Cambios

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(142).png|center|300px]]

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil p(142).png|center|300px]]

13. Rutz’ijb’axiik taq no’y cholaj taq tziij, k’in k’o chi nruk’ulub’a’ ja k’otoj chi’aaj chi re ja ri ojtaqiineem rixiin qaaj ari jaa’, jaani’ chi re ja k’utub’al ri’.  

==Rutz’ijb’axiik taq no’y cholaj taq tziij, k’in k’o chi nruk’ulub’a’ ja k’otoj chi’aaj chi re ja ri ojtaqiineem rixiin qaaj ari jaa’, jaani’ chi re ja k’utub’al ri’.==

Escritura de pequeños textos para responder a preguntas de autoconocimiento.  

''Escritura de pequeños textos para responder a preguntas de autoconocimiento.''

Rutz’ijb’axiik taq no’y cholaj taq tziij, k’in k’o chi nruk’ulub’a’ ja k’otoj chi’aaj chi re ja ri ojtaqiineem rixiin qaaj ari jaa’, jaani’ chi re ja k’utub’al ri’  

Rutz’ijb’axiik taq no’y cholaj taq tziij, k’in k’o chi nruk’ulub’a’ ja k’otoj chi’aaj chi re ja ri ojtaqiineem rixiin qaaj ari jaa’, jaani’ chi re ja k’utub’al ri’  

14. Rutz’ijb’axiik k’in runujk’iik ja: cholob’al tziij, latz’un saamaaj k’in b’i’ak’asalemaal.  

Redacción y escritura de: A) Resúmenes, B) leyenda, C) biografías.  

#Nwajo’ inin nb’anataj ta kee ri’...

 

==Rutz’ijb’axiik k’in runujk’iik ja: cholob’al tziij, latz’un saamaaj k’in b’i’ak’asalemaal.==

''Redacción y escritura de: A) Resúmenes, B) leyenda, C) biografías.''

 

Rutz’ijb’axiik k’in runujk’iik ja: cholob’al tziij, latz’un saamaaj k’in b’i’ak’asalemaal

Rutz’ijb’axiik k’in runujk’iik ja: cholob’al tziij, latz’un saamaaj k’in b’i’ak’asalemaal

15. Runujk’iik ja rutzijoxiik na’ooj.  

 

Redacción de poesía.  

==Runujk’iik ja rutzijoxiik na’ooj.==

''Redacción de poesía.''

Runujk’iik ja rutzijoxiik na’ooj  

Runujk’iik ja rutzijoxiik na’ooj  

Waawee’ tak’utu’ chi keewach ja taq ak’alaa’ naq nb’aan chi re rutz’ijb’axiik ja taq nuk’un taq na’ooj.  

 

Waawee’ tak’utu’ chi keewach ja taq ak’alaa’ naq nb’aan chi re rutz’ijb’axiik ja taq nuk’un taq na’ooj.

Xruub’an jun ti taa’ juutiij cha’, To’l Tok’ ruub’ii’ ja taa’, xb’e pa ch’ajooj sajkiiy chi ruuchii’ ya’ cha’. Ja k’a b’aar qas nsamaj wi’ ja ti taa’ k’o jun ti ruuwach juuyu’ rub’ina’aan pa koraal. Ja winaqii’ ja qas nesamaaj chi ri q’anij nkeetz’et wi’ jun masaat qas nq’a’x chi ri’ pa taq chanooj kuk’iin.  

Xruub’an jun ti taa’ juutiij cha’, To’l Tok’ ruub’ii’ ja taa’, xb’e pa ch’ajooj sajkiiy chi ruuchii’ ya’ cha’. Ja k’a b’aar qas nsamaj wi’ ja ti taa’ k’o jun ti ruuwach juuyu’ rub’ina’aan pa koraal. Ja winaqii’ ja qas nesamaaj chi ri q’anij nkeetz’et wi’ jun masaat qas nq’a’x chi ri’ pa taq chanooj kuk’iin.  

Ja k’a masaat toq nq’a’xi qas njumumi nok’ow pa kixikin ja winaqii’, saluun kumaal ja tz’i’. Ja k’a toq napooni ja chi ruuwach juuyu’ ja masaat le’, q’anij b’aar la’ chi ri’ nsajch qaaj wi’ chi keewach ja tz’i’. K’in keeri’ nruub’an qaaj chi keewach ja winaq chaqajaa’ ja netz’eto rixiin.  

Ja k’a masaat toq nq’a’xi qas njumumi nok’ow pa kixikin ja winaqii’, saluun kumaal ja tz’i’. Ja k’a toq napooni ja chi ruuwach juuyu’ ja masaat le’, q’anij b’aar la’ chi ri’ nsajch qaaj wi’ chi keewach ja tz’i’. K’in keeri’ nruub’an qaaj chi keewach ja winaq chaqajaa’ ja netz’eto rixiin.  

Ja k’a chi ruukaab’ q’iij chik ja winaqii’ ja nesamaaj chi ri’, chi ruuwach ja ti juuyu’, nkiil chik juutiij ja masaat. Qas nk’isik’a’ keek’u’x chi riij ja nruub’an ja masaat chi keewach cha’.

Ja k’a chi ruukaab’ q’iij chik ja winaqii’ ja nesamaaj chi ri’, chi ruuwach ja ti juuyu’, nkiil chik juutiij ja masaat. Qas nk’isik’a’ keek’u’x chi riij ja nruub’an ja masaat chi keewach cha’.

Ja k’a xkeeb’an ja winaqii’ ja nesamaaj chi ri’ xkeek’am kii’ konojeel, k’in xekikanooj jujuun keetz’ii’ konojeel cha’. Ja k’a chi roox q’iij xeeb’e chik ja winaqii’ pa kisamaaj cha’. Toq k’a xkijl chik juutiij ja masaat, k’ajkari’ xkeemaj rusaluxiik konojeel cha’. Xe’ok tz’i’ k’in ee je’ee’ ja winaqii’ pa saluuneem chi riij ja masaat cha’. Toq xekositaji ja tz’i’ konojeel k’in ee je’ee’ ja winaq cha’, chi ruuwach ja ti juuyu’ xsajch qaaj wi le’ cha’. Xsajch qaaj chi keewach ja masaat cha’. Toq xkeechob’ ja winaqii’ chi ja juuyu’ taqataj ruuchii’ njaqataji ronojeel q’iij cha’. Cheewi’ rumaal ari’ toq xb’i’x kaan Pa Koraal chi re ja ti juuyu’, rumaal ja masaat toq nsajch qaaj chi ri cha’.  

Ja k’a xkeeb’an ja winaqii’ ja nesamaaj chi ri’ xkeek’am kii’ konojeel, k’in xekikanooj jujuun keetz’ii’ konojeel cha’. Ja k’a chi roox q’iij xeeb’e chik ja winaqii’ pa kisamaaj cha’. Toq k’a xkijl chik juutiij ja masaat, k’ajkari’ xkeemaj rusaluxiik konojeel cha’. Xe’ok tz’i’ k’in ee je’ee’ ja winaqii’ pa saluuneem chi riij ja masaat cha’. Toq xekositaji ja tz’i’ konojeel k’in ee je’ee’ ja winaq cha’, chi ruuwach ja ti juuyu’ xsajch qaaj wi le’ cha’. Xsajch qaaj chi keewach ja masaat cha’. Toq xkeechob’ ja winaqii’ chi ja juuyu’ taqataj ruuchii’ njaqataji ronojeel q’iij cha’. Cheewi’ rumaal ari’ toq xb’i’x kaan Pa Koraal chi re ja ti juuyu’, rumaal ja masaat toq nsajch qaaj chi ri cha’.  

16. Rutz’ijb’axiik taq wuuj, k’in nyaa’ rutzijoxiik, chi ruuwach taq talutz’alam, taluwuuj, pa taq molooj k’in nk’ujt rub’ajniik chi re chik juulee’ taq wuuj.  

 

Escribe pequeños textos para uso en publicaciones periódicas: periódico mural, periódico, semanario, boletín, revista.  

==Rutz’ijb’axiik taq wuuj, k’in nyaa’ rutzijoxiik, chi ruuwach taq talutz’alam, taluwuuj, pa taq molooj k’in nk’ujt rub’ajniik chi re chik juulee’ taq wuuj.==

''Escribe pequeños textos para uso en publicaciones periódicas: periódico mural, periódico, semanario, boletín, revista.''

 

Rutz’ijb’axiik taq wuuj, k’in nyaa’ rutzijoxiik, chi ruuwach taq talutz’alam, taluwuuj, pa taq molooj k’in nk’ujt rub’ajniik chi re chik juulee’ taq wuuj.

Rutz’ijb’axiik taq wuuj, k’in nyaa’ rutzijoxiik, chi ruuwach taq talutz’alam, taluwuuj, pa taq molooj k’in nk’ujt rub’ajniik chi re chik juulee’ taq wuuj.

17. Rutz’ijb’axiik taq na’ooj, rub’ixiik k’in ruk’ulub’a’xiik.  

==Rutz’ijb’axiik taq na’ooj, rub’ixiik k’in ruk’ulub’a’xiik.==

Escritura de un diario interactivo.  

''Escritura de un diario interactivo.''

Rutz’ijb’axiik taq na’ooj, rub’ixiik k’in ruk’ulub’a’xiik.  

Rutz’ijb’axiik taq na’ooj, rub’ixiik k’in ruk’ulub’a’xiik.  

K’o chi ja ri ak’aal nusik’iij jun ti ch’ob’oon tziij, nusik’iij, k’aari’ nak’axax chi re, nukanooj rub’eyaal chi nuk’ulub’a’ ja k’utuneem nb’an chi re, k’in k’o nuk’ulub’a’ chi re ja taq tziij ja xrusik’iij chi paam ja ti cholob’al tziij.  

K’o chi ja ri ak’aal nusik’iij jun ti ch’ob’oon tziij, nusik’iij, k’aari’ nak’axax chi re, nukanooj rub’eyaal chi nuk’ulub’a’ ja k’utuneem nb’an chi re, k’in k’o nuk’ulub’a’ chi re ja taq tziij ja xrusik’iij chi paam ja ti cholob’al tziij.  

K’utub’al:  

 

K’utub’al:

Xe’ q’apooj  

Xe’ q’apooj  

Xruub’an jun ti q’apooj ojeer qas nrajob’eej nxajowi rixiin pa nimaq’iij, xer waa ri’ xa ti meeb’aa’ q’anij majuun ti rupuwaq nqajb’eej tziyaq. Xruumaj rub’isoxiik, k’in rumaal ari’ q’anij ma tiwa’ chik. Ja k’a rutata’ toq xrak’axaaj qas itzeel xruuna’ qaaj rumaal chi ma k’o ta ti kipuwaq.

Xruub’an jun ti q’apooj ojeer qas nrajob’eej nxajowi rixiin pa nimaq’iij, xer waa ri’ xa ti meeb’aa’ q’anij majuun ti rupuwaq nqajb’eej tziyaq. Xruumaj rub’isoxiik, k’in rumaal ari’ q’anij ma tiwa’ chik. Ja k’a rutata’ toq xrak’axaaj qas itzeel xruuna’ qaaj rumaal chi ma k’o ta ti kipuwaq.

 

Xruub’an k’a jutiij ja rutata’ ja ti q’apooj xb’e pa saamaaj pa pa juuyu’. Qas rumajoon saamaaj toq xeeqaj jun ti aachi ti no’y raqan ruk’iin cha’. Ja ti aachi le’ cha’, rajawaal juuyu’ taq’aaj cha’. _Ma katb’isoon chik ta, tak’ama’ eel ja rutziyaq ja ti ame’aal ri’ ne’xi cha’. “Maltyoox, maltyoox”, ne’i ja ti aachi cha’. Ma xruuk’is kaan chik ta ja rusamaaj, xpe chi roochooch cha’.

Xruub’an k’a jutiij ja rutata’ ja ti q’apooj xb’e pa saamaaj pa pa juuyu’. Qas rumajoon saamaaj toq xeeqaj jun ti aachi ti no’y raqan ruk’iin cha’. Ja ti aachi le’ cha’, rajawaal juuyu’ taq’aaj cha’. _Ma katb’isoon chik ta, tak’ama’ eel ja rutziyaq ja ti ame’aal ri’ ne’xi cha’. “Maltyoox, maltyoox”, ne’i ja ti aachi cha’. Ma xruuk’is kaan chik ta ja rusamaaj, xpe chi roochooch cha’.

Toq xruutz’et ja tziyaq ja ti q’apooj qas ki’ ruuk’u’x cha’. Toq xeqaaji ja nimaq’iij qas jab’el rutziyaq xruukoj eel chi paam xojooj cha’. Ja winaqii’ qas xk’ask’o’i xkeetzu’ ja tziyaq chi riij ja ti ixtan cha’, rumaal chi q’anij ma jutiij kitz’etoon ta juun kee ri’ cha’.  

==Ja masaat toq nsajchi owi Xe’ Q’apooj.==

Qas k’a rumajoon xojooj toq xpe jun nimalaj kaqasaluk’um cha’. Jaari xk’amo eel ja ti q’apooj chi paam ja juuyu’ ja b’aar xk’aam to wi’ ja rutziyaq rumaal rutata’ cha’. Keeri’ xruub’an ja ti q’apooj ma xkanoy chik ta, b’aar la xok wi’ k’in naq la chi re xk’aam eel rumaal ja kaqsalk’um cha’. Ja juuyu’ taq’aaj k’aamiik cha’, Xe’ Q’apooj ruub’ii’ cha’. Keeri’ xruub’an ja ti ixtan ti q’apooj.

[[Archivo:Nuestro idioma en la escuela - Tz’utujiil mujer.png|right|110px]]

''Escribe inferencias y conclusiones a partir de un texto escuchado o leído.''

Tatz’ijb’aaj k’in tab’an’a kokoj taq na’ooj k’in latz’uxik na’ooj chi riij jun cholon tziij nsik’ixi owi chi riij jun ja k’a nyaa’ rucholiik chi keewach ja taq ak’alaa’. Kani’ chi re ja jun k’utub’al ri’. Takojo’ ja ti cholon tziij rixiin:  

Tatz’ijb’aaj k’in tab’an’a kokoj taq na’ooj k’in latz’uxik na’ooj chi riij jun cholon tziij nsik’ixi owi chi riij jun ja k’a nyaa’ rucholiik chi keewach ja taq ak’alaa’. Kani’ chi re ja jun k’utub’al ri’. Takojo’ ja ti cholon tziij rixiin:  

Ja masaat toq nsajchi owi Xe’ Q’apooj

Ja masaat toq nsajchi owi Xe’ Q’apooj

19. Takojo’ taq tziij ja k’atziineel chi re ja tijoxeel, utz k’a nruukoj k’in rojtaqiij ja taq tziij ja k’o taq rub’eyaal, k’in ruyuqila’oon rii’. Kani’ chi re ja taq k’utub’al ri’. Tatz’eta’ ja k’utub’al kani’, ojtaqiineem.  

 

Utiliza y diseña organizadores lógicos o gráficos para presentar distintos tipos de información, por ejemplo:  

==Takojo’ taq tziij ja k’atziineel chi re ja tijoxeel, utz k’a nruukoj k’in rojtaqiij ja taq tziij ja k’o taq rub’eyaal, k’in ruyuqila’oon rii’. Kani’ chi re ja taq k’utub’al ri’. Tatz’eta’ ja k’utub’al kani’, ojtaqiineem.==

tipo flor, tipo telaraña, tipo cuadro sinóptico.  

Takojo’ taq tziij ja k’atziineel chi re ja tijoxeel, utz k’a nruukoj k’in rojtaqiij ja taq tziij ja k’o taq rub’eyaal, k’in ruyuqila’oon rii’.  

''Utiliza y diseña organizadores lógicos o gráficos para presentar distintos tipos de información, por ejemplo:  

tipo flor, tipo telaraña, tipo cuadro sinóptico.''

Takojo’ taq tziij ja k’atziineel chi re ja tijoxeel, utz k’a nruukoj k’in rojtaqiij ja taq tziij ja k’o taq rub’eyaal, k’in ruyuqila’oon rii’.

Cholooj Na’ooj  

Cholooj Na’ooj  

   

   

(Lo que quiero aprender sobre...)  

 

- ¿Naq nb’aan chi ruk’itisaxiik?  

- ¿Naq nb’aan chi re rujosq’ixiik?  

- ¿Jani’ chi taq ruuwach nko’ji?  

- ¿jaru ruuwach ja ri iixiim?  

- ¿B’aar chi ri’ qas utz wi’ ntiki chi jujunaal?  

(Necesito más información sobre...)  

 

 

(''Lo que quiero aprender sobre...'')  

 

*¿Naq nb’aan chi ruk’itisaxiik?  

*¿Naq nb’aan chi re rujosq’ixiik?  

*¿Jani’ chi taq ruuwach nko’ji?  

*¿jaru ruuwach ja ri iixiim?  

*¿B’aar chi ri’ qas utz wi’ ntiki chi jujunaal?  

 

(''Necesito más información sobre...'')  

Tinooneel:  

Tab’ana’ jun utziil takanooj chik juulee’ taq ejtz’ab’een tziij atat, ja naak’ut chik chi keewach ja taq atijoxelaa’. Kani’ chi re rub’ajniik jun ti kotz’i’j, taxolo’ taq tziij chi paam, utz k’a nkanooj runuk’iik ja tijoxeel. Utz naab’an jun achib’al rixiin kemem, chaqajaa’ taq kajxukut, chi nk’atziin chi aawe’ naab’an ja taq asamaaj. Owi k’o chik juulee’ k’ak’a taq na’ooj awik’in atat, maltiyoox k’aari’. Chi paam awa’ ja jun ti paraaj ri’ rajawaxiik chi naab’an atat ja ti ejtz’aneem tziij ri’.  

'''Tinooneel:'''

Tab’ana’ jun utziil takanooj chik juulee’ taq ejtz’ab’een tziij atat, ja naak’ut chik chi keewach ja taq atijoxelaa’. Kani’ chi re rub’ajniik jun ti kotz’i’j, taxolo’ taq tziij chi paam, utz k’a nkanooj runuk’iik ja tijoxeel. Utz naab’an jun achib’al rixiin kemem, chaqajaa’ taq kajxukut, chi nk’atziin chi aawe’ naab’an ja taq asamaaj. Owi k’o chik juulee’ k’ak’a taq na’ooj awik’in atat, maltiyoox k’aari’. Chi paam awa’ ja jun ti paraaj ri’ rajawaxiik chi naab’an atat ja ti ejtz’aneem tziij ri’.

Takojo’ taq tziij ja k’atziineel chi re ja tijoxeel, utz k’a nruukoj k’in rojtaqiij ja taq tziij ja k’o taq rub’eyaal, k’in ruyuqila’oon rii’ ja taq na’ooj ruk’iin. Kani’ chi re ja taq k’utub’al ri’.  

Takojo’ taq tziij ja k’atziineel chi re ja tijoxeel, utz k’a nruukoj k’in rojtaqiij ja taq tziij ja k’o taq rub’eyaal, k’in ruyuqila’oon rii’ ja taq na’ooj ruk’iin. Kani’ chi re ja taq k’utub’al ri’.  

Ojtaqiineem  

 

Inin nwojtaqiij Nintz’ijb’aani  

'''Ojtaqiineem'''

Tz’utujiil  

 

Ninsamaji  

Inin nwojtaqiij

Ninejtz’aani  

Nb’an achib’al  

:Nintz’ijb’aani  

Saamaaj riixiin tijooneel:  

:Tz’utujiil  

- Kaamiik taya’aa’ chi ruuwach ja ti ak’aal chi tikanooj taq  

:Ninsamaji  

:Ninejtz’aani  

:Nb’an achib’al  

 

'''Saamaaj riixiin tijooneel:'''

*Kaamiik taya’aa’ chi ruuwach ja ti ak’aal chi tikanooj taq  

rub’eyaal ja taq tziij ri’.

rub’eyaal ja taq tziij ri’.

Inin nwajo’ nwojtaqiij naq rub’eyaal ja k’asalemaal kixiin taq chikopii’ kaamiik.  

Chaqajaa’ nwajo’ neech’ob’ pe ta jalaal chi nuuwach ja rub’eyaal ja k’asalemaal  

rixiin jun ajtiij chi paam jun saamaaj k’in naq ruk’amoon to chi re pa ruk’asalemaal k’in chi paam rutinaamit.

Inin nwajo’ nwojtaqiij naq rub’eyaal ja k’asalemaal kixiin taq chikopii’ kaamiik.

Chaqajaa’ nwajo’ neech’ob’ pe ta jalaal chi nuuwach ja rub’eyaal ja k’asalemaal rixiin jun ajtiij chi paam jun saamaaj k’in naq ruk’amoon to chi re pa ruk’asalemaal k’in chi paam rutinaamit.

*Kaamiik taab’iij chi re ja ri ak’aal chi ti nuuk’u’ ja taq tziij ri’, k’aari’ nrutz’ib’aaj chi ruuwach :ruuwuuj.

- Kaamiik taab’iij chi re ja ri ak’aal chi ti nuuk’u’ ja taq tziij ri’, k’aari’ nrutz’ib’aaj chi ruuwach ruuwuuj.