’ ruko’jiik ri’.  
+
==Rukojiik ja taq naquun chi re rutz’ijb’axiik ja Tz’utujiil.  
−
Uso de signos de puntuación.  
+
Ja rub’eyaal rukojiik ja taq nuk’ib’al na’ooj pa jun nimatziij owi pa juncholob’al tziij. Keewa’ ruko’jiik ri’.==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
''Uso de signos de puntuación.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 
Rukojiik ja taq naquun chi re rutz’ijb’axiik ja Tz’utujiil.  
 
Rukojiik ja taq naquun chi re rutz’ijb’axiik ja Tz’utujiil.  
 
Ja rub’eyaal rukojiik ja taq nuk’ib’al na’ooj pa jun nimatziij owi pa juncholob’al tziij. Keewa’ ruko’jiik ri’  
 
Ja rub’eyaal rukojiik ja taq nuk’ib’al na’ooj pa jun nimatziij owi pa juncholob’al tziij. Keewa’ ruko’jiik ri’  
−
- Ja taq tz’uk (punto). Ja ti rusamaaj jaa ri’ nya’o rub’ixiik chi ja nimatziij xk’isi k’in nruuya’ jun nim na’ooj.  
+
 
 +
*Ja taq tz’uk (punto). Ja ti rusamaaj jaa ri’ nya’o rub’ixiik chi ja nimatziij xk’isi k’in nruuya’ jun nim na’ooj.  
 +
 
 
K’utub’al:
 
K’utub’al:
    
Ronojeel ja taq naquun k’o rik’a’tz chi paam ja k’asalemaal. Keeri’ chi re chaqajaa’ ja qatzijob’al Tz’utujiil rajawaxiik chi paam ja k’asalemaal.  
 
Ronojeel ja taq naquun k’o rik’a’tz chi paam ja k’asalemaal. Keeri’ chi re chaqajaa’ ja qatzijob’al Tz’utujiil rajawaxiik chi paam ja k’asalemaal.  
 
Ja maya’ Tz’utujiil, jaa ri’ jun tzijob’al qas utz rutz’ijb’axiik. Ja k’a taq ak’alaa’, qas utz nkik’axaaj rukojiik ja kitzijob’al Tz’utujiil.  
 
Ja maya’ Tz’utujiil, jaa ri’ jun tzijob’al qas utz rutz’ijb’axiik. Ja k’a taq ak’alaa’, qas utz nkik’axaaj rukojiik ja kitzijob’al Tz’utujiil.  
−
- Pa’iil (coma). Ja ti rusamaaj, jaari toq k’o jun ti ch’utin uxilaaneem chi paam ja nimatziij, k’in k’aari’ utz chik naamaaj eel rusik’ixiik chik ja juulee’ taq tziij.  
+
 
−
Keeri’ k’a xkeeb’an ja qati’t qamama’ chi paam ja qatinaamit, xesamaji, xeto’ooni k’in xkiwatziij kii’.  
+
*Pa’iil (''coma''). Ja ti rusamaaj, jaari toq k’o jun ti ch’utin uxilaaneem chi paam ja nimatziij, k’in k’aari’ utz chik naamaaj eel rusik’ixiik chik ja juulee’ taq tziij.  
−
- Tz’ukupa’liil (punto y coma)  
+
 
 +
:Keeri’ k’a xkeeb’an ja qati’t qamama’ chi paam ja qatinaamit, xesamaji, xeto’ooni k’in xkiwatziij kii’.  
 +
 
 +
*Tz’ukupa’liil (''punto y coma'')  
 
Ja ti rusamaaj, jaa ri’ toq k’o jun ti uxilaaneem ti choom chik, k’in k’aari’ naamaaj chik rusik’ixiik ja juulee’ chik taq tziij.  
 
Ja ti rusamaaj, jaa ri’ toq k’o jun ti uxilaaneem ti choom chik, k’in k’aari’ naamaaj chik rusik’ixiik ja juulee’ chik taq tziij.  
−
Ja naquun toq qas teew, q’anij majuun chik naab’iij chi re naatij; toq k’a maq’en qas ki’ rutijiik.  
+
 
−
- Ka’tz’uuk (dos puntos). Ja taq rusamaaj ala’ ja ka’tz’uuk le’, toq ari’ nooki toq, k’o taq tziij petenaq chik pa jun wuuj, owi toq k’o jun nimatziij ruyuqalu’uun rii’ ruk’iin chik juun, ja xa junana’ooj petinaq wi’. Kani’ chi re ja k’utub’al ri’.  
+
:Ja naquun toq qas teew, q’anij majuun chik naab’iij chi re naatij; toq k’a maq’en qas ki’ rutijiik.  
 +
 
 +
*Ka’tz’uuk (''dos puntos''). Ja taq rusamaaj ala’ ja ka’tz’uuk le’, toq ari’ nooki toq, k’o taq tziij petenaq chik pa jun wuuj, owi toq k’o jun nimatziij ruyuqalu’uun rii’ ruk’iin chik juun, ja xa junana’ooj petinaq wi’. Kani’ chi re ja k’utub’al ri’.  
 
Keewa’ xb’aan kaan chi re ri’:  
 
Keewa’ xb’aan kaan chi re ri’:  
−
Ja ri iiyoom xruub’iij:
  −
- Tz’ukiil (Puntos suspensivos). Ja taq rusamaaj awa’ ja jaa wa’ ri’. Jaa ri’ toq k’o jun nimatziij ma tik’isakaan rutz’ijb’axiik k’in chaqa nyaa’ kaan ja taq rutz’ukiil.
     −
Ja taq tz’i’ qas utz xeewa’i, naq la xkeeb’an...  
+
:Ja ri iiyoom xruub’iij:
−
Xruuchap ja wuuj... xk’a rumaal ari’ ...  
+
 
−
- Ak’axiil (Interrogación). Ja ti rusamaaj jaa ri’, ja toq k’o nimatziij rixiin ak’axaaneem owi jun k’otoj chii’iij.  
+
*Tz’ukiil (''Puntos suspensivos''). Ja taq rusamaaj awa’ ja jaa wa’ ri’. Jaa ri’ toq k’o jun nimatziij ma tik’isakaan rutz’ijb’axiik k’in chaqa nyaa’ kaan ja taq rutz’ukiil.
−
¿Naq aab’ii’ taa’?  
+
 
−
¿Naq k’a ruuwach ala’ ja ti chikop le’?  
+
:Ja taq tz’i’ qas utz xeewa’i, naq la xkeeb’an...  
−
- Silotziij (Admiración). Ja ti rusamaaj jaa ri’, toq k’o jun nimatziij, nruub’iij ki’kotemaal, b’iis, k’in toq k’o jun tziij rixiin chi nkikot jun winaq k’in nruk’axaaj chaqajaa’. Ja k’isib’al ri’ ja nko’j chi re najb’eey jaa ri’ jaa’ sik’iil (¡), ja k’a pa ruk’isib’al ja ri ak’axiil (?).  
+
:Xruuchap ja wuuj... xk’a rumaal ari’ ...  
−
¡Ayaleey!  
+
*Ak’axiil (''Interrogación''). Ja ti rusamaaj jaa ri’, ja toq k’o nimatziij rixiin ak’axaaneem owi jun k’otoj chii’iij.  
−
¡Ay nuutee’!  
+
 
−
¡ Naq xaab’an?  
+
:¿Naq aab’ii’ taa’?  
−
¡Jaani’ xruub’an?  
+
:¿Naq k’a ruuwach ala’ ja ti chikop le’?  
−
-Xtuq’iil (Comillas). Ja taq rusamaaj nruub’an, jaa ri’ toq nrutz’ajpiij taq na’ooj rixiin chik jun winaq k’in ntz’ib’axi.  
+
 
 +
*Silotziij (''Admiración''). Ja ti rusamaaj jaa ri’, toq k’o jun nimatziij, nruub’iij ki’kotemaal, b’iis, k’in toq k’o jun tziij rixiin chi nkikot jun winaq k’in nruk’axaaj chaqajaa’. Ja k’isib’al ri’ ja nko’j chi re najb’eey jaa ri’ jaa’ sik’iil (¡), ja k’a pa ruk’isib’al ja ri ak’axiil (?).  
 +
 
 +
:¡Ayaleey!  
 +
:¡Ay nuutee’!  
 +
:¡ Naq xaab’an?  
 +
:¡Jaani’ xruub’an?  
 +
 
 +
*Xtuq’iil (''Comillas''). Ja taq rusamaaj nruub’an, jaa ri’ toq nrutz’ajpiij taq na’ooj rixiin chik jun winaq k’in ntz’ib’axi.
 +
 
Ja qati’t qamama’ xkeeb’iij kaan, “ Qas utz ja k’asalemaal xqaaya’ kaan, keeri’ k’a teb’ana ixix chi re chaqajaa”
 
Ja qati’t qamama’ xkeeb’iij kaan, “ Qas utz ja k’asalemaal xqaaya’ kaan, keeri’ k’a teb’ana ixix chi re chaqajaa”
   −
6. Rutz’ijb’axiik ajilab’al. K’utub’al:  
+
==Rutz’ijb’axiik ajilab’al. K’utub’al:==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 
Rutz’ijb’axiik ajilab’al.  
 
Rutz’ijb’axiik ajilab’al.  
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 
K’utub’al:  
 
K’utub’al:  
−
Juun, ka’i’, oxi’, kaji’, jo’oo’, waqii’, wuquu’, b’elejee’, lajuuj...  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(137.1).png|right|200px]]
−
Rutz’ijb’axiik ajilab’al.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(137.2).png|right|200px]]
−
K’utub’al:
+
<div style="width:30%;">
 +
<div style="width:50%; float:left;">
 +
<poem>
 +
Juun
 +
ka’i’
 +
oxi’
 +
kaji’
 +
jo’oo’
 +
waqii’
 +
wuquu’,
 +
waxaqii’
 +
b’elejee’
 +
lajuuj
 +
julajuuj
 +
kab’ilajuuj
 +
oxlajuuj
 +
Kajlajuuj
 +
Wo’lajuuj
 +
Waqlajuuj
 +
Wuqlajuuj
 +
Waxaqlajuuj
 +
B’elejlajuuj
 +
Juuk’al / Juuwinaq.
 +
Juuk’al juun
 +
Juuk’al ka’i’
 +
Juulajuuj k’al
 +
Ka’k’al
 +
</poem>
 +
</div>
 +
<div style="width:50%: float:right">
 +
<poem>
 +
#uno
 +
#dos
 +
#tre
 +
#cuatro
 +
#cinco
 +
#seis
 +
#siete
 +
#ocho
 +
#nueve
 +
#diez
 +
#once
 +
#doce
 +
#trece
 +
#catorce
 +
#quince
 +
#dieciseis
 +
#diecisiete
 +
#dieciocho
 +
#diecinueve
 +
#veinte
 +
#Veinte y uno
 +
#veinte y dos
 +
#Treinta
 +
#cuarenta
 +
</poem>
 +
</div>
 +
</div>
 +
<div style="clear:both"></div>
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(138).png|center|300px]]
 +
 
 +
==Rusamajisaxiik k’in rutz’ijb’axiik:==
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
 +
Mokaan taq na’ooj, cholob’al tziij, ya’oj taq na’ooj.
 +
 +
''Redacción y escritura de: párrafos, descripciones, relato corto, consejos.''
   −
7. Rusamajisaxiik k’in rutz’ijb’axiik:
  −
Mokaan taq na’ooj, cholob’al tziij, ya’oj taq na’ooj.
  −
Redacción y escritura de: párrafos, descripciones, relato corto, consejos.
   
Rusamajisaxiik k’in rutz’ijb’axiik  
 
Rusamajisaxiik k’in rutz’ijb’axiik  
 +
 
Mokaan taq na’ooj, cholob’al tziij, ya’oj taq na’ooj:
 
Mokaan taq na’ooj, cholob’al tziij, ya’oj taq na’ooj:
   −
8. Rub’ixiik ja winaq ja k’amol b’eey rixiin ja jun cholob’al tziij.  
+
 
−
Describe al o el personaje principal de un texto o relato.  
+
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]
−
9. Taya’aa’ rub’ixiik ja winaqii’ ja k’amol taq b’eey rixiin ja jun cholob’al tziij.  
+
==Rub’ixiik ja winaq ja k’amol b’eey rixiin ja jun cholob’al tziij.==
−
Describe los personajes principales SECUNDARIOS de un texto o relato.  
+
 
−
10. Taab’iij b’aar chi ri’ nb’anataj wi’ jun naquun ja qitziij chi nb’anataji owi xa naach’ob’ qaaj.  
+
''Describe al o el personaje principal de un texto o relato.''
−
Describe los escenarios de un relato sobre un hecho real o imaginario.  
+
 
−
11. Nrijl ruuwach ja ta’s k’in qi’riil, ja nto’owi chi nrojtaqiij keewach ja neb’anowi k’in chi re rub’ajniik ja rusamajiil.  
+
==Taya’aa’ rub’ixiik ja winaqii’ ja k’amol taq b’eey rixiin ja jun cholob’al tziij.==
−
Reconoce sustantivos y adjetivos que ayudan a describir a los personajes y sus acciones.  
+
 
−
12. Tacholo’ ja ruk’ayewaal, ja rutziil k’in ja ruchomarisaxiik ja naquun nb’anataj chi paam ja jun cholob’al tziij ri’.  
+
''Describe los personajes principales SECUNDARIOS de un texto o relato.''
−
Explica el problema, la acción y la resolución de un relato.  
+
 
−
JA RUCH’IJCH’AAL JUUYU’
+
==Taab’iij b’aar chi ri’ nb’anataj wi’ jun naquun ja qitziij chi nb’anataji owi xa naach’ob’ qaaj.==
 +
 
 +
''Describe los escenarios de un relato sobre un hecho real o imaginario.''
 +
 
 +
==Nrijl ruuwach ja ta’s k’in qi’riil, ja nto’owi chi nrojtaqiij keewach ja neb’anowi k’in chi re rub’ajniik ja rusamajiil.==
 +
 
 +
''Reconoce sustantivos y adjetivos que ayudan a describir a los personajes y sus acciones.''
 +
 +
==Tacholo’ ja ruk’ayewaal, ja rutziil k’in ja ruchomarisaxiik ja naquun nb’anataj chi paam ja jun cholob’al tziij ri’.==
 +
 +
''Explica el problema, la acción y la resolución de un relato.''
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil hombre y mujer.png|right|105px]]
 +
'''Ja ruch’ijch’aal juuyu’'''
 +
 
 
Xruub’an jun ti taa’ juutiij cha’, Taa’ Weel ruub’ii’.  
 
Xruub’an jun ti taa’ juutiij cha’, Taa’ Weel ruub’ii’.  
−
Ja xruub’an xb’e pa rusamaaj xe’ k’isitilin pa b’anoj ruupaam karawaanso cha’. Toq chi qa k’ee xkijl kii’ ruk’iin jun chik ti taa’ rub’inaam Paplu’. Jun nimaramaaj kimajoon tziij chi kib’iil taq kii’ cha’. Toq k’a xpeti ja taa’ Paplu’ cha’. Xrak’axaaj chi re ja taa’ Weel cha’. ¿La q’anij k’a majuun awiloon, ab’anoon atat aa Weel,
+
Ja xruub’an xb’e pa rusamaaj xe’ k’isitilin pa b’anoj ruupaam karawaanso cha’. Toq chi qa k’ee xkijl kii’ ruk’iin jun chik ti taa’ rub’inaam Paplu’. Jun nimaramaaj kimajoon tziij chi kib’iil taq kii’ cha’. Toq k’a xpeti ja taa’ Paplu’ cha’. Xrak’axaaj chi re ja taa’ Weel cha’. ¿La q’anij k’a majuun awiloon, ab’anoon atat aa Weel, ja chi la chi paam achanooj? ¿Xa k’a chi ri’ ma katel wi’?, ne’xi ja taa’ Weel cha’.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(140).png|center|300px]]
 +
Ja k’a taa’ Weel xruk’ulub’a’ cha’. Ja ri inin q’anij qitziij wi’ taa’, ronojeel q’iij in k’o chi la’ pa nusamaaj. Xa jaan, b’aar ta jun nwiloon wak’axaan ta, ne’xi ja taa’ Paplu’ cha’.
   −
ja chi la chi paam achanooj? ¿Xa k’a chi ri’ ma katel wi’?, ne’xi ja taa’ Weel cha’.
  −
Ja k’a taa’ Weel xruk’ulub’a’ cha’. Ja ri inin q’anij qitziij wi’ taa’, ronojeel q’iij in k’o chi la’ pa nusamaaj. Xa jaan, b’aar ta jun nwiloon wak’axaan ta, ne’xi ja taa’ Paplu’ cha’.
   
Toq xkeena’, xkeetz’et chi xruub’an q’iij chi keewach cha’, xkeejach kaan kii’, k’in chi kijujunaal xeeb’e kaan pa kisamaaj cha’.  
 
Toq xkeena’, xkeetz’et chi xruub’an q’iij chi keewach cha’, xkeejach kaan kii’, k’in chi kijujunaal xeeb’e kaan pa kisamaaj cha’.  
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(141).png|center|300px]]
 
Ja k’a taa’ Weel toq xeqaaji ja pa ruchanooj cha’. Xruumaj rusamajixiik ja ruupaam rukarawaanso cha’. Jun nimaramaaj xsamaji cha’, toq xruub’an nik’aaj chi re ja rusamaaj cha’. Toq nrak’axaaj q’axinaq nruub’an naq’ajaan ch’ijch’ cha’. K’ajaa’ k’a ri’ xrukajb’a’ kaan ja rusamaaj cha’, k’in xqaaj chi wa’iin cha’. Ja winaq ja nesamaaj chi runaqaaj tinaamit q’anij jaa wi’ ja ch’ijch’ rixiin nik’aj q’iij qas rejtaal ja nik’aj q’iij, k’in jaa ri’ rejtaal okib’al kiwa’iim rixiin ja nik’aj q’iij.  
 
Ja k’a taa’ Weel toq xeqaaji ja pa ruchanooj cha’. Xruumaj rusamajixiik ja ruupaam rukarawaanso cha’. Jun nimaramaaj xsamaji cha’, toq xruub’an nik’aaj chi re ja rusamaaj cha’. Toq nrak’axaaj q’axinaq nruub’an naq’ajaan ch’ijch’ cha’. K’ajaa’ k’a ri’ xrukajb’a’ kaan ja rusamaaj cha’, k’in xqaaj chi wa’iin cha’. Ja winaq ja nesamaaj chi runaqaaj tinaamit q’anij jaa wi’ ja ch’ijch’ rixiin nik’aj q’iij qas rejtaal ja nik’aj q’iij, k’in jaa ri’ rejtaal okib’al kiwa’iim rixiin ja nik’aj q’iij.  
−
Kee ri’ k’a xruub’an ja taa’ Weel cha’, xrak’axaaj ja ch’ijch’ cha’. Xrutanab’a’ kaan ja rusamaaj, k’in xqaaj chi wa’iim. Xruusok ti ruusu’t ja taa’ Weel cha’. Qas wa’iim nruub’an cha’, xrak’axaaj chik juutiij ja ch’ijch’ cha’, q’axinaq nruub’an pa tinaamit nrak’axaj to cha’. Toq xruk’axab’eej ja ruuqul ja ch’ijch’ le’ cha’, q’anij xsikiri ja rub’aqiil cha’. Rumaal chi rak’axaan chik juutiij ruuqul ja ch’ijch’ cha’. Na xa k’a rumaal ari’ xok ari jaa’ pa wa’iim. Ja ta’ Weel q’anij xsikiri ja rub’ajqiil. Toq xuluqaj runa’ooj cha’. Xxuke’i, xruumaj ruk’utuxiik sachib’al rumajk chi ruuwach ja ruuwach uleew cha’. Toq
     −
xruuna’ chik ja taa’ cha’, qas utz chik ja rub’aqiil k’in xruumaj chik rutijiik ja ti ruuway.  
+
Kee ri’ k’a xruub’an ja taa’ Weel cha’, xrak’axaaj ja ch’ijch’ cha’. Xrutanab’a’ kaan ja rusamaaj, k’in xqaaj chi wa’iim. Xruusok ti ruusu’t ja taa’ Weel cha’. Qas wa’iim nruub’an cha’, xrak’axaaj chik juutiij ja ch’ijch’ cha’, q’axinaq nruub’an pa tinaamit nrak’axaj to cha’. Toq xruk’axab’eej ja ruuqul ja ch’ijch’ le’ cha’, q’anij xsikiri ja rub’aqiil cha’. Rumaal chi rak’axaan chik juutiij ruuqul ja ch’ijch’ cha’. Na xa k’a rumaal ari’ xok ari jaa’ pa wa’iim. Ja ta’ Weel q’anij xsikiri ja rub’ajqiil. Toq xuluqaj runa’ooj cha’. Xxuke’i, xruumaj ruk’utuxiik sachib’al rumajk chi ruuwach ja ruuwach uleew cha’. Toq xruuna’ chik ja taa’ cha’, qas utz chik ja rub’aqiil k’in xruumaj chik rutijiik ja ti ruuway.  
 +
 
 
Toq xruuch’ob’ ja taa’ Weel, ja najb’eey ch’ijch’ xrak’axaaj, rixiin ja juuyu’. Ee ati’t mama’ neb’ini chi k’o jun ch’ilin ch’ijch’ k’amoon kaan rumaal ja juuyu’ k’isitilin ruub’ii’. Chi ke ja rach ajtinaamit ja taa’ Weel k’amoon kaan wi’ cha’. Ja ramaaj ja xruub’an ja ruqulaal ja ch’ilin ch’ijch’ le pa nik’aj q’iij. Ja taa’ Weel, rojta ruuqul ja ch’ilin ch’ijch’ rixiin ja rutinaamit Tz’unun Chooy, rixiin tinaamit Xe’ Kuku’ Aab’aj k’in rixiin tinaamit Kara’r, ja k’o chi riij ja juuyu’ k’isitilin.  
 
Toq xruuch’ob’ ja taa’ Weel, ja najb’eey ch’ijch’ xrak’axaaj, rixiin ja juuyu’. Ee ati’t mama’ neb’ini chi k’o jun ch’ilin ch’ijch’ k’amoon kaan rumaal ja juuyu’ k’isitilin ruub’ii’. Chi ke ja rach ajtinaamit ja taa’ Weel k’amoon kaan wi’ cha’. Ja ramaaj ja xruub’an ja ruqulaal ja ch’ilin ch’ijch’ le pa nik’aj q’iij. Ja taa’ Weel, rojta ruuqul ja ch’ilin ch’ijch’ rixiin ja rutinaamit Tz’unun Chooy, rixiin tinaamit Xe’ Kuku’ Aab’aj k’in rixiin tinaamit Kara’r, ja k’o chi riij ja juuyu’ k’isitilin.  
 +
 
Kee ri’ xruub’an ja taa’ Weel. Ja nruub’iij kaan ari jaa’ chi rajawaxiik chi nojnimaani, xa b’aar chi ri’ oj k’o wi’, nqak’utuuj na chi nqaajaq qaab’eey, rixiin qasamaaj, rixiin qak’asalemaal, rixiin qatijko’m, rixiin kik’asalemaal qalk’uwaal. K’atziineel ronojeel nutata’.  
 
Kee ri’ xruub’an ja taa’ Weel. Ja nruub’iij kaan ari jaa’ chi rajawaxiik chi nojnimaani, xa b’aar chi ri’ oj k’o wi’, nqak’utuuj na chi nqaajaq qaab’eey, rixiin qasamaaj, rixiin qak’asalemaal, rixiin qatijko’m, rixiin kik’asalemaal qalk’uwaal. K’atziineel ronojeel nutata’.  
 +
 
Chi qajujunaal qanimaaj qii’, qato’oo’ qii’, qaxajaniij qii’ ruk’iin ja ruuwach uleew, k’in kuk’iin ja qachalaal.
 
Chi qajujunaal qanimaaj qii’, qato’oo’ qii’, qaxajaniij qii’ ruk’iin ja ruuwach uleew, k’in kuk’iin ja qachalaal.
 +
[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(142).png|center|300px]]
    
13. Rutz’ijb’axiik taq no’y cholaj taq tziij, k’in k’o chi nruk’ulub’a’ ja k’otoj chi’aaj chi re ja ri ojtaqiineem rixiin qaaj ari jaa’, jaani’ chi re ja k’utub’al ri’.  
 
13. Rutz’ijb’axiik taq no’y cholaj taq tziij, k’in k’o chi nruk’ulub’a’ ja k’otoj chi’aaj chi re ja ri ojtaqiineem rixiin qaaj ari jaa’, jaani’ chi re ja k’utub’al ri’.  
Carlos Mulul
nuke, Administradores
30 170

ediciones

Obtenido de «https://cnbguatemala.org/wiki/Especial:MobileDiff/55591»

Menú de navegación